Qazaqstanda alǵash ret qar barysyn monıtorıngileý úshin telemetrııa qoldanyldy
Jumystar «Altyn-Emel» memlekettik ulttyq parkiniń aýmaǵynda bastaldy, onda urǵashy qar barysynyń telemetrııasy júrgizildi, dep habarlaıdy QazAqparat Qazaqstandaǵy BUU Damý baǵdarlamasy Qoǵammen baılanys bólimine silteme jasap.
Bastama Qazaqstanda alǵash ret ótkizilip otyr jáne BUU DB, Qazaqstan Úkimeti men Ǵalamdyq ekologııalyq qordyń (ǴEQ) birlesken jobasy aıasynda qar barysynyń mekendeý ortasy men qonys aýdarý joldaryn anyqtaý maqsatynda júzege asyrylýda.
Spýtnıktik jabdyq - janýarlardyń qonys aýdarýyn odan ári zertteý, qaýipterdi anyqtaý jáne azaıtý boıynsha usynystar jasaý úshin janýarlardyń qozǵalysy týraly aqparatty mamandarǵa jiberetin qarǵy bolyp tabylady.
Qarǵylar absolıýtti ekologııalyq taza jáne qaýipsiz, al aýlaý gýmanıstik jáne qaýipsiz ádispen júzege asyrylady, ol Aýǵanstan, Úndistan, Qytaı, Mońǵolııa, Nepal, Pákistan jáne Reseı sııaqty elderde sátti jáne birneshe ret júzege asyrylǵan.
Ádistiń máni mynada: aýlaý adamnyń tikeleı qatysýynsyz ótedi, bul janýardyń stress jáne jaraqat alý qaýpin birneshe ese azaıtady.
«Qazaqstandaǵy qar barysynyń popýlıatsııasyn zertteý jáne qorǵaý eldiń bıoalýantúrliligin saqtaý úshin úlken qundylyq bolyp tabylady. Birlesken jumystyń arqasynda biz osy jyrtqyshty elde zertteýde aıtarlyqtaı jetistikterge jettik. 2010-2020 jyldary respýblıkada jańa mekendeý oryndary tirkeldi, sondyqtan qonys aýdarý joldaryn anyqtaý osy túrdiń qazaqstandyq popýlıatsııasyn zertteý jáne saqtaý boıynsha odan ári sharalar qabyldaý úshin mańyzdy», - dedi BUU DB-nyń Qazaqstandaǵy Turaqty ókili ıAkýp Berısh.
Qar barysynyń spýtnıktik telemetrııasy boıynsha jumystar aǵymdaǵy jyldyń qarasha aıynyń sońynda «Altyn-Emel» memlekettik ulttyq parkiniń aýmaǵynda onyń tirshilik etý oryndarynda bastaldy, onda jyrtqysh alǵash ret fototuzaqta 2020 jyly tirkeldi. Jabdyqty ornatý úshin A.N. Severtsov atyndaǵy ınstıtýttyń halyqaralyq sarapshylary: Andreı Poıarkov, Dmıtrıı Aleksandrov jáne Hose Antonıo Ernandes-Blanko tartyldy. Olardyń Mońǵolııa men Reseıdegi qar barysyn, jolbarysty jáne basqa da mysyq tuqymdastardy tańbalaý boıynsha jumys tájirıbesi bar. Ǵalymdar qar barysynyń alǵashqy eresek daraǵyn spýtnıktik tańabalaýdy júrgizdi. Jetisý jáne Іle Alataýy, Altaı jáne Batys Tıan-Shan aýmaqtarynda taǵy alty spýtnıktik qarǵy ornatý josparlanýda.
Aýlaýǵa Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrligi Zoologııa ınstıtýtynyń qazaqstandyq ǵalymdary qatysty. Bul qazaqstandyq mamandardy qatar oqytýǵa múmkindik beredi.
Qazaqstan Respýblıkasy Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi Orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi komıteti tóraǵasynyń orynbasary Erlan Qutpanbaevtyń aıtýynsha, búgingi tańda spýtnıktik tańbalaý janýarlardyń mekendeý oryndary men qonys aýdarýyn qadaǵalaýdyń zamanaýı jáne neǵurlym qaýipsiz ádisi bolyp tabylady.
«Qar barysynyń spýtnıktik tańbalanýy ol tirshilik etetin birqatar elderde, sonyń ishinde Úndistanda, Qytaıda, Mońǵolııada, Reseıde qoldanylady. Qazaqstanda bul ádis alǵash ret qoldanyldy. Bizdiń respýblıkamyz qar barysynyń tirshilik etý ortasynyń shetinde ornalasqandyqtan, spýtnıktik tańbalaý monıtorıngti jaqsartý jáne ony qorǵaý úshin odan ári is-qımyl jasaý bóliginde oń nátıje beredi dep úmittenemiz. Onyń ústine, sońǵy jyldary osy qundy túr popýlıatsııasynyń kóbeıýiniń jaqsy úrdisi baıqalady – fototuzaqtardyń arqasynda áleýetti mekendeý oryndaryna monıtorıng júrgiziledi, daraqtardy esepteý júrgiziledi», - dedi Erlan Qutpanbaev.
Qar barysyn spýtnıktik tańbalaý jónindegi bastamany birneshe jyl boıy ırbısti saqtaý jónindegi is-sharalarǵa belsendi qatysyp kele jatqan «Barys» hokkeı klýby qoldady. Klýb qar barysyn tańbalaý jumystary aıasynda paıdalanylatyn spýtnıktik qarǵynyń qosymsha danasyn satyp aldy.
«Barys» HK prezıdenti Borıs Ivanışev «klýbtyń ırbısti zertteýge qosqan úlesi Qyzyl kitapqa engen túrdi saqtaý máselesine jankúıerlerdiń úlken aýdıtorııasynyń nazaryn aýdarýǵa múmkindik beredi, sondaı-aq klýbtyń jabaıy tabıǵatty saqtaý máselelerine degen beıildiligin kórsetedi» dep atap ótti.
Qar barysy Halyqaralyq tabıǵatty qorǵaý odaǵynyń (HTQO) Qyzyl tizimine engizilgen jáne tirshilik etetin barlyq 12 elde, sonyń ishinde Qazaqstanda da sırek kezdesetin nemese joıylyp bara jatqan túr mártebesine ıe.
