Qazaqstan Ortalyq Azııanyń Eń ozyq qoljetimdi tehnologııalar bıýrosyn ashýdy usyndy
ASTANA. KAZINFORM — Bıyl eldegi 50 iri kásiporyn eń ozyq qoljetimdi tehnologııalardy engizip, keshendi ekologııalyq ruqsat alýǵa mindetti. Al 2031 jyldan bastap bul talap birinshi sanattaǵy barlyq kásiporynǵa qoldanylady. Talap oryndalmaǵan jaǵdaıda ekologııalyq tólem 2, 4 jáne 8 esege ulǵaıady. Bul týraly Halyqaralyq jasyl tehnologııalar jáne ınvestıtsııalyq jobalar ortalyǵynda ótken kezdesýde aıtyldy.
Kezdesýde ónerkásipti keshendi ekologııalyq ruqsatqa kóshirý, óndiriste eń ozyq qoljetimdi tehnologııalardy engizý boıynsha jańa ekologııalyq reforma talqylandy.
− Eń ozyq qoljetimdi tehnologııalar — jaı ǵana tehnıkalyq termın emes, ónerkásipti jańǵyrtýǵa, ekologııalyq júktemeni azaıtýǵa jáne óńirlerdiń ornyqty damýyna aparatyn jol. Bizdiń aldymyzda turǵan ekologııalyq syn-qaterler júıeli tásildi jáne memlekettiń, bıznestiń jáne sarapshylar qaýymdastyǵynyń kúsh-jiger biriktirýin talap etedi. Ekonomıkalyq ósýdiń ekologııalyq kún tártibimen qaıshylyqqa túspeıtindeı teńgerimdi damýy mańyzdy. Bul protsester formaldy túrde emes, kásiporyndardaǵy naqty jaǵdaılardy eskerip jáne sózsiz memleket tarapynan qoldaý kórsetý arqyly júrgizilýi kerek, − dedi Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar vıtse-mınıstri Mansur Oshýrbaev.
Halyqaralyq jasyl tehnologııalar jáne ınvestıtsııalyq jobalar ortalyǵynyń basqarma tóraǵasy Sáken Qalqamanovtyń aıtýynsha, ortalyq iri kásiporyndarǵa eń ozyq qoljetimdi tehnologııalarǵa aýysýǵa járdemdesedi, bul qorshaǵan ortaǵa zııandy shyǵaryndylardy edáýir azaıtýǵa múmkindik beredi.
− Ortalyq 100-den astam iri óndiristik nysanǵa keshendi tehnologııalyq aýdıt júrgizdi. Osy jumystyń negizinde energetıka, munaı-gaz, hımııa, metallýrgııa jáne basqa salalarǵa arnalǵan 20 salalyq eń ozyq qoljetimdi tehnologııa anyqtamalyǵy ázirlendi. 7 anyqtamalyqtyń Eýropalyq Odaqta balamasy joq. Bizdiń anyqtamalyqtarymyz Eýropa men Reseıdegi anyqtamalyqtarmen uqsas, biraq biz ázirlegen 7 anyqtamalyq Eýropalyq Odaqta joq. Mysaly, alıýmınıı óndirý, temir keni men metaldardy óndirý, baıytý sııaqty salalardy aıtýǵa bolady. Ortalyq Azııada eń ozyq qoljetimdi tehnologııalarǵa aýysý biregeı joba bolyp otyr. Qazirgi ýaqytta Ózbekstan, Tájikstan, Qyrǵyzstan, Ázerbaıjan sekildi elderindegi áriptesterimiz bizden úırenip, tájirıbe alǵysy keledi. Sondyqtan biz Ortalyq Azııanyń Eń ozyq qoljetimdi tehnologııalar bıýrosyn engizýdi usynamyz, munda biz aımaqtaǵy elderge jáne kásiporyndarǵa EOQT-ǵa kóshýge kómek kórsetemiz. Sebebi tehnologııalyq protsess Ózbekstanda, Ázerbaıjanda jáne barlyq postkeńestik elde uqsas jáne bizdiń mamandar kómektese alady, − dedi Sáken Qalqamanov.
Anyqtamalyqtardy ázirleý protsesi óte kúrdeli jáne bir jylǵa deıin sozylady. Degenmen bul protsess barynsha ashyq júrgiziledi, oǵan bıznes, memlekettik organdar, ǵylym men qoǵamdyq uıymdar qatysady. Qorytyndy anyqtamalyqtardy Úkimet bekitedi jáne «Ádilet» bazasynda jarııalanady. Dóń ken baıytý kombınaty, SSGPO, «PetroQazaqstan Oıl Prodakts» JShS sekildi birqatar kásiporyn osy ázirlenip, bekitilgen anyqtamalyqtar negizinde keshendi ekologııalyq ruqsat (KER) alyp úlgerdi.
— Qazaqstanda birinshi sanatta shamamen 1500 kásiporyn bar. Olardyń barlyǵy EOQT engizip, keshendi ekologııalyq ruqsat alýy qajet. Bul kezeń-kezeńimen júzege asady: 2025 jyldan bastap alǵashqy 50 iri kásiporyn, al 2031 jyldan bastap qalǵan barlyq kásiporynǵa mindetti bolady. Ýaqytynda kóshpegender úshin 2, 4 jáne 8 ese kóbeıtilgen ekologııalyq tólemder kózdelgen. Bul tólemder ár 3 jyl saıyn eselenip otyrady. Kidiris kásiporyndarǵa qymbatqa túsedi. Al EOQT engizip, KER alǵandar bul tólemderden bosatylady. Endi mal sharýashylyǵy, qus sharýashylyǵy sekildi anyqtamalyqtary joq salalarǵa erekshe nazar aýdarý qajet. Kelesi jyldan bastap Ekologııa mınıstrligimen birlesip, taǵy 3 anyqtamalyq ázirleımiz, − dedi ortalyq basshysy.
Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi Ekologııalyq retteý jáne baqylaý komıtetiniń habarlaýynsha, jalpy respýblıka boıynsha zııandy zattar shyǵarylymynyń negizgi úlesi — 63 paıyzy 50 iri ónerkásiptik kásiporynǵa tıesili. Ekonomıka salalary boıynsha emıssııanyń 44 paıyzdan astamy jylý energetıkasy kásiporyndaryna, 14 paıyzy — shoıyn, bolat jáne ferroqorytpa óndirisine, 11 paıyzy — munaı-gaz sektoryna keledi.
Ázirge 8 iri ónerkásiptik kásiporyn keshendi ekologııalyq ruqsat (KER) aldy. Oǵan qosymsha basqa da KER alýǵa ótinimder qaralyp jatyr. KER almaǵan iri kásiporyndar úshin emıssııa tólemaqysynyń mólsherlemesin 2, 4 jáne 8 esege deıin ulǵaıtý kózdelgen. Qazirgi tańda 28 kásiporyn emıssııa tólemin eki eselengen mólsherde tólep jatyr. Aldaǵy ýaqytta mólsherlemeni arttyrý kásiporyndardy EOQT engizýge yntalandyra túspek.
Sonymen birge, Energetıkalyq keńes otyrysynda energııa óndiretin 22 uıymnyń EOQT engizý merzimin 2025 jyldan 2031 jylǵa shegerý sheshimi qabyldanǵan. Bul sheshim olardyń eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq turaqtylyǵyn qamtamasyz etýdegi mańyzdylyǵyna baılanysty qabyldandy. Alaıda olarǵa ár kásiporyn boıynsha naqty sharalar men naqty merzimderi kórsetilgen keshendi jospardy Úkimetke usyný sharty mindettelgen.
Sonymen birge, keńeste KER-ge kóshýdi bastaǵan kásiporyndardyń baıandamalary tyńdaldy. Atap aıtqanda, «Karmet» AQ men «Qazatomónerkásip» UAK» AQ ózderiniń jol kartalaryn usyndy jáne turaqty damý sheńberinde EQT engizetinderin aıtty.
Buǵan deıin Úkimet basshysy Oljas Bektenov hımııa kásiporyndarynda qorshaǵan ortany qorǵaý máselelerin kóterip, ekologııalyq talaptardy saqtaý kerektigin basa aıtqan edi.