Qazaqstanda keń aýqymdy sandyq habar taratý 2015 jyly bastalady - «QazTeleRadıo» AQ basqarma tóraǵasy
salany odan әri damytý joldaryn talқylaıdy. Forýmda jetekshi өndirýshi kompanııalar өkilderi men operatorlar soңғy jasalymdary týraly aıtyp beredi. Іri operatorlar men jүıelik yқpaldastyrýshylar energetıkadaғy, kөliktegi, memlekettik bılik organdary үshin, banktegi, өnerkәsip kәsiporyndaryndaғy, mұnaı-gaz sektoryndaғy neғұrlym jarқyn jobalar men қyzyқty sheshimder jөninde әңgimeleıdi. Aldaғy forýmnyң maңyzy jәne onyң mindetteri týraly ҚazAқparat tilshisine «ҚazTeleRadıo» AҚ basқarma tөraғasy Aıdar Қýatbaev әңgimeleıdi.
- Aıdar Shәkirұly, Қazaқstannyң teleradıohabaryn taratý salasy үshin aldaғy forýmnyң maңyzy қandaı?
- Forým Қazaқstannyң telekommýnıkatsııa sektoryndaғy kөptegen memlekettik, kommertsııalyқ kompanııalardyң basyn қosady. Tұtastaı alғanda kompanııalar tұraқty jұmysty қamtamasyz etý jәne naryқty, sonymen қatar sektordaғy jaңa, ıgerilmegen қýystardy barynsha toltyrý, sөıip bүginde өzekti bolyp otyrғan jұmys oryndaryn saқtaý jәne өzderine қosymsha tabystar keltirý үshin jalpy ұstanymdar men ıdeıalarғa birikken. Salanyң jetekshi mamandarymen naryқtyң қazirgi jaı-kүıin jәne damý perspektıvalaryn talқylaý қyzyқty jәne paıdaly bolmaқ. Әlemde mýltımedıalyқ қyzmetterdiң býyrқanғan ilgeri jyljýy jaғdaıynda barynsha tıimdilikke қol jetkizý үshin kөptegen operatorlar birlesken jobalardy қolғa alýy tıis - bireýlerinde daıyn ınfraқұrylymy, al endi biriniң tehnologııalyқ sheshimderi men bilikti қyzmetkerler shtaty bar, basқalary қajetti materıaldyқ jәne қarjy resýrstaryn қamtamasyz ete alady. Tұtastaı alғanda forým қazirgi jaғdaıғa jәne odan әri damýdyң mүmkindikterine barynsha shynaıy baғa beredi dep sanaımyn.
- Қazaқstan 2009 jyly birte-birte sandyқ televıdenıege kөshýdi bastaıtyny belgili. Sandyқ televıdenıeniң mүmkindikteri men keleshektegi damýy jaıynda ne aıtýғa bolady?
- Iә, shynynda da tsıfrlyқ habar taratýғa bıyldyң өzinde kөshý үderisin bastaý josparlanғan bolatyn, biraқ, өkinishke қaraı, bıýdjettik қarjylandyrý bөlingen joқ. Bұғan қaramastan biz өz kүshimizben қaıtkende de birneshe iri қalada habar taratýdy iske қosқymyz keledi. Jer үstindegi sandyқ televızııalyқ habarlar taratýdy engizý әlemde 1998 jyldyң өzinde bastalyp ketken bolatyn. Odan beri 11 jyl өtti, birқatar қatelikter men adasýlar bolғanymen jetkilikti tәjirıbe jınaқtaldy deýge bolady. Olardy bizdiң elimizde analogtyқ habar taratýdan sandyқ televıdenıege kөshý kezinde, әrıne, eskerý қajet. Bүginde bүkil әlemde sandyқ televızııalyқ habar taratý қaı elde қaı jyly aıaқtalady jәne analogtyқ TV-habarlaryn taratý қashan toқtatylady degen negizgi mәsele talқylanýda. Eýropa үshin Jeneva-2006 kelisiminde, sondaı-aқ oғan қol қoıғan, basқa elder, sonyң ishinde Қazaқstan da analogtyқ habar taratýdy 2015 jyly toқtatýy belgilengen. Әrbir el өziniң geografııalyқ erekshelikterin, ekonomıkalyқ jaғdaıyn, ғylymı-tehnıkalyқ әleýetin, eldegi teleradıohabarlaryn taratýdyң қalyptasқan құrylymyn, sondaı-aқ belgili bir dәrejede ұlttyқ dilin eskere otyryp, өz jolymen jүredi. Bүginde sandyқ televıdenıege kөshý қajettigin eshkimge ұғyndyryp jatýdyң қajeti joқ. Sandyқ teleradıotaratýdy engizý - tolғaғy jetken mәsele. Dұrysyn aıtқanda, sandyқ өriske shyғýdy tehnıkalyқ jaғynan jүzege asyrý - jұmystyң kishkentaı ғana bөligi, negizgisi - memlekettik deңgeıde ұıymdastyrýshylyқ, құқyқtyқ, jıiliktik, normatıvtik jәne basқa da mәselelerdi sheshý. Halyқty tұrmystyқ қabyldaғyshpen (set top box) қamtamasyz etý de maңyzdy mәsele, өıtkeni kәdimgi teledıdar arқyly sandyқ nұsқany қabyldaı almaısyң, bұl қabyldaғyshtardy jұrttyң bәri өzderi satyp alýy tıis pe nemese memleket otbasylarynyң bir bөligin қamtamasyz ete me - bұl mәselege әzirshe jaýap joқ. Olardyң barlyғy «Қazaқstan Respýblıkasynda sandyқ habar taratýғa kөshý baғdarlamasy» aýқymynda sheshiledi, onyң jobasymen қazir mүddeli vedomstvolar aınalysýda. Sandyқ nұsқanyң analogtyқ habar taratýdan artyқshylyғy өte kөp. Oılap қaraңyz - analogtyқ nұsқada biz bir jıilikte bir telebaғdarlamany ғana tarata alamyz, al sandyқ jүıede - olardyң sany 10-ғa jetedi jәne bұl shegi emes. Қazir aýyldarda tұratyn adamdar bir-eki telebaғdarlamany ғana kөredi, al keıbiri birde-bir memlekettik baғdarlamany қabyldaı almaıdy. Sondyқtan da adamdar spýtnıktik tabaқshalardy satyp alyp, әıteýir birdeңelerdi kөrýge mәjbүr, aınalyp kelgende olar memlekettik saıasattan tysқary қalady, tipti өz eliniң jaңalyқtarynan habarsyz bolyp, alyp-қashty қaýesetterge құlaқ tүrýge týra keledi. Sondyқtan da bizdiң bүgingi basty mindet - қaıtkende de elde tsıfrlyқ taratýdy engizýdi jedeldetý jәne әrbir tұrғynnyң memlekettik jәne ұlttyқ baғdarlamany kөrýine jetkilikti jaғdaı jasaý, ony әrbir tұrғynғa jetkizý, sөıtip adamdarғa bөten spýtnıktik operatorlardyң bөgde habarlaryn kөrý қajetsiz bolatyn mүmkindik jasaý bolyp tabylady. Bұdan basқa sandyқ taratý polılıngvıstıkalyқ dybystyқ sүıemeldeýdi қoldaný mүmkindigin қamtamasyz etedi, ıaғnı kөrsetilim bireý bolғanmen, kөrermen қajetti tildi өzi taңdaıdy, bұr resýrstardy үnemdeı otyryp, tilder týraly zaңnyң oryndalýyna, azamattardyң teң құқyғyn қamtamasyz etýge jaғdaı jasaıdy. Bolashaқta HDTV habary taratylady, bұl kөrsetilimniң sapasy men sýretteriniң қanyқtyғyn қamtamasyz etedi, әsirese bұl dıagonaly үlken televızorlarda aıқyn baıқalady. Үıdegi televızordan telebaғdarlamalar habaryn kөrýden basқa, sandyқ standart ұıaly televıdenıe қyzmeti sııaқty қosymsha mүmkindikter beredi, өıtkeni Қazaқstanda Internetke қol jetkizý, korporatıvtik taratý arnalary, mәlimetter berý, aқparattyқ oıyn-saýyқtyқ jәne ınteraktıvtik servıs қyzmeti mүldem damymaғan. Bұlardyң bәri paıdalanýshylardyң қyzyғýshylyғyn arttyrady, al operatorlarғa қosymsha tabys әkeledi. Bizder қazirdiң өzinde sandyқ nұsқada ұıaly taratý men Internetke қol jetkizýdiң kөrsetilim jүıesin taıaý ýaқyttarda iske қosý mүmkindigin қarastyryp jatyrmyz.
- «Қazteleradıo» AҚ sandyқ televıdenıege kөshýge қandaı қadamdar jasady, қazirdiң өzinde қandaı josparlar jasalғan?
- Biz 2000 jәne 2006 jyldary birneshe ret birden birneshe қalada sandyқ standart boıynsha habar taratýғa әreket jasadyқ. Sonda biz sandyқ nұsқany engizýge bolatynyn jәne қajet ekenin ұғyndyқ, өıtkeni analogtyқ jelige қaraғanda artyқshylyғy daýsyz. Biz sanғa kөshýdiң teorııalyқ қyrlaryn jan-jaқty tereң pysyқtadyқ, biraқ ta Қazaқstannyң jaғdaılaryn eskergende praktıkalyқ қadamdar әzirge azdaý bolyp otyr. Sondyқtan da alғashқy қadam tәjirıbelik aımaқ құrylysyn salý bolýy tıis, onda biz қajetti sheshimderdi pysyқtaı otyryp, onyң tehnıkalyқ jәne ekonomıkalyқ jaғynan tıimdilerin Қazaқstannyң barlyқ jelisine shyғarar edik. Mysalғa Belarýsta birden jұmys jelisin salýdy sheshti, biraқ bizge bұl sheshim jaramaıdy, өıtkeni biz jerdiң relefi men kөlemi jaғynan mүldem erekshelenemiz. Әýeli biz teleradıobaғdarlamalardy bөletin өz spýtnıktik jelimizdi salýdy josparlap otyrmyz, sosyn olardy jerүsti berý stansylaryna jetkizgimiz keledi (olardyң sany 1200-ge jýyқ), өıtkeni Қazaқstannyң aýmaғy үlken, al tyғyzdyғy salystyrmaly tүrde kөp emes, sondyқtan da spýtnıktik jeli bizge neғұrlym sәıkes keledi. Birneshe iri қalalarғa қýatty, al kentterge - shaғyn қýatty taratқyshtar ornatylady, olarda negizgi sheshimder kөzdelgen. Al odan әri shaғyn stansylarda efırde taratý ұıymdastyrylady, bұl ekonomıkalyқ kөzқaras jaғynan tıimdirek jol. Қazir biz sandyқ televızııalyқ habar taratýdy, ұıaly taratýdy jәne mәlimetter berý arnalaryn ұıymdastyrý үshin Қazaқstanғa jabdyқtar keshenin jetkizý jөninde jabdyқtar jәne yқpaldatқyshtar өndirýshilermen jұmys jүrgizip jatyrmyz. Trıada-TV, Rohde&Shwarz, Kvant-Efır, V-Lıýks kompanııalar tobymen ýaғdalastyқtarғa қol jetkizildi, mamyrdyң soңyna қaraı Almatyda DVB-T/H keshendi habar taratýdy iske қosýdy, odan әri Қaraғandyғa mәlimetter berýdi josparlap otyrmyz. Bұdan basқa bıyl baғdarlamalar toptamasyn қalyptastyrý jәne olardy spýtnık arқyly memlekettik jәne ұlttyқ teleradıobaғdarlamalardy bizdiң efırlik stansylarғa taratý үshin DVB-S2/MPEG-4 ortalyқ spýtnık stansysynyң құrylysyn josparladyқ, bұdan әri ortalyқ spýtnık stansylary sandyқ efır habarlaryn taratýdy ұıymdastyrýғa paıdalanylady. Bүgingi taңda biz testileý jүrgizip, 2010 jyly Қazaқstanda keң aýқymdy sandyқ habar taratýdy bastaý үshin jabdyқtardyң tүpkilikti құramyn jәne olardy қosý shemasyn anyқtaýymyz kerek. Өıtkeni analogtyқ habar taratýdy aıyratyn soңғy kүnderge - 2015 jylғa deıin onsha kөp ýaқyt қalғan joқ.