Elimizde 10 myń adam ǵana donor bolýǵa kelisken – Transplantologııa jaı-kúıi
ASTANA. KAZINFORM – Ótken 2024 jyly Qazaqstanda 250 aǵza transplantatsııasy jasaldy. Onyń ishinde 227 operatsııa tiri donordan, al 23 qaıtys bolǵannan keıingi donordan júzege asqan. Al qazir elimizde 4148 naýqas aǵza kútip otyr. Ásirese eń qajetti aǵzalar – búırek, baýyr, ókpe, júrek, ókpe júrek kesheni bolyp otyr.
Jalpy, transplantologııa baǵdarlamasy 2012 jyldan beri júzege asyp keledi. Osy ýaqyt ishinde elimizde 2800-den astam operatsııa jasalǵan. Onyń 2353-i (84%) – tiri donordan, al 447-si (16%) – qaıtys bolǵannan keıingi donordan alynǵan aǵzalar.
Respýblıkalyq transplantatsııa jáne joǵary tehnologııalyq medıtsınalyq qyzmetterdi úılestirý ortalyǵy basshysynyń orynbasary Nazgúl Jylgeldınanyń aıtýynsha, elimizde transplantatsııa salasynyń ınfraqurylymy tolyq qalyptasqan. Qazir Qazaqstanda 7 transplantatsııa ortalyǵy, 40-tan astam donorlyq statsıonar, tindik jáne qan sáıkestigin anyqtaıtyn zerthanalar, medıtsınalyq avıatsııa, zamanaýı qural-jabdyq pen dári-dármek bar.
– Bizde donor men retsıpıentti tirkeıtin aqparattyq medıtsınalyq júıe jumys isteıdi. Osylaısha adam faktoryn joıýǵa tyrysamyz. Máıittik donor tabylǵanda kútý paraqshasyn baqylaıtyn aqparattyq júıeniń ózi kimge ota jasalatynyn anyqtaıdy, – dedi N.Jylgeldına.
Ispanııa tájirıbesine súıene otyryp, Qazaqstanda statsıonarlyq, aımaqtyq jáne respýblıkalyq deńgeıde transplant-úılestirýshiler jumys isteıdi. Mysaly, yqtımal donor tabylǵan jaǵdaıda bul týraly aımaqtyq jáne respýblıkalyq úılestirýshilerge habar beriledi jáne donorlyq protsess uıymdastyrylady.
– Bizdegi donorlar sany áli de tómen. Damyǵan elderde bir mıllıon adamǵa shaqqanda 42-46 donor bar. Al Iran, Qatar sekildi musylman elderde 1 mıllıon adamǵa 12 donordan, Belarýste 1 mıllıonǵa 24 adamnan keledi. Al Qazaqstanda bul kórsetkish – 0,02. Ispanııa men AQSh bul deńgeıge 30-40 jylda jetkenin aıtady, al bizdiń jumys 2012 jyly ǵana bastaldy. Qazir bizde medıtsınalyq baza bar, úsh deńgeıi úılestirýshi men transplantatsııa ortalyǵy bar. Biraq qoǵam daıyn emes. Aǵartý jumystaryn júrgizip jatyrmyz, – deıdi sarapshy.
2020 jyldyń qazan aıynda EGov portalynda donorlyqqa kelisim berý nemese bas tartý qyzmeti iske qosyldy. Munda da halyqtyń donor bolýǵa kelisimi óte az.
– 2023 jyly eGov arqyly 30-40 myń adam tirkelse, búginde 134 myń adam tirkelip, daýys bergen. Alaıda sonyń ishinde 10 myńy ǵana kelisim bergen, al 122 myńnan astamy qarsy ekenin kórsetken. Bul elimizdegi 18-62 jas aralyǵyndaǵy 10 mıllıon azamattyń nebári 1,3 paıyzy ǵana. Biz ózimizge ózimiz kómektespesek, eshkim syrttan donorlyq aǵza ákelip bermeıdi, – deıdi maman.
Bul rette týystyqtan góri, máıittik donorlar sanyn arttyrý óte mańyzdy. Damyǵan elderde transplantatsııanyń 85 paıyzy máıittik donorlar esebinen jasalady.
– Qazaqstanda kerisinshe, 83 paıyzy týystyq donorlar bolyp otyr. Demek bir naýqasqa aǵasy óz búıregin berýi múmkin, ol sáıkes kelmese anasy da óz búıregin berýge kelisedi. Ol da sáıkes kelmese, bir otbasynda úsh adam jalǵyz búırekpen ómir súrýge májbúr bolady. Al máıittik donorlyqta mundaı máseleler bolmaıdy, – dedi N.Jylgeldına.
SQO-da donordyń aǵzalary birneshe adamnyń ómirin saqtap qaldy.
Soltústik Qazaqstan oblystyq kópbeıindi aýrýhanasynda 1985 jyly týyp, qaza tapqan donordan birneshe aǵza alyndy. Otbasynyń kelisimimen júrek, baýyr jáne eki búırek transplantatsııaǵa daıyndaldy.
Al Pavlodarda qaıtys bolǵannan keıingi donor eki adamnyń ómirin saqtap qaldy.
Pavlodar qalasyndaǵy №1 qalalyq aýrýhanada 44 jastaǵy turǵynnyń qaıtys bolǵannan keıingi donor bolýyna baılanysty kóp aǵzalyq transplantatsııa otasy sátti júrgizildi.
Bul operatsııa respýblıkalyq deńgeıde úılestirilip, arnaıy mamandardyń qatysýymen ótti. Donordyń júregi men búırekteri eki túrli patsıentke aýystyrylyp, olar ómirlik mańyzdy medıtsınalyq kómekti der kezinde aldy.