Qazaqstan – jańa Shveıtsarııa: saıasattanýshy Toqaevtyń fenomeni týraly
Saıasattanýshy, Reseı-Qazaqstan baspasóz ortalyǵynyń sarapshysy Andreı Vypolzov Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń syrtqy saıasattaǵy fenomeni týraly aıtyp berdi. Kazinform bul týraly «Nezavısımaıa gazeta» saıtyna silteme jasap habarlaıdy.
«Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń syrtqy saıası senimi qoǵamdyq keńistikte qyzý pikirtalas týdyryp jatyr. Kóptegen adam Batys pen Reseı arasyndaǵy teketires jaǵdaıynda Reseıdiń eń jaqyn kórshisi «shahmat oınap», osy aq-qara taqtadaǵy básekelesterdiń árqaısysymen saıası qarym-qatynasty damytyp, nyǵaıtyp jatqan pozıtsııasyn túsinbeıdi jáne qabyldamaıdy. Búgingi geosaıası jaǵdaıda Qasym-Jomart Toqaevtyń fenomeni shyn máninde biregeı. Endi talqylap kóreıik, sonymen Qazaqstannyń kópvektorly syrtqy saıasatynyń maqsaty men bolashaǵy qandaı?» - deıdi Andreı Vypolzov.
Saıasattanýshy odan ári Qazaqstannyń syrtqy saıasatyndaǵy sońǵy mańyzdy oqıǵalarǵa toqtalady. Atap aıtqanda, Qasym-Jomart Toqaevtyń Qytaıǵa, Reseıge, Túrkııaǵa, Saýd Arabııasyna, Vetnamǵa, AQSh-qa, Germanııaǵa sapary. 20 memlekettiń kóshbasshysymen kezdesý, EQYU Bas hatshysyn qosqanda, Qazaqstanda 12 joǵary mártebeli saıası laýazym ıeleriniń, BUU Bas hatshysynyń orynbasary jáne ıÝNESKO bas dırektorynyń kezdesýi. Sondaı-aq Reseı Federatsııasy prezıdenti Vladımır Pýtınmen jáne Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzıeevpen birge Reseı tabıǵı gazynyń Qazaqstan aýmaǵy arqyly Ózbekstanǵa tranzıtin iske qosý. 13 qazanda Qazaqstan Prezıdenti Bishkekte TMD basshylary keńesiniń otyrysyna qatysty.
«Aıtyńyzshy, búgingi kóshbasshylardyń qaısysy osyndaı qarqynmen maqtana alady? Bul jerde myna hronıkany túsiný jetkilikti. Qazaqstan halyqaralyq arenadaǵy oıynda belsendi. Qazaqstan – álemdik ekonomıkanyń mańyzdy bóligi. Batys pen Shyǵys, Soltústik pen Ońtústik arasyndaǵy jahandyq logıstıkalyq hab retinde zor artyqshylyqtarǵa ıe», - deıdi saıasattanýshy.
Sonymen qatar ol Qasym-Jomart Toqaevtyń BUU Bas assambleıasynda jáne «Astana» halyqaralyq forýmynda aıtqan bastamalary týraly pikir bildirdi.
Birinshiden, Qazaqstanda Ortalyq Azııa men Aýǵanstan úshin TDM boıynsha óńirlik hab qurý. BUU-da 2030 jylǵa deıingi «Myńjyldyqtyń damý maqsattaryn» almastyratyn jalpy álemdik kún tártibi aıqyndalǵan.
Ekinshiden, 2026 jyly BUU qamqorlyǵymen ótetin Qazaqstandaǵy óńirlik klımattyq sammıt. Mamandardyń boljamynsha, 2050 jylǵa qaraı Ortalyq Azııadaǵy klımattyń ózgerýi qurǵaqshylyqqa, sý tasqynyna ákeledi, sonyń saldarynan ónimdilik 30%-ǵa tómendeıdi. Al ishki klımattyq mıgranttar sany 5 mln adamǵa jetedi. Osy ekologııalyq problemalardy sheshýdi talqylaý úshin Qasym-Jomart Toqaev 2026 jyly klımattyq sammıt ótkizý úshin Almatyda Ortalyq Azııa elderiniń jobalyq keńsesin ashýdy usyndy.
Úshinshiden, ádil beıbitshilik pen kelisim úshin álemdik birlik bastamasy.
Tórtinshiden, halyqaralyq bıologııalyq qaýipsizdik agenttigin qurý. Qasym-Jomart Toqaev BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrıshke BUU Qaýipsizdik Keńesi janynan agenttik qurý protsesin bastaý jáne BUU qamqorlyǵymen aýrýlardy baqylaý jáne bıologııalyq qaýipsizdik jónindegi óńirlik ortalyq jelisin qurý týraly usynyspen júgindi. Osyndaı ortalyqtardyń birin Q.Toqaev Qazaqstanda ornalastyrýdy usyndy.
Besinshiden, Qazaqstanda «Ádil energııaǵa kóshý» seriktestik baǵdarlamasynyń iske qosylýy.
Altynshydan, álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary seziniń izgi nıet elshileri ınstıtýtyn qurý jáne onyń sheńberinde Qazaqstanda jas dinı lıderler forýmyn ótkizý. Qasym-Jomart Toqaevtyń ıdeıasy «rýhanı dıplomatııany» nyǵaıtý, ol halyqaralyq qaýipsizdiktiń jańa júıesin qalyptastyrýdyń búgingi úderisinde adamzat aldynda turǵan irgeli syn-qaterlerdi eńserýge kómektesýi tıis.
«Árıne, konfessııaaralyq dıalog (ásirese Izraıl – Palestına qaqtyǵysy) Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy oń ımıdjiniń damýyna taǵy da yqpal etedi», - dep esepteıdi saıasattanýshy.
Jetinshiden, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń qoldaýymen alǵashqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómek (MSAK) kórsetý jónindegi elder koalıtsııasyn qurý. Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, barlyq el óz halqynyń densaýlyǵyn jaqsartýǵa umtylyp jatyr, osy oraıda birtutas ári belsendi jumys isteý kerek.
«Qasym-Jomart Toqaevtyń osyndaı aýqymdy, júıeli jáne dáıekti halyqaralyq qyzmetinen keıin Qazaqstannyń bedeli aıtarlyqtaı óskeni anyq. Ortalyq Azııadaǵy eń iri memleket kóshbasshysynyń negizgi joldaýyna batyl saıası pikir bildirýge bolady dep oılaımyn. «Qazaqstan – jańa Shveıtsarııa». Shynynda da, halyqaralyq baqylaýshylar sońǵy jyldary Qazaqstan ózin jahandyq beıtarap kelissózder alańy retinde tanytqanyn, al geosaıası turǵydan memleket jahandyq bitimgershilik rólin synap jatqanyn atap ótti», – dep túsindirdi Andreı Volzov.
Sonymen qatar Reseı-Qazaqstan baspasóz ortalyǵynyń sarapshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń ishki saıasaty týraly da sóz etti.
Andreı Volzov Qasym-Jomart Toqaevtyń ádil Qazaqstandy qurý jónindegi ishki saıası strategııasy búginde búkil álemge tanylyp jatqany jáne Prezıdenttiń ádil álemniń qalyptasýyna, halyqaralyq qatynastar ıdeıasyn masshtabtaýǵa qosqan úlesi aıqyn dep sanaıdy.
«1995 jyly Qasym-Jomart Toqaevqa: «Qazaqstan ǵasyrdyń tosynsyıy bolady», - dep aıtqan Izraıl SІM basshysy Shımon Perestiń sózin eske alýǵa bolady», - dep qosty saıasattanýshy.
Qazaqstan men Reseıdiń qarym-qatynasyna qatysty Qasym-Jomart Toqaev Berlınde «Qazaqstan Reseıge qarsy emes» dep jaýap berdi.
«Meniń oıymsha, muny Batysta aıtý saıası batyldyq bolmaǵanda, ne? Osylaısha, Qasym-Jomart Toqaevtyń «Qazaqstan Reseıge qarsy emes» degen sózi álemdegi qazirgi protsesterdiń aıqyn jáne jasyryn belgileri turǵysynan óte qundy», - deıdi sarapshy.
Qazaqstan men Reseı Prezıdentteriniń kelesi kezdesýi qarashada Qazaqstanda josparlanǵan jáne eki eldiń óńiraralyq yntymaqtastyǵynyń 19-shy forýmyna oraılastyrylǵan.
