Qazaqstan men Reseıdiń yntymaqtastyǵy sapaly negizde damyp keledi - sarapshy
ASTANA. KAZINFORM – Reseıdiń «Analıtıka jáne strategııalyq kommýnıkatsııalar ortalyǵynyń» dırektory Aleksandr Drogovoz Kazinform agenttigine bergen suhbatynda Astana men Máskeý arasyndaǵy yntymaqtastyq evolıýtsııasy, óndiristik kooperatsııanyń baǵyttary jaıynda aıtyp berdi.
- Qazaqstan Prezıdenti «Rossııskaıa gazeta» basylymyndaǵy maqalasynda Qazaqstan men Reseı qarym-qatynasyn jan-jaqty strategııalyq seriktestik jáne odaqtastyq deńgeıine jetkizý jónindegi deklaratsııaǵa qol qoıý múmkindigin jarııalady. Bul qujatqa qol qoıý elder arasyndaǵy qarym-qatynastyń jańa dáýiri bolady dep aıtýǵa bola ma?
- Bul deklaratsııaǵa qol qoıý qarym-qatynasymyzdyń jańa kezeńin belgileıtini sózsiz. Qujat tek saıası jaqyndyqty ǵana emes, sonymen birge Reseı men Qazaqstannyń eýrazııalyq keńistiktegi uzaq merzimdi múddelerin kelisýdi de bekitedi. Deklaratsııa dıplomatııalyq qujat retinde de, sondaı-aq eki eldegi bıznes arasynda, sarapshylarda jáne qoǵamda ońtaıly múmkindikterdi qalyptastyrý quraly retinde de yqpal etedi dep aıtýǵa bolady.
Bul turǵyda osy qujat búginde ınstıtýtsıonaldyq ári strategııalyq tereń sıpatqa jetken otyz jyldan astam kezeńniń logıkalyq jalǵasy ekenin túsiný mańyzdy. Eń aldymen, ózara ekonomıkalyq ıntegratsııanyń qısyndy jalǵasyn kórip otyrmyz. Sonymen birge, qarym-qatynas ońtaıly pragmatızmge qaraı damydy, munda árbir seriktes ekinshi taraptyń ulttyq múddelerin eskeredi.
- Reseı Federatsııasy elimizdiń eń iri syrtqy saýda seriktesteriniń úshtigine kiredi. Reseı men Qazaqstan qaı salalarda ónerkásiptik kooperatsııany tereńdete alady?
- Meniń oıymsha, eń perspektıvaly baǵyttardyń qatarynda energetıka salasyn, munaı-gaz hımııasyn, mashına jasaý, aýyl sharýashylyǵy, sondaı-aq kólik quraly men komponentterdi birlesip óndirýdi qamtýǵa bolady. Jahandyq tehnologııalyq ózgerister jaǵdaıynda tsıfrlyq ındýstrııa men sırek kezdesetin metaldardy qaıta óńdeý erekshe mańyzǵa ıe.
Investorlardy tartý úshin bıýrokratııalyq kedergilerdi azaıtý, salyq jáne keden rejımderin sınhrondaý, ınvestıtsııalardy eki jaqty negizde qorǵaý úshin kepildikterdi engizý mańyzdy. Biz shekaradaǵy irkilisti jıi baıqaımyz jáne saıası basshylyq úshin bul ońaı másele emes ekenin túsinemiz. Osyǵan baılanysty kólik-logıstıkalyq baǵdarlardyń jetkizilimderi men qaýipsizdigine bıznestiń senimdi bolýy úshin osy máselelerdi eskerý qajet.
- Ekijaqty ekonomıkalyq qatynastar evolıýtsııaǵa ushyrady dep aıtýǵa bola ma? Qazaqstannyń energetıka sektorynda reseılik bıznestiń belsendi qatysýyn eskersek, budan basqa neǵurlym serpindi damyp kele jatqan taǵy qandaı baǵyttardy atap óter edińiz?
- Shynynda da evolıýtsııanyń bar ekenin aıtýǵa bolady. Ózara is-qımyl modeli birtindep shıkizatqa táýeldilikten birlesken ónerkásiptik-tehnologııalyq damýǵa oıysyp keledi. Biz ártaraptandyrýdyń aıqyn belgilerin kórip otyrmyz, ıaǵnı agroónerkásiptik keshenniń, farmatsevtıkanyń, saýda men logıstıkaǵa arnalǵan tsıfrlyq sheshimderdiń damýy jedeldep júrip jatyr. Reseılik kompanııalar endi eksporttap qana qoımaı, Qazaqstan ishinde ónerkásip quryp jatyr. Bul óz kezeginde ekijaqty qatynastardyń sapaly evolıýtsııasy. Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııa da ózin ekonomıkalyq jaǵynan jaqsy kórsetip otyr.
- Qazaqstan men Reseıdiń kólik salasyndaǵy baılanysy Eýrazııadaǵy negizgi element sanalady. Elder osy saladaǵy yntymaqtastyqty belsendi damytyp jatyr. ShYU sammıtinde aıtylǵan jobalardyń biri – «TransAltaı dıalogy» bastamasy. Osy kólik dáliziniń mańyzdylyǵyn jáne onyń óńir úshin áleýetin qalaı baǵalaısyz?
- Geografııanyń ózi kólik-logıstıkalyq baǵdarlardy paıdalaný qajettiligin qamtamasyz etedi. Qazaqstan basshylyǵynyń osy faktordy tıimdi paıdalaný boıynsha jan-jaqty pysyqtalǵan saıasatty qalaı júrgizip jatqany aıqyn kórinip tur. «TransAltaı dıalogy» strategııalyq mańyzǵa ıe. Shyn máninde, bastama Eýrazııanyń kólik baılanysynyń jańa qańqasyn qalyptastyra otyryp, batys-eýrazııalyq jáne azııalyq marshrýttardy baılanystyrady. Bul rette qoldanystaǵy kólik jelisin damyta otyryp, onyń múmkindikteri ońtaılandyrylady.
Qazaqstan úshin bul tranzıttik toraptyń mártebesin nyǵaıtady, al Reseı úshin Qytaı men Ońtústik Azııa naryqtaryna shyǵýdyń qosymsha arnalaryn qurady. Bul dáliz tek logıstıkalyq qana emes, sonymen qatar ındýstrııalyq habtar, qaıta óńdeý aımaqtary jáne birlesken tehnoparkter damıtyn tehnologııalyq kópir bola alady. Osy bastamany iske asyrý Qazaqstannyń soltústik-shyǵys óńirleriniń damýya tyń serpin beredi.
- Sarapshylar ózara saýda kólemin ulǵaıtýmen qatar, onyń sapasyn arttyrý mańyzdy ekenin atap ótti. Bul úshin ne qajet?
- Saýda sapasyndaǵy negizgi másele – ol qarapaıym taýar almasýdan joǵary qosylǵan quny bar ónimdi birlesip jasaýǵa kóshý. Ol úshin elder ulttyq valıýtalardy paıdalanýdy keńeıtip, jalpy marketıngtik jáne taratý jelilerin quryp, taýarlardyń standarttary men sertıfıkattaryn úılestirýi kerek. Eki eldiń ekonomıkalyq retteýshileri bıznes úshin biryńǵaı senim keńistigin qura otyryp, EAEO aıasynda ýaǵdalasa áreket etýi mańyzdy. Osy rette EEK-tiń mańyzdylyǵyn atap ótý qajet.
- Búginde «satyp alýshy-jetkizýshi» modeliniń ornyna «óndiris boıynsha seriktester» degen jańa tizbek qalyptasyp jatqany jıi aıtylyp jatyr. Bul Reseı-Qazaqstan yntymaqtastyǵynyń naqty jaı-kúıin qanshalyqty kórsetedi?
- Bul turǵyda eki eldiń pragmatızmi men ózara múddesi jaıynda aıtqym keledi. Reseı men Qazaqstan arasynda turaqty óndiristik kooperatsııa qalyptasyp keledi. Mysaly, avtomobıl jasaý, aýyl sharýashylyǵy ónimderin qaıta óńdeý jáne energetıkalyq mashına jasaý salalaryna mán berilgen. Kásiporyndardyń kóbisi bólshekterdi eksporttap qana qoımaı, birlesken óndirister quryp, búkil óndiristik tsıkl úshin jaýapkershilikti bólip otyr.
- Ǵylym jáne bilim berý salasyndaǵy yntymaqtastyqqa erekshe nazar aýdarylǵan. Óıtkeni bilikti mamandarsyz joǵary tehnologııalyq jobalardy iske asyrý múmkin emes. Osy oraıda birlesken bilim berý jobalarynyń rólin qalaı baǵalaısyz?
- Ǵylym men kadrlyq ıntegratsııasyz tehnologııalyq kóshbasshylyq múmkin emes. Búginde Qazaqstan Reseı Federatsııasynda oqıtyn sheteldik stýdentter sany boıynsha kósh bastap tur. Qazaqstan men Reseı akademııalyq almasý baǵdarlamalaryn, jelilik magıstratýralardy, aqparattyq tehnologııalar jáne energetıka salasyndaǵy birlesken zerthanalardy tabysty damytyp jatyr. Bul tek bilimge ǵana emes, bolashaq ónerkásibine salynǵan ınvestıtsııa. Mundaı jobalardyń róli tsıfrlandyrý jáne «tıimdi» ekonomıka turǵysynda erekshe baıqalady. Osy baǵyttarda ınjenerlik jáne zertteý kadrlaryn daıarlaý strategııalyq mindetke aınalady.
Budan buryn habarlanǵandaı, Qasym-Jomart Toqaev pen Vladımır Pýtın kelissózder qorytyndysy boıynsha Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasynyń memleketaralyq qarym-qatynasyn jan-jaqty strategııalyq seriktestik jáne odaqtastyq deńgeıine deıin jetkizý jónindegi deklaratsııaǵa qol qoıdy.