Qazaqstanda azyq-túlik baǵasyn turaqtandyrý baǵytynda qandaı jumystar qolǵa alyndy
ASTANA. KAZINFORM - 2025 jyly Qazaqstanda baǵany turaqtandyrý saıasaty jańa serpin aldy. Memleket baǵa qubylmalylyǵyn azaıtý úshin turaqtandyrý qorlaryn kúsheıtip, áleýmettik pavılondar jelisin keńeıtti jáne óndirýshilermen tikeleı kelisimsharttar tetigin jolǵa qoıdy.
Bul sharalar áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlarynyń kúrt qymbattaýyna jol bermeı, jetkizilim turaqtylyǵyn qamtamasyz etýge jáne halyq úshin negizgi ónimderdiń qoljetimdiligin arttyrýǵa múmkindik berdi.
Turaqtandyrý qorlary – azyq-túlik qaýipsizdiginiń tiregi
Búginde elimizdiń barlyq óńirinde turaqtandyrý qorlary kókónis, jarma, un, maı, qant, jumyrtqa jáne et sekildi negizgi azyq-túlik ónimderiniń qoryn jasaqtap otyr. Bul maqsatqa mıllıardtaǵan teńge bólingen.
Máselen, Astanada aınalym qarjylandyrý tetigi arqyly 10,7 mlrd teńge baǵyttalyp, 33 myń tonnadan astam azyq-túlik satyp alyndy. Almatyda ákimdik iri saýda jelilerimen kelisim jasap, ústeme baǵany 15%-dan asyrmaýǵa ýaǵdalasty jáne otandyq óndirýshilerden tikeleı jetkizilim júıesin engizdi.
Shymkentte áleýmettik pavılondar jelisi qarqyndy damyp, turǵyndarǵa eń tómengi ústememen satý júıesi jolǵa qoıylǵan.
Qaraǵandy oblysynda aýyl sharýashylyǵy jármeńkeleri turaqty ótkizilip, taýarlar naryq baǵasynan 15-20% arzan satylady. Sondaı-aq maýsymaralyq kezeńde kartop, sábiz, pııaz jáne qyryqqabatty satyp alý tetigi iske asyrylǵan.
Aqmola oblysynda baǵa turaqtylyǵyn saqtaý maqsatynda 3,3 mlrd teńgeden astam qarjy bólinip, 8 myń tonnadan asa ónim qory jasaqtaldy.
Pavlodar oblysynda turaqtandyrý qory shamamen 14,5 myń tonna ónimdi qamtıdy, al áleýmettik nannyń baǵasy 96 teńge deńgeıinde ustalyp tur.
Qostanaı oblysynda 14 myń tonna áleýmettik mańyzy bar taýar qory bar, munda ústeme baǵa 10-15%-dan aspaıdy.
Soltústik Qazaqstan oblysy baǵany ustap turý úshin 12,7 myń tonna ónim men 5,7 mln jumyrtqa satyp alǵan. Saýda ústemesine qatań baqylaý ornatylǵan.
Jambyl oblysynda 12 myń tonnadan astam qant, 6 myń tonna kartop jáne 7,5 mln jumyrtqa qory bar.
Osyndaı qorlar Aqtóbe, Atyraý jáne Qyzylorda oblystarynda da jasaqtalyp, «áleýmettik nan» baǵdarlamasy men turaqty aýylsharýashylyq jármeńkeleri júzege asyrylýda.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda 10 myń tonnadan astam kókónis satylymǵa shyǵarylǵan.
Al Batys Qazaqstan oblysynda turaqtandyrý qoryn qalyptastyrýǵa 4,5 mlrd teńge bólinip, jyl basynan beri 350-den astam jármeńke ótkizildi. Baǵany negizsiz kóterý faktileri ákimshilik jolmen toqtatylyp otyr.
Jetisý jáne Túrkistan oblystarynda áleýmettik dúkenderde taýarlar naryqtaǵy baǵadan 10-15% arzan, al Mańǵystaý oblysynda sońǵy jyldary 4,8 mlrd teńge bólinip, 10 myń tonnadan astam áleýmettik mańyzy bar ónim qory jasaqtalǵan.
Tepe-teńdik qaǵıdaty: naryq pen memlekettiń úılesimi
Qazaqstannyń baǵa turaqtandyrý júıesi memlekettik retteý men naryqtyq erkindik arasyndaǵy tepe-teńdikke negizdelgen.
Óńirlik turaqtandyrý qorlary — naryqtaǵy aýytqýlardy tejeýdiń saqtandyrý býferi. Al áleýmettik pavılondar halyqtyń sapaly ári ádil baǵamen ónimge tikeleı qol jetkizýin qamtamasyz etedi.
Sonymen qatar memlekettik organdar saýda ústemesin turaqty baqylaýda ustap, ereje buzǵandarǵa zań sheńberinde shara qoldanady.
Sarapshylardyń pikirinshe, baǵany turaqtandyrýdaǵy basty faktor — logıstıkany tıimdi uıymdastyrý jáne ónimdi der kezinde satyp alý. Maýsymaralyq kezeńde fermerlermen jasalatyn forvardtyq kelisimsharttar kókónis qoryn turaqty ustap, baǵanyń ósýine jol bermeıdi. Eń joǵary nátıje óndiristik qýaty men saqtaý ınfraqurylymy damyǵan óńirlerde baıqalady.
Keleshek baǵyty – tsıfrlandyrý jáne ashyqtyq
Mamandar júıeniń tıimdiligin arttyrý úshin qoıma jáne tońazytqysh ınfraqurylymyn keńeıtý, qorlar boıynsha tsıfrlyq monıtorıng engizý jáne óńirler arasynda derektermen almasýdyń biryńǵaı platformasyn qurý qajettigin aıtady.
Bul bastamalar azyq-túlik aınalymynyń ashyqtyǵyn arttyryp, qorlardy basqarýdyń dáldigin qamtamasyz etedi.
Osylaısha, Qazaqstanda baǵany turaqtandyrýdyń keshendi modeli qalyptasýda. Turaqtandyrý qorlary, áleýmettik pavılondar, jármeńkeler men forvardtyq kelisimsharttar arqyly óńirler baǵanyń ósýin tejep, negizgi azyq-túliktiń qoljetimdiligin qamtamasyz etip otyr. Bul sharalar ınflıatsııany tejeýmen qatar, azamattardyń memleketke jáne onyń áleýmettik qoldaý júıesine degen senimin arttyrady.
Eske salsaq, Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, Úkimet azamattardyń turmys saprasyn jaqsartý jáne elimizdiń ekonomıkalyq jaǵdaıyn turaqtandyrýǵa baǵyttalǵan birqatar sharalardy júzege asyryp jatyr.