Qazaqstanda munaı-hımııa salasy strategııalyq mánge ıe boldy

ASTANA.KAZINFORM - Jaqynda qabyldanǵan 2040 jylǵa deıingi munaı óńdeý salasyn damytý tujyrymdamasyna sáıkes, el bul baǵytqa 19 mıllıard dollar ınvestıtsııa tartýdy josparlap otyr. Qarajat zaýyttardy jańǵyrtýǵa, jańa óndiris oryndaryn salýǵa jáne ǵylymı-zertteý bazasyn qalyptastyrýǵa jumsalmaq, dep habarlaıdy Kazinform.

Bul – ádettegi jańǵyrtý emes. Kóp jyldan beri bir-birinen bólek damyǵan óndiris, qaıta óńdeý jáne ǵylym salalaryn bir júıege biriktirýge jasalǵan naqty áreket. Mundaı qadamdar qazirdiń ózinde naqty jobalar arqyly iske asa bastady.

Mysaly, Atyraý oblysynda jumys istep turǵan «KPI Inc.» gaz-hımııa kesheni Teńiz ken ornynan alynatyn etandy paıdalanyp, polıpropılen shyǵaryp otyr. Al kelesi joba – «Sılleno» kesheni polıetılen óndirýge baǵyttalǵan. Bul jobada qytaılyq Sinopec pen reseılik SIBÝR seriktes retinde qatysyp, óńirge tehnologııa men eksporttyq áleýet ákelip jatyr.

Energy Monitor qorynyń dırektory Nurlan Jumaǵulovtyń aıtýynsha, mundaı jobalardy tek úlken ambıtsııa emes, sonymen qatar úlken synaq retinde qabyldaý qajet.

– KPI Inc. jobasyn iske qosý úshin on jyldan astam ýaqyt qajet boldy. Mundaı kidirister munaı-hımııada sırek emes. Bul salada qatelik qymbatqa túsedi, al asyǵystyq qaýip týdyrady, – deıdi sarapshy.

Qanshama táýekelge qaramastan, mundaı bastamalar salanyń qurylymyn túbegeıli ózgertip jatyr. Qazaqstan munaı-hımııany endi jaı ǵana «óndirýdiń jalǵasy» dep emes, álemdik jetekshi kompanııalarmen bir deńgeıde oınaıtyn sala retinde qabyldaı bastady.

Osy ózgeristerdiń aıasynda sala kólem emes, zııatkerlik qunǵa basymdyq bere bastady – katalızatorlar, kompozıtter, arnaıy plastıkter jáne joǵary tehnologııalyq salalarǵa arnalǵan hımııa aldyńǵy orynǵa shyqty. Mundaı transformatsııany iri oıynshylar júrgizip keledi: SABIC 2023 jyly avtokólik jáne energetıka sektorlaryna arnalǵan ınjenerlik plastıkter jelisin keńeıtti; LyondellBasell 2024 jyly qaıta óńdelgen jáne jańartylatyn shıkizattan alynatyn polımer óndirisin 65%-ǵa arttyrdy; Qazaqstannyń strategııalyq ınvestorlarynyń biri – SIBÝR Qazanda katalızatordyń tolyq tsıklin shyǵaratyn óndiristi iske qosty. Saýd Arabııasynan bastap Eýropa men Ortalyq Azııaǵa deıin bul sala bir baǵytta damyp keledi – shıkizattan tehnologııaǵa qaraı.

Bul ózgeristiń sebepteri de túsinikti. Halyqaralyq energetıkalyq agenttiktiń boljamy boıynsha, 2027 jylǵa qaraı álemde munaı tutyný kólemi táýligine 104–105 mıllıon barrel deńgeıinde turaqtalady. ıAǵnı, shıkizat óndirýge negizdelgen kezeń aıaqtalýǵa jaqyn. Endigi jerde munaı-hımııa salasy kómirsýtek ekonomıkasynda eń kóp qosylǵan qun ákeletin baǵytqa aınalmaq. Aıta keterligi, jasyl ekonomıkaǵa kóshý týraly aıtylǵanyna qaramastan, Azııa, Taıaý Shyǵys jáne Ortalyq Eýrazııa elderi munaı óndirýge emes, ony óńdeýge ınvestıtsııa salýda. Bul – qazirgi paradoks: kómirtek shekteýleriniń kúsheıýine qaramastan, hımııa salasy áli de munaı ındýstrııasynyń eń serpindi bóligi bolyp qalyp otyr.

Alaıda bári de ońaı emes. Polımerlerge degen suranys burynǵydaı jyldam ósip jatqan joq. Qytaı ımportty azaıtyp jatyr. Eýropa kómirtekke qatysty talaptaryn kúsheıtti. Munaı-hımııa búginde qutqarýshy sala emes, tabys pen beıimdelý arasyndaǵy ýaqytsha ymyra rólin atqaryp otyr.

Jasyl ótkel týraly qansha aıtsaq ta, munaıdan tehnologııa jasaý múmkin bolyp tursa, hımııa óz ornyn saqtaıdy. Endigi másele – tonnadan tehnologııany kim birinshi bolyp jasaı alady.