Qazaqstanda náreste ólim-jitimi 3 ese azaıdy
ASTANA. KAZINFORM — BUU Bas Assambleıasynyń usynysymen 1956 jyldan beri 20 qarasha — Búkilálemdik bala kúni retinde atalyp ótedi. Al 1959 jyly dál osy kúni «Balalar quqyqtary týraly deklaratsııa», 1989 jyly «Balalar quqyqtary týraly konventsııa» bekitildi.
Balalardyń ál-aýqatyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan bul mereke kóptegen elde Pedıatr kúnimen qatar toılanady. Pedıatr — bala dúnıege kelgen sátten bastap onyń densaýlyǵyn qorǵaýǵa jaýapty maman. Sondyqtan bul eki mereke qatar atalyp ótedi.
QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń habarlaýynsha, Qazaqstanda 6,8 mln astam bala turady, ıaǵnı árbir úshinshi azamat — bala. Olardyń úshten biri nemese 2,4 mln-y — 5 jasqa deıingi sábı.
«Jyl saıyn elimizde 400 myńǵa jýyq náreste dúnıege keledi, onyń ishinde 1,5 mln-ǵa jýyq bala — Shymkent qalasy men Túrkistan oblysynyń turǵyny. Sońǵy 15 jyldyń ishinde (2008 jyldan 2023 jylǵa deıin) Qazaqstanda náreste ólim-jitimi 3 ese, neonataldyq ólim 3,3 ese tómendedi, al dene salmaǵy óte tómen balalardyń ómir súrý deńgeıi 4 ese ósti. Bul nátıjeler Ortalyq Azııa elderiniń arasynda úzdik bolyp sanalady», — dep jazylǵan mınıstrliktiń agenttik tilshisine bergen jaýabynda.
Elimizde zamanaýı quraldarmen jabdyqtalǵan, joǵary mamandandyrylǵan keshendi kómek kórsetý úshin 39 perınataldyq ortalyq jumys isteıdi. Prezıdent tapsyrmasy aıasynda, halyqaralyq standarttarǵa sáıkes keletin 12 jańa perınataldyq ortalyq salý josparlanyp otyr.
Sonymen birge, bıyl S. Asfendııarov atyndaǵy Qazaq ulttyq medıtsına ýnıversıtetinde 17 jyldan keıin alǵash ret pedıatr dárigerler dıplom alyp shyqty. Internatýrany bitirgeni týraly dıplomdy 132 maman aldy.
Densaýlyq saqtaý júıesinde pedıatrııa balalardaǵy aýrýlardy erte anyqtaý men emdeýdi, profılaktıka men vaktsınatsııalaýdy, damý men ósýdi baqylaýdy, ata-analardy qoldaýdy jáne balalar ólimin azaıtýda sheshýshi ról atqarady.
Eske sala ketsek, 2006 jyly Qazaqstanda medıtsınalyq bilim berýdiń jańa standartyna baılanysty pedıatrııa mamandyǵy jabylǵan edi. Bul sheshimge sáıkes, «pedıatrııa» jeke mamandyq retinde taratylyp, onyń ornyna 5 jyldyq bakalavrıat jáne 2 jyldyq ınternatýra negizindegi «jalpy medıtsına» baǵdarlamasy engizildi. 2007 jyldan bastap medıtsınalyq oqý oryndary pedıatrııa fakýltetine jańa stýdentterdi qabyldaýdy toqtatty. Bul ózgeris eldegi pedıatrııalyq kadrlardyń tapshylyǵyn týdyrdy.
2018 jyly pedıatrııa mamandyǵy qaıta engizilip, jańa bilim berý baǵdarlamasy aıasynda pedıatrlardy daıyndaý qaıta jandandy. Osydan keıin alǵashqy sertıfıkattalǵan pedıatr mamandary 2023 jyly oqýyn aıaqtady, bul saladaǵy kadr tapshylyǵyn birtindep joıýǵa múmkindik týǵyza bastady.
Balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne olardyń quqyqtaryn qorǵaý da — memleket úshin basym mindetterdiń biri bolyp qala bermek. Bıylǵy maýsym aıynda áıelderdiń quqyqtary men balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan zań kúshine endi, onda balalarǵa jasaǵan zorlyq-zombylyq úshin jazany qatańdatatyn 70-ten astam túzetý engizilgen.
Sondaı-aq, QR Konstıtýtsııasynda, «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy balanyń quqyqtary týraly» zańda, «Bilim týraly» zańda, «Neke jáne otbasy týraly» kodekste, «Densaýlyq saqtaý týraly» kodekste balalardyń quqyqtary men múddeleri arnaıy qarastyrylǵan.
Aıta ketsek, Qazaqstandaǵy oblystar men respýblıkalyq mańyzy bar qalalarda bala quqyqtary jónindegi ýákilder qyzmet etedi. Buǵan deıin olardyń baılanys nómirleri jarııalandy.
