Qazaqstan úshin jer silkinisinen saqtandyrýda qaı eldiń tájirıbesi qolaıly
ASTANA. KAZINFORM — Dúleı zilzalalardan saqtandyrýda Qazaqstan úshin Túrkııa tájirıbesi qolaıly. Bul jaıynda «QR Ulttyq bankiniń ekonomıkalyq sholýy» basylymynda aıtylǵan.
— Otandyq saqtandyrý sharttaryn eskere otyryp, biz kelesi sebepter boıynsha Túrkııanyń tájirıbesin Qazaqstan úshin eń qolaıly dep sanaımyz. Túrkııa men Qazaqstannyń geografııalyq erekshelikteri uqsas-keıbir óńir seısmıkalyq belsendiligi joǵary aımaqtarda ornalasqan. Túrkııada mindetti saqtandyrý jeke úılerdi ǵana emes, sonymen qatar kóppáterli ǵımarattardy da qamtıdy. Bul ýrbanızatsııanyń otandyq deńgeıin jáne iri qalalardyń damýyn eskere otyryp, Qazaqstan úshin de qolaıly bolady. Túrkııada mindetti saqtandyrýdy damytýda sheshýshi ról memleketke tıesili model Qazaqstannyń saqtandyrý naryǵyn damytý deńgeıi úshin qolaıly bolyp tabylady, — delingen basylymda.
Jarııalanym málimetine sáıkes, Túrkııadaǵy tabıǵı apattardan mindetti saqtandyrý tetigi memlekettik-jekeshelik áriptestikke negizdelgen. Jeke saqtandyrý kompanııalary qordyń agentteri bola otyryp, óz qalaýy boıynsha yntymaqtasady, mindetti saqtandyrýdy nasıhattaıdy jáne oǵan qosymsha ónimder usynady. Saqtandyrý kompanııalary saqtandyrý naryǵynyń tolyqqandy qatysýshylary bolyp tabylatyn táýelsiz qarjy uıymdary retinde óz qyzmetin jalǵastyrady.
— Tabıǵı apattardan mindetti saqtandyrýdy engizý protsesinde ónimniń marketıngtik komponentine muqııat nazar aýdarý qajet. Basqasha aıtqanda, bul saqtandyrýdy satyp alýdy azamattyń sanaly túrdegi áleýmettik jaýapty is-áreketi jáne árbir azamattyń óńirge jáne mártebege qaramastan eldiń jalpy qaýipsizdigine mindetti úlesi retinde qaraý kerek. Túrkııanyń tájirıbesi erekshe, munda joǵaryda atalǵan qor bastaýysh synyp oqýshylarynyń jer silkinisi jáne olardan mindetti saqtandyrý týraly habardarlyǵyn arttyrý úshin Ulttyq bilim mınıstrligimen yntymaqtasady. Sonymen qatar mindetti saqtandyrýdy engizý kezinde tsıfrlyq tehnologııalardy belsendi paıdalaný qajet. Máselen, Túrkııadaǵy aqparattyq tehnologııalar saqtandyrý polısterin usynýdy, syılyqaqylardy rezervteýdi, zalal týraly aqparatqa qol jetkizýdi, shaǵymdar men tólemder týraly eseptilikti onlaın rejıminde basqarýdy uıymdastyrýǵa múmkindik beredi. Saqtandyrýdy rásimdeý jáne ony tóleý protsesi barynsha jeńildetilip, salyq tólemderi nemese kommýnaldyq tólemderdi tóleý sııaqty barlyǵyna qol jetimdi bolýy kerek, — dedi basylym avtorlary.
Ekonomıkalyq sholýda tabıǵı apattyń yqtımaldyǵy nemese jergilikti halyqtyń tabys deńgeıi sııaqty óńirlik jáne tabıǵı-geografııalyq erekshelikter ádil jáne birkelki júkteme paıdasyna saqtandyrý syılyqaqysyn esepteý kezinde eskerilýi kerektigi aıtylady.
— Syılyqaqynyń bastapqy mólsheri mınımaldy bolýy kerek. Halyq jańa mindettemege úırenýi jáne eń bastysy onyń ne úshin qajet ekenin túsinýi qajet. Almaty sııaqty táýekeli joǵary óńirlerde ornalasqan belgili bir oblystar men qalalardyń bolýyna qaramastan, Qazaqstannyń barlyq óńiri derlik teris saldarǵa ákep soqtyratyn qandaı da bir tabıǵı yqpalǵa ushyraıdy. Osyǵan baılanysty, apattyń oryn alýy táýekeline, halyqtyń tabysyna jáne basqa faktorlarǵa baılanysty tólenetin saqtandyrý syılyqaqylaryna ólshemdi «keste» qoldanylýy tıis. Otandyq naryqta mindetti saqtandyrýmen barynsha qamtý damyǵan dıstrıbıýtorlyq jeli (saqtandyrý kompanııalary, bank jáne poshta bólimsheleri jáne t. b.), qyzmetterdi tsıfrlandyrý, ónim qunynyń qol jetimdi jáne ádil bolýy jáne aqparattyq tanystyrý arqyly qol jetkizýge bolady. Halyqaralyq tájirıbe tabıǵı apattar qaýpin tıimdi óteý úshin memleket pen jeke sektor arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń mańyzdylyǵyn kórsetedi. Qaıta saqtandyrý, marketıngtik saıasat, jol kartasyn qurý jáne tótenshe jaǵdaılardy joıýdyń tıimdi júıeleri sátti saqtandyrýdyń negizgi elementteri bolyp tabylady. Qazaqstanda halyqtyń qaýipsizdigi men ekonomıkanyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etý úshin saqtandyrý naryǵyn damytýdy jalǵastyrý jáne apat táýekelderin basqarýdyń jańa tásilderin engizý qajet, — dedi sholý avtorlary.
Osydan bir jyl buryn qurylǵan Almaty seısmıkalyq qaýipsizdik jáne jumyldyrý daıyndyǵy basqarmasy basshysynyń mindetin atqarýshy Batyrhan Súleımenov Kazinform tilshisine qaladaǵy seısmıkalyq qaýipsizdik sharalary jaıly áńgimelep berdi.