Qazaqstan Ortalyq Azııadaǵy jas býyn men Eýropadaǵy qarttar arasynda tur - sarapshy

ASTANA. KAZINFORM – Ótken jyldyń qorytyndysy boıynsha elimizde 65-ten asqan egde jastaǵy halyq úlesi 9% asty. Ásirese jasy úlken kisiler Shyǵys Qazaqstan oblysynda — 16,3%, Soltústik Qazaqstan oblysynda — 15,7%, Qostanaı oblysynda — 14,1% kóbirek.

Bul derekterdi Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýtynyń óńirlik zertteýler jáne ómir sapasy ortalyǵy dırektorynyń orynbasary Shynar Tóleshova aıtyp berdi.

Halyqtyń qartaıýy – halyq sanynda egde jastaǵy (65 jastan asqan) adamdar artatyn jahandyq demografııalyq úrdis. Bul protsess ómir súrý uzaqtyǵy óskenin kórsetedi. Degenmen, týý deńgeıi tómen elder halyqtyń qartaıyp jatqanyna basqalarǵa qaraǵanda kóbirek alańdaıdy. Sebebi bul elderde týý tómendep ketken kezeńde dúnıege kelgen adamdar eńbek naryǵyna shyqqanda olardyń sany eńbekke qabiletti adamdardyń ornyn toltyrý úshin jetkiliksiz bolady.

– BUU-nyń 2023 jylǵy málimeti boıynsha, Eýropa, Soltústik Amerıka elderinde, Aýstralııa jáne Jańa Zelandııada 65 jastan asqan halyqtyń úlesi – orta eseppen 19,2% bolsa, 0-14 jas aralyǵyndaǵy balalar úlesi – 16,2%. Osylaısha, bul elderdegi eńbekke qabiletti halyqtyń demografııalyq júktemesi egde adamdarǵa kóbirek túsedi, – deıdi Sh. Tóleshova.

Basqa eldermen salystyrǵanda, Ortalyq Azııada halyqtyń basym bóligi – jastar. BUU-nyń 2023 jylǵy dereginshe, Tájikstandaǵy egde jastaǵy halyq úlesi – 3,7%, Túrikmenstanda – 4,3%, Qyrǵyzstanda – 5,4%, Ózbekstanda – 5,7%-ke jetti. Qazaqstanda bul kórsetkish – 8,8%, 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha 9,2%-ke jetip otyr.

Sonymen qatar bul elderde bala kóp ekenin aıta ketken jón: Tájikstanda – 36,5%, Qyrǵyzstanda – 32,7%, Túrikmenstanda – 31,7%, Ózbekstanda – 30,9%, Qazaqstanda – 29,2%.

Eń jas halyq negizinen ońtústik jáne batys óńirlerde shoǵyrlanǵan. Máselen 2025 jyldyń basynda Mańǵystaý oblysynda qart adamdardyń úlesi – 5,7%, al balalardyń úlesi – 36,2%; Túrkistan oblysynda – 6,2% jáne tıisinshe 36,3% bolǵan.

– Soltústik aımaqtyń kórsetkishterin eýropalyq óńirlermen salystyrýǵa bolady. Soltústik Qazaqstan oblysynda egde jastaǵy halyqtyń úlesi – 15,7%, balalar úlesi – 19,4%, Shyǵys Qazaqstan oblysynda – 16,3% jáne 20,9%, Qostanaı oblysynda tıisinshe – 14,1% jáne 20,5% bolyp otyr. Soltústik óńirlerde halyqtyń qartaıýynyń negizgi faktory – jastardyń kóshi-qony, – dedi spıker.

Sarapshy birqatar óńirdegi demografııalyq úrdisterge baılanysty densaýlyq saqtaý júıesin damytýdy, egde jastaǵy adamdardyń qajettilikterin eskerip, áleýmettik nysandardy damytýdy jáne belsendi ári uzaq ómir súrýge jaǵdaı jasaýdy usynady. Eńbekke, qoǵamdyq ómirge aralasatyn qarttardy yntalandyratyn elderdiń tájirıbesi oǵan jaqsy mysal bola alady.

Aıta keteıik, 1 qazan – Dúnıejúzilik Qarttar kúni. Bul data 1990 jyly 14 jeltoqsanda BUU Bas assambleıasynda resmı bekitilgen.