Qazaqstan jol sapasynyń kórsetkishi boıynsha 107-i orynda tur - Q. Toqaev
Senat spıkeriniń aıtýynsha, Qazaqstandaǵy avtomobıl joldary - negizgi jol, al kóptegen óńirler úshin jalǵyz qatynas joly bolyp tabylady. «Mamandar óńirlerde jol salý bıznestiń ónimdiligin 1,5 paıyzǵa arttyratynyn aıtady. Jol qurylysy jumystarynyń sapasyna jáne qarajattyń tıimdi jumsalýyna erekshe nazar aýdarý kerek. Elbasy aıtqandaı «árbir teńge qatań baqylaýda bolady. Elimizdegi jol toraptarynyń sapasy qoǵam qajettiligine tolyq sáıkes kele bermeıdi jáne buny moıyndaý kerek. Kóptegen avtomobıl joldarynyń jaǵdaıy syn kótermeıdi. Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forýmnyń baǵalaýyna sáıkes, Qazaqstan jol sapasy kórsetkishi boıynsha 107-shi orynda tur. Aýyldyq jerlerdegi joldardy jańǵyrtý máselesin de qolǵa alý qajet», - dedi Senat Tóraǵasy.
Onyń aıtýynsha, jergilikti joldy damytý agroónerkásiptik keshendi damytýǵa jáne aýyl turǵyndarynyń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartýǵa oń yqpalyn tıgizedi.
Aıta keteıik, eldegi ınfraqurylymdy damytý máselelerine Elbasy erekshe nazar aýdaryp keledi. Nursultan Nazarbaevtyń 2014 jyly Qazaqstan halqyna arnaǵan «Nurly jol - bolashaqqa bastar jol» atty Joldaýynda ınfraqurylym máselelerine erekshe kóńil aýdarady.
«Qazaqstan - ushqan qustyń qanaty talatyn ulan-ǵaıyr aýmaqtyń ıeci. Sondyqtan, atalǵan jospar orasan qarajat pen eńbekti, asa aýqymdy jumysty qajet etedi. «Eldiń órkenin bilgiń kelse, jolyna qara» degen qaǵıda qalyptasqan. Barys-kelis pen alys-beriste jol qatynasy aıryqsha mańyzǵa ıe. Kóne zamandarda iri qalalarymyzdyń kóbi Uly Jibek jolyn jaǵalaı qonys tepken. Qazir de qaınaǵan tirshilik kúre joldardyń boıynda. Jol - shyn máninde ómirdiń ózegi, baqýatty tirliktiń qaınar kózi. Barlyq aımaqtar temirjolmen, tasjolmen, áýe jolymen ózara tyǵyz baılanysýy kerek. Astanada toǵysqan toǵyz joldyń toraby elordanyń jasampazdyq rýhyn taratatyn ómir-tamyrǵa aınalýy tıis. Aımaqtardyń ózara baılanysyn jaqsartý eldiń ishki áleýetin arttyrady. Oblystardyń bip-bipimen saýda-sattyǵyn, ekonomıkalyq baılanystaryn nyǵaıtady. El ishinen tyń naryqtar ashady. Osylaı, alysty jaqyn etý - búgingi Joldaýdyń eń basty túıini bolmaq», - dep atap ótken edi Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev.
Birinshi. Kóliktik-logıstıkalyq ınfraqurylymdardy damytý. Ol makroóńirlerdi habtar qaǵıdaty boıynsha qalyptastyrý aıasynda júzege asyrylatyn bolady. Onyń ústine, ınfraqurylymdyq qańqa Astanamen jáne makroóńirlerdi magıstaraldy avtomobıl, temirjol jáne áýe joldarymen shuǵyla qaǵıdaty boıynsha ózara baılanystyrady. Birinshi kezekte, negizgi avtojoldar jobasyn júzege asyrý qajet. Bular Batys Qytaı - Batys Eýropa; Astana - Almaty; Astana - Óskemen; Astana - Aqtóbe - Atyraý; Almaty - Óskemen; Qaraǵandy - Jezqazǵan - Qyzylorda; Atyraý - Astrahan.
Sondaı-aq, eldiń shyǵysynda logıstıkalyq hab jáne batysynda teńiz ınfraqurylymyn qurýdy jalǵastyrý qajet. Batys baǵytta Kaspıı porty arqyly eksporttyq áleýetti arttyrýǵa Quryq portynan aýqymdy paromdyq ótkeli jáne Borjaqty - Ersaı temirjol jelisi yqpal etetin bolady. Úkimetke Qytaıdyń, Irannyń, Reseı men EO elderiniń «qurǵaq» jáne teńiz porttarynda termınaldyq qýattar salý nemese jalǵa alý máselesin oılastyrýdy tapsyramyn.
Ekinshi. Indýstrııalyq ınfraqurylymdardy damytý. Infraqurylymdyq jobalardy júzege asyrý qurylys materıaldaryna, kóliktik-kommýnıkatsııalyq, energetıkalyq jáne turǵyn úı-kommýnaldyq salalar úshin ónimder men qyzmet kórsetýlerge úlken suranys týdyrady.
Osyǵan baılanysty, birinshiden, jumys istep turǵan arnaıy ekonomıkalyq aımaqtarda ınfraqurylymdar qalyptastyrý jumystaryn aıaqtaý kerek. Úkimetke jáne ákimderge olardy naqty jobalarmen tolyqtyrý boıynsha jedel sharalar alý qajet. Ekinshiden, óńirlerde ShOB óndirisin damytý men qosymsha ınvestıtsııalar tartýǵa baǵyttalǵan jańa ındýstrııalyq aımaqtar salý máselesin oılastyrǵan jón. Týrızm úshin ınfraqurylym - jeke baǵyt. Onyń basty basymdyǵy jumys oryndary sanyn kóptep qurý múmkindigi bolyp tabylady. Munda bir jumys ornyn qurý ónerkásipke qaraǵanda 10 ese arzanǵa túsedi.
Úshinshi. Energetıkalyq ınfraqurylymdardy damytý. Ótken 5 jylda energetıkada ındýstrııalandyrý baǵdarlamasy sheńberinde úlken jumystar júrgizildi. Soǵan qaramastan, magıstraldyq jelilerdiń shekteýliligi eldiń ońtústik óńirlerinde elektr energııasynyń, ortalyq jáne shyǵys oblystarynda tabıǵı gazdyń tapshylyǵyn týyndatyp otyr. Eki jobaǵa nazar salý kerek. «Ekibastuz - Semeı - Óskemen» jáne «Semeı - Aqtoǵaı - Taldyqorǵan - Almaty» baǵyttarynda joǵary voltty jeliler salý qajet. Bul qazaqstandyq elektr stansalarynyń eldiń barlyq óńirlerin teńdestirilgen energııamen qamtamasyz etýine múmkindik beredi.
Tórtinshi. TKSh men sý jáne jylýmen qamtamasyz etý jelileri ınfraqurylymdaryn jańǵyrtý. Investıtsııalarǵa jalpy qajettilik qarjylandyrýdyń barlyq kózderinen 2020 jylǵa deıin jyl saıyn eń azy 200 mıllıard teńge bólgende kem degende 2 trıllıon teńgeni quraıdy.
Búgin TKSh-ny jańǵyrtýǵa ınvestıtsııalar salýǵa Eýropa Qaıta qurý jáne damý banki, Azııa damý banki, Islam damý banki, sondaı-aq, jeke ınvestorlar úlken qyzyǵýshylyq tanytyp otyr. Uzaq merzimdi ınvestıtsııalyq tarıfter usyný arqyly olardyń barynsha tartylýyn qamtamasyz etý qajet. Tarıfterdiń aıtarlyqtaı ulǵaıýyna jol bermeý úshin ondaı jobalardy memleket qosymsha qarjylandyrýy kerek. Osyǵan baılanysty jylý jáne sýmen qamtamasyz etý júıelerin jańǵyrtý qarqynyn jedeldetý úshin bıýdjette qarastyrylǵan qarjyǵa qosymsha jyl saıyn 100 mıllıard teńge baǵyttaý utymdy bolmaq.
Besinshi. Turǵyn úı ınfraqurylymdaryn nyǵaıtý. Aglomeratsııalar qalyptastyrý aıtarlyqtaı turǵyndar aǵynymen qatarlasa júredi. Bul eńbek naryǵy men qalalardyń ınfraqurylymyna, sonyń ishinde, turǵyn úı qoryna qysym týǵyzady. Sondyqtan jalǵa beriletin turǵyn úı qurylysyna kózqarasty qaıta qaraǵan jón. Memleket áleýmettik jaldamaly baspanany salyp, ony turǵyndarǵa satyp alý quqyn bere otyryp, uzaq merzimdi jalǵa usynady. Baspanany tikeleı, deldaldarsyz jáne nesıege barynsha tómen paıyzben usyný onyń satyp alý qunyn arzandatýǵa múmkindik beredi. Bastapqy jarnanyń bolmaýy men ıpoteka úshin tómen paıyzdar baspanany qazaqstandyqtardyń kóptegen jikteri úshin qoljetimdi ete túsedi. Sondyqtan 2015-2016 jyldar ishinde jalǵa beriletin turǵyn úı qurylysyn qarjylandyrýdy qosymsha 180 mıllıard teńge somasynda ulǵaıtamyz.
Altynshy. Áleýmettik ınfraqurylymdardy damytý. Birinshi kezekte, bul - apatty mektepter men úsh aýysymda oqytý problemalaryn sheshý. Bul - bizdiń Saılaýaldy tuǵyrnamamyzdyń negizgi ındıkatorlarynyń biri. Úshjyldyq bıýdjette qarastyrylǵan qarjy bul problemany 2017 jylǵa deıin sheshýge múmkindik bermeıdi. Sondyqtan Úkimetke qosymsha 70 mıllıard teńge baǵyttaýdy tapsyramyn. Balalar baqshasynyń jetispeýshiligi - basqa másele. Mektepke deıingi mekemelerde oryndar tapshylyǵyn túbegeıli qysqartý úshin 3 jyl boıy qosymsha 20 mıllıard teńge baǵyttaýdy tapsyramyn. Ákimder jeke sektordy tarta otyryp, bul jumyspen barynsha aınalysýy tıis.
Indýstrııalandyrý baǵdarlamalary sheńberinde bazalarynda ǵylymnyń ekonomıka salalarymen jáne mamandar daıyndaýmen baılanysy qamtamasyz etiletin 10 JOO anyqtaldy. Osy maqsattarǵa 2017 jylǵa deıin 10 mıllıard teńge baǵyttaı otyryp, osy joǵary oqý oryndarynyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn qalyptastyrýdy tapsyramyn.
Jetinshi. Shaǵyn jáne orta bıznes pen iskerlik belsendilikti qoldaý boıynsha jumysty jalǵastyrý qajet. Búginde Ulttyq qordan ShOB-ty qoldaýǵa jáne nesıeleýge baǵyttalǵan 100 mıllıard teńge tolyqtaı ıgerildi. Bul 4,5 myń jumys ornyn qurýǵa múmkindik berdi. Bul qarjyǵa suranys usynystan 23 mıllıard teńgege asyp tústi. Bıznesti 10 jylǵa bar-joǵy 6 paıyzben nesıeleýdiń buryn-sońdy bolmaǵan sharty jasaldy. Mundaı sharttar bizdiń elimizde buǵan deıin bolǵan emes. ShOB-ty ekonomıkalyq ósimniń draıveri retinde damytý jáne onyń úlesin 2050 jylǵa qaraı ІJÓ-niń 50 paıyzyna ulǵaıtý boıynsha jumysty jalǵastyrǵan jón. Sondyqtan shaǵyn jáne orta bıznes úshin 2015-2017 jyldary jalpy somasy 155 mıllıard teńge nesıe jelilerin ADB, EQDB, Dúnıejúzilik bank esebinen tıimdi paıdalaný qajet.
