Qazaqstanda sheteldik agentter týraly zań qabyldaý usynyldy

ASTANA. KAZINFORM – Májilis depýtaty Irına Smırnova elimizde sheteldik agentterge qatysty zań kerektigin aıtyp, Úkimet basshysynyń atyna depýtattyq saýal joldady. 

— Ótken plenarlyq otyrysta biz elimizdegi USAID qyzmetine qatysty depýtattyq saýal joldadyq. Jaqynda Ilon Mask «Radıo Svoboda» jáne «Golos Amerıkı» radıolaryn jabýdy usyndy. Ol atalǵan buqaralyq aqparat quraldaryn eshkimge qyzyq emes dep atady, radıkaldy solshyl jyndylar ózderimen sóılesip, jylyna mıllıard dollar órtep jiberdi. USAID tarıhyndaǵy sııaqty, amerıkalyqtardyń ózderi qarjylandyratyn memlekettik BAQ-tyń destrýktıvtiligin taǵy da moıyndaıdy. Olardy ózderi soǵystan keıingi shyndyqta ıdeologııalyq kúres úshin qurylǵan ótkenniń qaldyǵy dep ataıdy, - dedi Irına Smırnova Májilistiń jalpy otyrysynda. 

Halyq qalaýlysynyń málimetinshe, qazir elimizde 200-ge jýyq úkimettik emes uıymdy shetel qarjylandyrady. Onyń 70%-na AQSh qarjy quıady. 

Úkimettiń resmı málimetteri boıynsha, elde 165 túrli donorǵa granttar beriledi. Onyń ishinde 53-i halyqaralyq uıymdar, 31 sheteldik uıymdar, sonymen qatar 81 sheteldik jáne qazaqstandyq úkimettik emes uıymdar bar. 

— Bizdiń úkimettik emes uıymdarǵa qarjylyq jáne materıaldyq-tehnıkalyq kómekti kórsetilgen tizimderge kirmeıtin basqa da sheteldik qurylymdar men elshilikter usynady. Qoldaý negizinen BAQ pen sóz bostandyǵy, maqsatty toptardyń quqyqtary men múddelerin qorǵaý, demokratııa men azamattyq qoǵamdy damytý, lıberaldy reformalar, toleranttylyq pen azamattyq belsendilikti arttyrý salasyndaǵy jobalarǵa beriledi, - deıdi ol.

Osy oraıda depýtat bul bizdiń qoǵam úshin problema jáne synaq dep otyr. 

— «Sur aımaqta» jyldar boıy jumys istep kele jatqan birqatar úkimettik emes uıymnyń mártebesin qaıta qaraýdyń jáne saıası múddelerdi «medıany qoldaý», «adam quqyqtaryn qorǵaý» degen jalaýmen jumys isteıtin sheteldik donorlarmen oıyn erejelerin qaıta jazýdyń ýaqyty keldi. Álemde osyndaı problemalarǵa tap bolǵan elderdiń sheteldik agentter týraly zańdardy qabyldaý arqyly olarǵa qarsy turýynyń kóptegen dáleli bar. Mysaly, mundaı zańdar Izraılde 2016, Qytaıda 2017, Aýstralııada 2018, Ulybrıtanııada 2023, Frantsııada 2024 jyldan bastap jumys isteıdi, - deıdi I. Smırnova. 

Onyń aıtýynsha, AQSh-ta «sheteldik agentterdi tirkeý týraly» zań 1938 jyly qabyldanǵan. 

— Qazaqstanǵa da osy tájirıbeni qoldap, onyń qaınar kózin túsine otyryp, aqparatty baǵalap, salystyra alýy úshin kez kelgen qurylymdy naqty belgileıtin ulttyq zańnamany qurý qajet ekenine senimdimin. Bul rette gýmanıtarlyq jáne ǵylymı uıymdar úshin birqatar erekshelikti belgileý qajet. Bul tásil ulttyq múddeni qorǵaýǵa múmkindik beredi, biraq salaýatty azamattyq qoǵamdy qýdalaýǵa jáne onyń damýyn báseńdetýge ákelmeıdi. Bizdiń ortaq maqsat — egemendikti nyǵaıtý, qazaqstandyqtardyń bóten qundylyqtardy tanyp, nasıhattaýyna jol bermeımiz, - dep sózin aıaqtady Májilis depýtaty. 

Aıta ketsek, kórshi Qyrǵyzstanda sheteldik agentter týraly zań jobasy byltyr qabyldandy.