Qazaqstan syn-qaterlerge qarsy kúsh biriktiretin senimdi seriktes ekenin dáleldedi – sarapshy
TAShKENT. KAZINFORM – Qazaqstan jahandyq deńgeıde tıimdi dıalog júrgizip, ózekti syn-qaterlerdi sheshý úshin kúsh biriktiretin senimdi seriktes ekenin dáleldedi. Kazinform tilshisine suhbat berip, keıingi 6 jylda Qasym-Jomart Toqaevtyń usynysymen qabyldanyp, óńirdegi yntymaqtastyqty ilgeriletýge sep bolǵan saıası sheshimderge qatysty pikir bildirgen Ózbekstan Ǵylym akademııasy Memleket jáne quqyq ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Ravshan Nazarov osylaı dedi.
2019 jyldan beri Ortalyq Azııada Qazaqstan sheshýshi ról atqarǵan mańyzdy oqıǵa az bolmady. Atap aıtqanda, resmı Astana men Tashkent arasyndaǵy baılanystar tyń serpin aldy. Bul rette qos eldiń ózara yntymaqtastyǵy aımaq elderiniń ekonomıkalyq órkendeýine jol ashty.
Osy oraıda sarapshy keıingi jyldary Qazaqstan bastamasymen qolǵa alynǵan jobalarǵa toqtaldy. Máselen, elimiz óńirdiń ornyqty damýyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan mańyzdy qujatty ázirleýdi usyndy.
- Qazaqstan 2030 jylǵa deıin Ortalyq Azııada azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý jónindegi strategııalyq qujatty ázirleýdi usyndy. Bul jospar yntymaqtastyqty tereńdetýge jáne aımaqtaǵy turaqtylyqty qamtamasyz etýge sózsiz oń yqpal etedi. Bastama aıasynda Ortalyq Azııanyń bes memleketine ortaq derekterdi taldaý jáne aqparat almasý platformasy qurylady, - dedi Ravshan Nazarov.
Osy rette saıasattanýshy KazAID halyqaralyq damý agenttigininiń qurylýyna joǵary baǵa berdi. Bul uıym óz qyzmetin 2020 jyly jeltoqsanda bastady. Agenttiktiń maqsaty - Ortalyq Azııa men Aýǵanstanǵa basymdyq bere otyryp, aımaqtyń ekonomıkalyq yntymaqtastyǵyn ilgeriletýge baǵyttalǵan memlekettik saıasatty júzege asyrý. Búginde KazAID gýmanıtarlyq kómek salasyn júıeleý, seriktes memlekettermen saıası-ekonomıkalyq jáne mádenı-gýmmanıtarlyq sektorlar boıynsha dıalog ornatý jolynda qyzmet etip keledi.
Óńirdegi ıntegratsııaǵa jańa lep bergen Qazaqstan bastamalarynyń biri – Ortalyq Azııa jastarynyń arasyndaǵy baılanystardy nyǵaıtý.
- Qazaqstan Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń basshylyǵymen óńir jastarynyń arasyndaǵy qarym-qatynasty bekemdeýge erekshe nazar aýdaryp keledi. Atap aıtqanda, Ortalyq Azııa jastarynyń dıalog alańyn qurýǵa bastamashy boldy. Qazaqstan óńirdiń turaqty damýy jolynda jastar yntymaqtastyǵynyń mańyzdylyǵyn eskere otyryp, bul baǵyttaǵy ilkimdi ister men tyń bastamalarǵa qoldaý kórsetip keledi, - dedi R.Nazarov.
Sonymen qatar, byltyr elimiz munaıdy eksporttaý úshin qoldanylatyn baǵyttardy ártaraptandyrýǵa kiristi.
- Atap aıtqanda, eksport marshrýttaryn ártaraptandyrý qaǵıdasyn basshylyqqa ala otyryp, Qazaqstan «Baký-Tbılısı-Djeıhan» qubyry arqyly jylyna 20 mln tonnaǵa deıin munaı tasymaldaý boıynsha tıisti sharalar qabyldady. Bul strategııa Reseı arqyly ótetin tranzıtke táýeldilikten arylýǵa jáne eldiń energetıkalyq qaýipsizdigin nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan, - dep toqtaldy saıasattanýshy.
Ravshan Nazarov qamtylyp otyrǵan aralyqta ilgerileýmen qatar, kúrdeli kezeńder de ótkenin eske saldy.
- 2021 jyly Aýǵanstan bıliginiń aýysýy, 2022 jyly Qazaqstandaǵy Qańtar oqıǵasy men Qaraqalpaqstanda bolǵan naryzylyqtar, Qyrǵyzstan men Tájikstan shekarasyndaǵy shıelenis aımaq úshin kúrdeli boldy. Osy ýaqyttarda óńir elderiniń basshylary taǵdyrsheshti tańdaý jasap, tıimdi sheshim qabyldap, Ortalyq Azııadaǵy daǵdarystyń aldyn aldy, - dep eske aldy sarapshy.
Saıasattanýshy atap ótkendeı, búginde Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy saıası salmaǵy artyp, bedeli ósti. Onyń sózinshe, halyqaralyq uıymdar aıasyndaǵy yntymaqtastyq resmı Astananyń álemdik arenadaǵy mańyzdylyǵyn aıǵaqtaı tústi.
- Qazaqstan ózin Ortalyq Azııadaǵy turaqtylyqtyń senimdi kepili retinde tanyta bildi. Jahandyq deńgeıde dıalog júrgizip, ózekti syn-qaterlerdi sheshý úshin kúsh biriktiretin senimdi seriktes ekenin dáleldedi. Qazaqstannyń demokratııalyq qoǵam qalyptastyrý baǵytyndaǵy reformalary búkil Ortalyq Azııa óńiri úshin úlgi, - dedi Ravshan Nazarov Kazinform tilshisiniń saýalyna jaýap bere otyryp.
Sarapshynyń paıymdaýynsha, Qazaqstan aldaǵy ýaqytta da Ortalyq Azııanyń halyqaralyq arenadaǵy bedelin arttyrýǵa jáne óńirdegi jan-jaqty ıntegratsııany ilgeriletýge nıetti.
- Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev óziniń baı dıplomatııalyq tájirıbesiniń negizinde Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy bedelin arttyrýdy jalǵastyra bermek. Máselen, Qasym-Jomart Toqaev óziniń «Ortalyq Azııa renessansy: ornyqty damý jáne órkendeý joly» atty maqalasynda aımaqtyq yntymaqtastyqtyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Bul rette Ózbekstan jáne ózge de aımaq elderi Qazaqstandy Ortalyq Azııadaǵy negizgi ekonomıkalyq seriktes sanaıdy. Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Azııanyń mol áleýetin, onyń ishinde óńir memleketteriniń ózara tıimdi yntymaqtastyǵy álemdik derjavalarmen teń dárejede dıalog júrgizýge múmkindik beretinin únemi aıtyp keledi, - dep toqtaldy Ravshan Nazarov.
Osy oraıda «Ortalyq Azııa +» formaty aımaq elderiniń damýy jolynda sheshýshi rólge ıe. Sarapshynyń pikirinshe, Qazaqstan yntymaqtastyqqa baǵyttalǵan dıalog alańdaryna belsendi qatysa otyryp, Ortalyq Azııadaǵy qaýipsizdikti qamtamasyz etýge jáne ekonomıkalyq órkendeýge úles qosyp keledi.
- Taıaýda «Ortalyq Azııa – Eýropalyq Odaq» formatynda alǵashqy sammıt ótedi. Qazaqstanda paıdaly qazba baılyqtarynyń qory mol. Bul oraıda ol Eýropanyń energetıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etýde senimdi seriktes bola alady. Al «Ortalyq Azııa – Qytaı» yntymaqtastyǵy, ásirese ınfraqurylym men saýda baılanystaryn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan. Tıisinshe, Qazaqstan óziniń geografııalyq oralasýyn tıimdi paıdalana otyryp, tranzıttik áleýetin arttyra alady, - deıdi saıasattanýshy.
Ravshan Nazarov atap ótkendeı, «Ortalyq Azııa – AQSh» formaty kóbine ekonomıkalyq damý men demokratııa máselelerine nazar aýdarady. Osy oraıda Qazaqstan demokratııany jetildirý baǵytyndaǵy reformalaryn alǵa tarta otyryp, birlesken jobalardy iske asyrýda AQSh-tyń óńirdegi senimdi seriktesi sanalady.
- Ortalyq Azııanyń qaýipsizdigi men turaqtylyqtylyǵyn qamtamasyz etý úshin AQSh, Qytaı, Reseı jáne Eýroodaqpen teń negizde dıalog júrgizý qajet. Sondyqtan Qazaqstan óziniń saıası salmaǵy men ustanyp otyrǵan syrtqy saıasatynyń arqasynda Ortalyq Azııanyń ilgerileýi men turaqtylyǵyna yqpal ete alady, - dep túıindedi Ravshan Nazarov.
Eske sala ketsek, Oman Qazaqstanǵa Ortalyq Azııa tikeleı ınvestıtsııalar qoryn qurýda seriktes bolýdy usyndy.