Qazaqstan-Ulybrıtanııa: Strategııalyq seriktestik, JOO fılıaldary jáne vıza rejımin jeńildetý
Ekijaqty qarym-qatynastyń qazirgi jaı-kúıi
Qazaqstan men Ulybrıtanııa arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas Qazaqstan táýelsizdigin alǵannan keıin bir aıdan soń, 1992 jyldyń 19 qańtarynda ornatyldy. Sol ýaqyttan beri eki el saıası, ekonomıkalyq jáne mádenı baılanystardy jandandyrýǵa kúsh salyp keledi. Búginde Ulybrıtanııa Qazaqstannyń Eýropadaǵy basty saýda jáne ınvestıtsııalyq seriktesine aınalyp otyr. Taıaý ýaqytta taraptar jańa býyn qujatyna – Strategııalyq seriktestik jáne yntymaqtastyq kelisimine qol qoımaq. Atalǵan qujat eki eldiń arasynda kópqyrly qarym-qatynasty nyǵaıta túseri anyq.
«Strategııalyq seriktestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisim yntymaqtastyqty keńeıtý úshin negiz qalaıdy jáne bizdiń Qazaqstanmen saýdaǵa degen kózqarasymyzdy jańartý múmkindigin qamtamasyz etedi. Qujat dıalog ornatý jolymen yntymaqtastyqty keńeıtý arqyly bir-birimizben saýda jasaý qabiletimizdi kórsetedi», - degen edi QazAqparat tilshisine eksklıýzıvti suhbat bergen Shyǵys Eýropa men Ortalyq Azııa boıynsha saýda jónindegi brıtandyq komıssar Kenan Poleo.
Aıta keterligi, osy jyly joǵary deńgeıdegi ózara saparlar boldy. Naýryzda Astanaǵa Ulybrıtanııa Syrtqy ister mınıstri Djeıms Kleverlı, maýsymda onyń orynbasary Leo Dokertı, al odan bir aı buryn brıtan parlamentarııiniń joǵary laýazymdy tulǵalary kelse, mamyr aıynda Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov Qazaqstan atynan ІІІ Karldiń taqqa otyrý saltanatty is-sharasyna qatysqan edi.
Qazaqstan – Ulybrıtanııanyń basty seriktesi
«Ulybrıtanııa baıaǵyda-aq Qazaqstandy Ortalyq Azııadaǵy basty seriktes retinde moıyndady. Munaı-gaz jobalarynyń jetekshi qatysýshylary Shell men British Gas, Brıtan keńesi, «Bolashaq», London ýnıversıtettik kolledji, London ekonomıka mektebi jáne Kembrıdj ýnıvýersıteti syndy mańyzdy ýnıversıtetter – osynaý seriktestik qarym-qatynastyń bári sońǵy 30 jylda mańyzdy tirekke aınaldy», - dedi Ulybrıtanııanyń Qazaqstandaǵy Elshisi Ketı Lıch QazAqparat tilshisine.
«Búginde Qazaqstan bilim berý, energetıka, óte mańyzdy paıdaly qazbalar, klımattyń ózgerýi, sonymen qatar qorǵanys pen qaýipsizdik syndy birqatar mańyzdy máselede basty seriktes sanalady. Qazaqstan Ulybrıtanııanyń Ortalyq Azııadaǵy mańyzdy ekonomıkalyq seriktesi bolyp esepteledi», - dep atap ótti brıtandyq laýazymdy dıplomat.
«Saýda-sattyq qarym-qatynasy qarqyndy damýyn jalǵastyrýda. Munan bólek, Ulybrıtanııa iri ınvestorlardyń úzdik altylyǵyna kiredi. Jalpy saýda-sattyq kólemii jylyna 3 mlrd fýnt sterlıngke jýyqtap otyr. Buǵan qosa, Ulybrıtanııa Qazaqstannan aıtarlyqtaı kólemdi taýarlardy ımporttaıdy. Bul jumys oryndaryn qurýǵa jáne qoldaýǵa septigin tıgizedi», - dedi Ketı Lıch.
Prezıdent Toqaevtyń reformalaryn qoldaý
Ulybrıtanııa elimizde Ádiletti Qazaqstan qurý maqsatynda júzege asyrylyp jatqan saıası jáne áleýmettik-ekonomıkalyq reformalarǵa qoldaý bildiretinin naqty kórsetip otyr.
«Ulybrıtanııa Syrtqy ister mınıstrligi Qazaqstanda ádiletti memleket, ádiletti ekonomıka jáne ádiletti qoǵam qurý baǵytynda júrgizilip jatqan saıası jáne áleýmettik-ekonomıkalyq reformalarǵa qoldaý kórsetetindigin bildirdi», - delingen ótken jyldyń jeltoqsanynda qabyldanǵan eki eldiń syrtqy saıasat vedomstvolary basshylarynyń birlesken málimdemesinde.
«Búginde Qazaqstanda iri saıası, áleýmettik jáne ekonomıkalyq, eń aldymen Prezıdent Toqaev bastamashylyq etken demokratııalyq reformalardy júrgizýge baılanysty eleýli ózgerister bolyp jatqan kezde Ulybrıtanııa tarapynan mundaı qoldaý óte mańyzdy», - dep atap ótken edi EQYU-nyń Ulttyq azshylyq isteri jónindegi joǵary komıssary Qaırat Ábdirahmanov Qazaqstan-brıtan qatynastary taqyrybyndaǵy vebınarda sóılegen sózinde.
«Qazaqstannyń halyqaralyq arenada transformatsııa protsesin túsinetin jáne qoldaıtyn dostarynyń bolýy uzaq merzimdi perspektıvada osy reformalardyń tabysty bolýy úshin eń mańyzdy faktor bolyp sanalady», - dep tolyqtyrǵan edi sózin EQYU komıssary.
Mádenı-gýmanıtarlyq baılanystar
Eki memleket arasyndaǵy mádenı-gýmanıtarlyq baılanystar da sońǵy jyldary tyń serpin alyp otyr. 2021 jyly Almatyda brıtandyq De Montfort ýnıversıtetiniń kampýsy jumysyn bastady. Al osy jyldyń kúzinde shotlandyq Heriot-Watt ýnıversıteti Aqtóbede esigin ashady.
Brıtandyq JOO fılıaldarynyń ashylýy Qazaqstandy elimizde akademııalyq hab qurý syndy órshil maqsatyna jaqyndata túsedi. Akademııalyq hab halqynyń jalpy sany 2 mlrd adamǵa jýyqtaıtyn kórshi óńirlerdiń jastaryn tartýǵa negizdelgen.
Munan bólek, brıtan Syrtqy ister mınıstrliginiń Ulybrıtanııada magıstrlik dáreje alýǵa nıetti jas mamandarǵa arnalǵan mártebeli Chevening stıpendııa baǵdarlamasy bıyl 20 paıyzǵa artty.
Sonymen qatar jaratylystaný ǵylymdary, tehnologııa, ınjenerııa men matematıka salalarynda áıelderge arnalǵan jańa arnaýly stıpendııa paıda bolady. Bul jaıynda agenttik tilshisine Astanadaǵy Birikken Koroldik Elshiliginen málim etken edi.
Ekijaqty yntymaqtastyqtyń jańa ósim núkteleri
«Qarym-qatynasty damytýdyń negizgi baǵyttary bilim berý, qarjy, ǵylymı zertteýler jáne energetıka bola alady. Mundaı seriktestikter jańa tehnologııalardy birlesip ázirleýdi, sondaı-aq tehnologııalardy berýdi qamtýy tıis», - dep atap ótedi eýropalyq saıasatty zertteýmen aınalysatyn túriktiń Gıresýn ýnıversıtetiniń zertteýshisi Mýrat Djoshkýn.
Onyń paıymynsha, Qazaqstannyń Ulybrıtanııamen osy salalardaǵy áriptestigin tereńdetýi Astananyń Eýropalyq odaqpen baılanysyn jaqsartýǵa ǵana emes, sonymen qatar basty ekonomıkalyq alpaýyttardyń biri – Qytaımen qarym-qatynasta anaǵurlym tıimdi kelissóz pozıtsııasyn alýǵa múmkindik beredi.
«Ulybrıtanııamen seriktestik ornatý basqa batys elderimen, sondaı-aq EO-men uqsas seriktestik qarym-qatynas ornatýǵa jol ashýy múmkin. Bul ásirese Eýropalyq odaq óziniń normalarymen jáne erejelerimen shekteletinin, al Ulybrıtanııamen tekserilgen jumys seriktestiginiń bar ekendigin eskersek, onda munyń EO tarapynan sheshim qabyldaýdy jeńildetetini óte mańyzdy», - dep túsindiredi Mýrat Djoshkýn.
Eki eldiń saýda-ınvestıtsııalyq seriktestiginiń perspektıvaly baǵyty qazirgi kezde brıtandyq ónerkásip tapshylyǵyn sezinip otyrǵan asa mańyzdy paıdaly qazbalardy birlesip óndirý jáne óńdeý bolýy múmkin.
Brıtandyq Asa mańyzdy paıdaly qazbalar qaýymdastyǵynyń negizin qalaýshy Djeff Taýnsend taıaýda Qazaqstan-brıtan forýmynda sóz sóıleı kele, Qazaqstandy turaqty memlekettik júıesi, óńirlik JІÓ-niń 60 paıyzyn qamtamasyz etetin ınfraqurylymǵa aıtarlyqtaı ınvestıtsııasy bar «jumys isteýge jaqsy naryq» dep sıpattaǵan bolatyn.
«Orta dáliz» jáne vızalyq talaptardy jeńildetý
Mamyr aıynda ótken «Úlken jetilik» sammıtinde forýmǵa qatysýshy elderdiń kóshbasshylary Ortalyq Azııanyń óńirlik órkendeýi men turaqtylyǵyn arttyrý úshin «orta dálizdi» jáne onymen baılanysty jobalardy damytýǵa bel býǵanyn málimdedi.
«Orta dáliz» Transkaspıı kólik jobasy Túrkııa arqyly jáne odan ary búkil óńirmen baılanysty jaqsartý esebinen saýdanyń turaqtylyǵyn arttyrýǵa kómektese alady. Ulybrıtanııa úshin bul – ınfraqurylymdy ınvestıtsııalarmen járdemdesip qana qoımaı, Ortalyq Azııa úshin boljamdy ekonomıkalyq logıstıkalyq joldy qurý jónindegi saıası kelisimdi qoldaý múmkindigi», - dep atap ótken edi Shyǵys Eýropa men Ortalyq Azııa boıynsha saýda jónindegi brıtandyq komıssar Kenan Poleo.
Sonymen qatar, ekijaqty kún tártibiniń mańyzdy tarmaǵy Ulybrıtanııanyń ashyq qarym-qatynastardy damytýǵa daıyndyǵyn kórsetetin, sol arqyly adamı baılanystar men bıznesti damytý úshin qolaıly negiz quratyn Qazaqstan azamattary úshin vızalyq talaptardy jeńildetý taqyryby bolyp sanalady.
«Qazaqstan azamattary úshin Ulybrıtanııamen vızalyq rejımdi jeńildetý máselesi kún tártibinde tur. Biz bul taqyrypty jeltoqsan aıynda Syrtqy ister mınıstriniń Londonǵa sapary kezinde, sodan keıin qańtarda úkimetaralyq komıssııada kóterdik. Kúzde biz ony vedomstvoaralyq saıası konsýltatsııalar aıasynda qaıta kóteremiz», - dedi agenttik tilshisine suhbat bergen Qazaqstannyń Ulybrıtanııa jáne Soltústik Irlandııa Qurama Koroldigindegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Maǵjan Іlııasov.
Aıta keterligi, osynaý kúrdeli másele Ulybrıtanııa Іshki ister mınıstrliginiń quzyretine kiredi. Al onyń basshysy Sýella Braverman kóshi-qon máselelerinde qatań kózqarasymen tanymal.
Qalaı degenmen de osydan 10 jylǵa jýyq ýaqyt buryn Qazaqstan birjaqty tártippen Ulybrıtanııa azamattary úshin vızasyz rejım ornatý týraly sheshim qabyldaǵan edi. Endi London Qazaqstan azamattary úshin vıza máselesinde qandaı sheshim qabyldaıtynyn ýaqyt kórsetedi.
