Qazaqstan Shveıtsarııaǵa sapaly, ekologııalyq taza ári turaqty ónim jetkize alady — sarapshy
ASTANA. KAZINFORM — Shveıtsarııadan keletin ınvestıtsııalardyń qysqarýy Qazaqstan men Shveıtsarııa arasyndaǵy qarym-qatynastyń daǵdarysyn bildirmeıdi. Halyqaralyq saıasat boıynsha sarapshy Saǵıt Bákirovtiń aıtýynsha, bul qysqarý ýaqytsha sıpatta jáne naryq konıýnktýrasyna baılanysty. Degenmen, Shveıtsarııa Qazaqstannyń energetıkasy, mańyzdy mıneraldary men agroónerkásip salasyna turaqty qyzyǵýshylyq tanytyp otyr.
— Qazaqstannyń Shveıtsarııaǵa eksportyn ártaraptandyrý úshin qaı salalar zor áleýetke ıe dep oılaısyz?
— Búgingi tańda Qazaqstan úshin basty mindet — altyn men shıkizatqa tym táýeldi bolmaý. Osy turǵyda agroónimder men azyq-túlik — balyq, et, bal, joǵary surypty astyq — áleýetti baǵyttar bolyp otyr. Óńdeý ónerkásibi men mashına jasaý salasynda da múmkindik kóp. Sondaı-aq asa mańyzdy mıneraldardy joǵary qunǵa shyǵaryp óndirýdi de nazardan tys qaldyrmaý kerek. Shveıtsarııalyq naryq talapshyl: sapany, ekologııalyq tazalyq pen turaqty jetkizilimge asa mán beredi. Qazaqstan memleket pen bıznestiń saýatty qoldaýy arqyly osy suranysqa jaýap bere alady.
— Shveıtsarııalyq ınvestorlardyń energetıka men mańyzdy mıneraldarǵa qyzyǵýshylyǵy qanshalyqty turaqty?
— Qyzyǵýshylyq turaqty. Shveıtsarııalyq kompanııalar úshin Qazaqstan — resýrstardyń mol qory men saıası turaqtylyqtyń úılesimi. Shveıtsarııalyq kapıtal elimizdiń taý-ken-metallýrgııa jáne energetıka salasynda burynnan bar. Qazir basty másele — jańa jobalarǵa kirý emes, bar jobalardy keńeıtý. Álemde básekelestik joǵary, biraq Shveıtsarııanyń tájirıbesi, tehnologııasy jáne senimdi seriktes retindegi bedeli bar.
— Ótken jyly Shveıtsarııadan tikeleı ınvestıtsııalar 75% qysqarǵan. Bul ýaqytsha qubylys pa, álde tereń másele me?
— Bir qaraǵanda jaǵdaı múshkil bolyp kórinýi múmkin. Biraq bul — jaı ǵana bir kórinis. Bir-eki iri joba aıaqtalǵan shyǵar, baǵalar ózgerýi nemese mámilelerdiń kestesi aýysqan bolýy múmkin. Egjeı-tegjeıine qaraý kerek: salasyna, qurylymyna jáne qaıta salynǵan ınvestıtsııanyń paıdasyna. Qazaqstanǵa qyzyǵýshylyqtyń azaıǵanyna emes, ýaqytsha qubylysqa uqsaıdy. Investorlardyń kóbi isin keńeıtýdi josparlaıdy, biraq ol úshin erejeler túsinikti bolýy tıis: salyqtar aıqyn, bıýrokratııa az, quqyq qorǵaý ınstıtýttary myqty, jemqorlyqpen kúres naqty bolýy kerek.
— 2025 jyly ózara saýda kóleminiń tómendeýin qalaı túsindirýge bolady?
— Sebep bireý — konıýnktýra. Altyn men shıkizatqa baılanysty operatsııalar azaıdy, ótken jyldyń joǵary kórsetkishi de áser etti. Bul — qatynastyń úzilýi emes, ýaqytsha tejelýi. Dınamıkany qaıta jedeldetý úshin taýar túrlerin kóbeıtý qajet: agroónimder, óndiristik taýarlar, qyzmet kórsetý. Logıstıka da mańyzdy — Eýropa men Azııa arasyndaǵy dáliz Qazaqstan taýarlary úshin ashyq bolýy kerek.
— Qazaqstan men Shveıtsarııa beıtarap saıasat ustanyp, deldal bolýdy qup kóredi. Osy uqsastyq aradaǵy dıalogtiń turaqtylyǵyna qalaı áser etedi?
— Beıtaraptyq, dıalog jáne deldaldyq — saıası shıelenisterdi azaıtatyn ustanym. Bizde geosaıası qaqtyǵys joq, kerisinshe seriktestik bar. Bul dıalogti turaqty etedi jáne álemdik saıasattaǵy kúrdeli kezeńderdiń yqpalyn azaıtady.
Shveıtsarııanyń 2025 jyly EQYU-ǵa tóraǵalyq etýi qosymsha saıası múmkindikter ashady. Qazaqstannyń da EQYU tóraǵalyǵy boıynsha tájirıbesi bar, sondyqtan Shveıtsarııa úshin Qazaqstan sý men shekara jobalarynan jasyl energetıka jáne kólik dálizderine deıin Ortalyq Azııadaǵy negizgi seriktes bola alady. Astana protsesiniń tájirıbesi men shveıtsarııalyq kelissózder dástúrinde birlesken deldaldyqtyń biregeı formatyn ashýǵa áleýet bar. Qazaqstan Sırııa, Kavkaz jáne Aýǵanstanǵa qatysty máselelerde taraptardy bir ústel basyna jınaı alatynyn dáleldedi. Shveıtsarııa ondaǵan jyldar boıy Jenevadaǵy kelissózderdi ótkizip keledi. Astana men Jeneva tájirıbesin biriktirse, biregeı deldaldyq format qalyptasýy múmkin: keı kelissóz Eýrazııada, keıbiri Eýropada ótedi jáne beıtarap tóraǵalar qatysady. Bul senimdilikti arttyryp, álemdik deldaldyq naryǵynda biregeı ónim bolar edi.
— Jasyl tehnologııalar men tsıfrlandyrý salasyndaǵy yntymaqtastyq qandaı múmkindikter beredi?
— Múddemiz sáıkes keledi. Qazaqstan kómirtegi izin azaıtyp, ekonomıkany damytýy kerek. Shveıtsarııada jasyl jáne tsıfrlyq tehnologııalardyń ozyq úlgileri bar: jańartylatyn energııa kózderin paıdalaný jobalary, qaldyqtardy basqarý júıeleri, qarjylyq tehnologııalardy engizý. Birlesken jobalar tek paıda ákelip qana qoımaı, Qazaqstannyń halyqaralyq ımıdjin de nyǵaıta alady. Tsıfrlandyrýǵa kelsek, Shveıtsarııa aqyldy qalanyń qalaı jumys isteıtinin kórsetip otyr: kóliktiń biryńǵaı tsıfrlyq júıesi, energııa men qorshaǵan ortany baqylaýǵa arnalǵan sensorlar, turǵyndardyń mobıldi qosymshalar men ashyq bazalar arqyly máselege úlesý múmkindigi. Qazaqstan bul tájirıbeni, ıaǵnı mobıldi qosymshalar men aqyldy jaryqtandyrýdan bastap, naqty ýaqytta qalany basqarý ortalyqtaryna deıingi jobalardy birtindep engize alady. Shveıtsarııalyq kompanııalardyń qatysýymen Astana men Almatyda pılottyq jobalar júzege asyrylsa, qalalarymyzdyń jańa tehnologııalyq deńgeıge kóterilgenin kórsete alady dep oılaımyn.
Eske salsaq Memleket basshysy Shveıtsarııa vıtse-prezıdenti Gı Parmelanmen kelissóz júrgizdi. Qasym-Jomart Toqaev Gı Parmelannyń Astanaǵa sapary ekijaqty kún tártibine tyń serpin berip, jańa múmkindikterge jol ashatynyn jetkizgen edi.
Aıta ketelik Qazaqstan men Shveıtsarııa $1,6 mlrd bolatyn birlesken jobalardy iske asyrýǵa nıetti.