Qazaqstan men Ózbekstan qýatty ekonomıkalyq keńistik qura alady – Ózbekstan elshisi
- Qurmetti elshi myrza, Siz Ózbekstan men Qazaqstan arasyendaǵy qarym-qatynastardy qalaı sıpattar edińiz?
- Aldymen «QazAqparat» agenttiginiń qalyń aýdıtorııasyna amandyq tileımin. Elderimizdiń basshylary – Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaev pen Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mıromonovıch Mırzıeevtiń senimdi qarym-qatynasy eki memleket arasyndaǵy qatynastardy, strategııalyq áriptestikti jańa deńgeıge shyǵardy. Dostyq, odaqtyq qatynastardyń jańa beti ashyldy. Eki memleket lıderleri ekijaqty qatynastardy odan ári tereńdetýliń irgesin qalady.
Muny yntymaqtastyqtyń barlyq baǵytynan kórýge bolady. Sońǵy 2 jylda qarym-qatynastarymyz aıtarlyqtaı jandana tústi. 2017 jyly Ózbekstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Shavkat Mırzıeev Qazaqstanǵa alǵash ret saparmen keldi. Keıin Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaev memlekettik saparmen Ózbekstanǵa bardy. Sol kezde 2018 jyldy Qazaqstandaǵy Ózbekstan jyly dep jarııalaý týraly kelisimge qol jetkizildi. Al 2019 jyl Ózbekstanda Qazaqstan jyly dep jarııalandy.
2018 jyly ótkizilgen 200-ge jýyq is-shara tek mádenı-gýmanıtarlyq salany ǵana emes, yntymaqtastyqtyń barlyq salasyn qamtydy. Sonyń ishinde saıası, saýda-ekonomıkalyq salalar, qaýipsizdik máseleleri, mádenıet, ǵylym-bilim, t.b. Óz basym óńiraralyq yntymaqtastyqty aıryqsha atap kórsetken bolar edim.
Budan tys, byltyr eki el bıznesmenderiniń iskerlik keńesiniń alǵashqy forýmy, sondaı-aq alǵashqy óńiraralyq forým ótti. Kóptegen kásipkerler arasynda jalpy somasy 2 mlrd dollardan asatyn kelisimder jasaldy. Bul keremet kórsetkish. Eki eldiń joǵary oqý oryndary arasyndaǵy yntymaqtastyqty da erekshe atap ótemin.
Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń alǵashqy memlekettik saparyn Tashkentke jasaǵanyn ózbekstandyqtar jaqsylyqtyń belgisi dep qabyldady. Sol oqıǵa QR Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy negizin qalaǵan saıasatty jalǵastyryp, ári oǵan tyń serpin berdi.
Bıyl biz úkimetaralyq komıssııanyń 18-otyrysyn ótkizdik. Kezdesýler barysynda saýda-ekonomıkalyq, mádenı-gýmanıtarlyq salalardaǵy ekijaqty qatynastardyń nyǵaıyp kele jatqany baıqaldy. Komıssııa otyrysynyń deńgeıi úkimetter basshylaryna deiın kóterildi. Qazaqstanda ózbek bıznesmenderiniń qatysýymen ınvestıtsııalyq jobalardy iske asyrý týraly 7 qujatqa qol qoıyldy.
2019 jyldyń alǵashqy jartysy qarqyndy bastaldy. Qurmetti Qasym-Jomart Toqaev myrzanyń Ózbekstanǵa sapary kezinde Ózbekstanda Qazaqstan jyly ashyldy.
- Ózbekstandaǵy Qazaqstan jyly týraly tolyǵyraq aıtsańyz…
- Jalpy, Ózbekstandaǵy Qazaqstan jyly aıasynda 200-ge jýyq is-shara ótkizý josparlanǵan. Ózbekstandaǵy Qazaqstan jylyn atap ótý jol kartasynda mádenı-gýmanıtarlyq saladaǵy 80-ge jýyq is-shara belgilendi.
Osy jol kartasyn Prezıdentimiz qurmetti Shavkat Mırzıeev bekitti. Birinshiden, Ózbekstanda Qazaqstan ǵylymy men bilimi aptalyǵy ótkizildi. Onyń aıasynda Qazaqstannyń túrli joǵary oqý oryndarynyń basshylary bizdiń elge bardy.
Shymkent teatry Ózbekstan Respýblıkasynyń túrli óńirine gastroldik saparlaryn uıymdastyrdy. Úshinshiden, menińshe, eń mańyzdy shara «Astana Opera» teatrynyń Ózbekstanǵa sapary boldy. Qazaqstannyń mınıstrleri, túrli departamentteriniń basshylary jáne iskerlik orta ókilderi Ózbekstanǵa bardy. 200-ge jýyq kásipkerdiń qatysýymen iri bıznes-forým ótkizildi, birneshe kelisimsharttarǵa qol qoıyldy.
Almatyda týrızmge arnalǵan halyqaralyq shara ótkizildi. Onda Ózbekstannyń týrıstik operatorlary qazaqstandyq áriptesterimen 80-nen astam kelisim jasasty.
Bizdiń tarıhymyz óte baı. Ortaq tarıhymyz. Jastar mindetti túrde óz tarıhyn bilýi, Ózbekstandaǵy, Qazaqstandaǵy tarıhı oryndarǵa barýy tıis. Qazir kópshilik kıeli jerlerge táý etý úshin Tashkent, Samarqant, Buhara, Naýaı oblystaryna barady. Al Ózbekstan azamattary Túrkistan men Arystan babqa, Almaty men Nur-Sultanǵa saıahattaıdy. Byltyr Ózbekstanǵa 2,3 mln qazaqstandyq týrıst baryp, Ózbekstannan Qazaqstanǵa 2,5 mıllıonnan astam adam saıahattaǵan.
- Siz eki eldiń tarıhı damý ereksheligin, ortaq mádenıetin, tutas tamyry men kórshi ekendigin atap kórsettińiz. Eki eldiń arasyndaǵy qarym-qatynastardy baýyrlastyq ári strategııalyq dep ataýǵa bola ma?
- Olar ári baýyrlastyq, ári strategııalyq qatynastar dep senimmen aıta alamyn. 2017 jyly Nursultan Nazarbaev memlekettik saparmen Ózbekstanǵa bardy. Bizdiń strategııalyq, odaqtastyq qatynastarymyzdy keńeıtý týraly birneshe qosymsha kelisimderge qol qoıyldy.
Osyǵan tarıhı turǵyda baǵa berer bolsaq, biz - baýyrlas halyqpyz. Bizdiń tarıhymyz, tamyrymyz bir, oǵan eshkim daý aıta almaıdy. Búginde ózbekstandyqtar Qazaqstannyń qysqa merzim ishinde Tuńǵysh Prezıdent – Elbasynyń arqasynda qol jetkizgen jetistikterin maqtan etedi. Budan bólek, Qazaqstannyń saıası arenasynda bolǵan mańyzdy oqıǵa – Prezıdent saılaýy qazaqstandyqtardyń saıası turǵyda kemeldengenin kórsetti.
Saılaýda Ózbekstannan 50-den astam baqylaýshy boldy. Olardyń qatarynda TMD, ShYU, EQYU jáne depýtattyq korpýs ókilderi bar. Sondaı-aq Ózbekstan OSK tóraǵasy da saılaý ýchaskelerin baryp kórdi. Eshbir jerde óreskel ereje buzý oqıǵalary baıqalǵan joq. Qazaqstandaǵy saılaý ashyq, demokratııa jáne zań sheńberinde ótkizildi.
Eske sala keteıik, Qazaqstanda 10 myńǵa jýyq ózbekstandyq stýdent bilim alady. Osynyń ózi de bizdiń dostyq, strategııalyq ári senimdi qarym-qatynastarymyzǵa aıǵaq. Elde Ózbekstan azamattarynyń alańsyz turýyna, oqýyna, jumys isteýine, kelýine barlyq jaǵdaı jasalǵan. Bizdiń elde de ulty qazaq azamattarymyzǵa barsha jaǵdaı jasalǵan. Mektepter, til ortalyǵy bar.
- Qol jetken jetistikterge qaramastan, ekonomıkanyń qaı salalaryndaǵy yntymaqtastyqty kúsheıtý qajet dep sanaısyz?
- Búginde bizdiń aldymyzda jyldyq taýar aınalymyn 5 mlrd dollarǵa jetkizý mindeti tur. Bul úlken kórsetkish, degenmen osy maqsatqa jetý úshin búkil múmkindikter bar.
Avtomobıl jasaýda erekshe joba damytylýda. Jýyrda biz «Ravon 3» jáne «Ravon 4» avtomobılderin tanystyrdyq. Bular «Qazaqstanda jasalǵan» brendimen shyǵarylady. Bul qol jetken kelisimderge sáıkes iske asyrylǵan Ózbekstan-Qazaqstan jobasy.
Toqyma kesheni damytylady. Eki tarap ta maqta ósirýmen qatar ony óńdep, daıyn ónim shyǵaratyn óndiris jasaýǵa nıetti. Agroónerkásip keshenindegi yntymaqtastyqtyń da múmkindikteri zor. Bizdiń óńirlerdiń klımattyq jaǵdaılary qajetti aýyl sharýashylyq daqyldaryn ósirýge múmkindik beredi, eger birlesken kásiporyndar salsaq, úshinshi naryqqa shyǵa alamyz.
Yntymaqtastyqtyń baǵyttary az emes. Onyń arasynda azyq-túlik ónimderin óńdeý, mal sharýashylyǵy, balyq sharýashylyǵy, qus sharýashylyǵy bar. Agroónerkásip kesheniniń 17 baǵyty boıynsha da birlese jumys atqarýǵa múmkindikterimiz bar. Budan bólek, ǵylymı yntymaqtastyqtyń da bolashaǵy bar.
Sonda da týrızm máselesine erekshe toqtalǵym keledi. Bizdiń elderge týrıster aǵynyn eselep arttyratyn týrıstik klaster, týrıstik baǵdardy qurý qajet. Jibek jolyn zertteý úshin Ózbekstanǵa keletin adamdar Qazaqstanǵa da at basyn burýy tıis dep sanaımyn. Sonda ǵana tarıhı joldyń tolyq kelbeti ashylady.
Týra sol sııaqty, Qazaqstanǵa kelgen týrıster Ózbekstanǵa da barsyn. Osy maqsatta shartty túrde «Altyn sharshy» dep atalatyn jobany qarastyryp jatyrmyz. Máselen, Reseıde «Altyn saqına» bar ǵoı, bizdiń «Altyn sharshy» jýyq arada iske asady dep úmittenemiz.
Búgingi tańda Nur-Sultannan Tashkentke aptasyna 6 reıs ushady. Qazaqstannyń ulttyq tasymaldaýshysynyń reısteri. Ózbekstannan da týra sonsha reıs ushyp shyǵady. Budan bólek, Almaty-Tashkent, Tashkent-Almaty baǵytynda 10-ǵa jýyq reıs qatynaıdy.
Budan tys, Tashkent – Almaty – Nur-Sultan temirjol baǵdary ashyldy. Tashkentten týra Nur-Sultanǵa tartatyn 8 avtobýs baǵdary júrip tur. Qaıtalap aıtamyn, Qazaqstan men Ózbekstannyń ekonomıkasy bir-birin tolyqtyryp turady. Biz birlesip Ortalyq Azııa aýmaǵynda qýatty ekonomıkalyq keńistik qura alamyz.
- Sarapshylardyń arasynda búkil Ortalyq Azııanyń bolashaǵy Qazaqstan men Ózbekstannyń saıasattaǵy, ekonomıkadaǵy yntymaqtastyǵynyń sapasy men deńgeıine baılanysty degen pikir basym. Siz osyǵan kelisesiz be?
- Tolyq kelisemin, óıtkeni búgingi tańda joǵary nátıjelerge jalǵyz júrip jetý múmkin emes. Onyń ústine elderimiz, halyqtarymyz burynnan dostyqty qadirlep keledi. Bizdiń tarıhı tamyrymyz ortaq. Ýaqyt faktoryna qarasaq, 90-jyldardyń basynda Ózbekstannyń ekonomıkasy qandaı boldy daǵy, Qazaqstannyń ekonomıkasy qandaı edi?
Mynany anyq aıta alamyn, Qazaqstannyń ekonomıkalyq modeli postkeńestik keńistiktiń bárine úlgi. Bizdiń Ózbekstanda kóptegen salalar damyp keledi, demek biz birlesip qosymsha jumys oryndaryn ashý, jańa óndiristerdi iske qosý, noý-haýlardy paıdalaný, tehnologııalardy engizý sııaqty ekonomıkalyq máselelerdi sheshe alamyz. Eki el arasyndaǵy jaqyn, senimge negizdelgen qatynastar Ortalyq Azııa óńirinde jańa saıası, ekonomıkalyq landshaft qurýǵa múmkindik beredi.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
Avtor: Arnur Rahymbekov
