Qazaqstan men Mońǵolııa: myńjyldyq tarıh pen jańa kezeńniń ushtasýy
28-29 qazan kúnderi Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Mońǵolııaǵa memlekettik saparmen barady. Memleket basshysy Prezıdent Ýhnaagıın Hýrelsýhpen kelissóz júrgizedi. Sondaı-aq Mońǵolııanyń Uly Memlekettik Hýralynyń Tóraǵasy Dashzegvıın Amarbaıasgalanmen jáne Premer-mınıstr Lývsannamsraın Oıýýn-Erdenemen kezdesedi. Myńdaǵan jyldarǵa sozylǵan tarıhı baılanysy bar eki halyqtyń qazir túrli saladaǵy qarym-qatynasy jaqsy deńgeıde. Eki el basshysynyń kezekti kezdesýinde saıası jáne ekonomıkalyq baılanystardy nyǵaıtý jaıy talqylanyp, birqatar kelissóz ótýi múmkin. Osy oraıda Kazinform tilshisi eki memlekettiń áleýetin shamalap kórdi.
30 jyldan asqan saıası baılanys
Árıne, eki halyqtyń tarıhı hám mádenı baılanystaryn myńdaǵan jyldarǵa sozýǵa bolady. Degenmen resmı dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jyly 22 qańtarda ornady. 1997 jyly mamyr aıynda Ulanbatyrda Qazaqstan Respýblıkasynyń Dıplomatııalyq mıssııasy ashyldy. Al 10 jyldan keıin, 2007 jyly qańtarda Dıplomatııalyq mıssııa Qazaqstannyń Elshiligine aınaldy.
Óz kezeginde Mońǵolııa Elshiligi Almatyda 1992 jyly qyrkúıekte ashylǵanyn aıta keteıik. QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2006 jyly elimizdiń Syrtqy ister mınıstri retinde jáne 2013 jyly BUU Bas hatshysynyń orynbasary retinde Mońǵolııaǵa eki ret at basyn burǵan.
1991 jyldan bastap qazirgi ýaqytqa deıin eki eldiń arasynda 40-tan astam halyqaralyq kelisimder men sharttarǵa qol qoıyldy. 2019 jyly 10-12 qazanda Mońǵolııanyń Premer-mınıstri Ý.Hýrelsýhtiń Qazaqstanǵa resmı sapary kólemi jaǵynan zor, máni jaǵynan tereń de maǵynaly sapar boldy. Osy sapar barysynda kóp jyldardan beri qordalanyp kelgen ekijaqty qatynastardaǵy ózekti máseleler sheshilip, saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqty qamtyǵan kóptegen salalardy birlesip alǵa jyljytý jónindegi ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizildi.
Mońǵolııanyń Syrtqy qatynastar mınıstri B.Battsetsegtiń 2021 jyly 11-12 qazanda elordada Azııadaǵy ózara is-qımyldar jáne senim sharalary keńesiniń Syrtqy ister mınıstrleriniń kezekti májilisine qatysýy, ásirese 13-14 qazanda Qazaqstanǵa tuńǵysh resmı sapar jasaýy ekijaqty qatynastardyń barlyq baǵyttaryndaǵy ózara árekettestiktiń jan-jaqty damýyna erekshe sıpat berdi.
Sol ýaqytta Mońǵolııanyń syrtqy saıası vedomstvosynyń basshysy Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevpen tabysty kezdesý ótkizip, elimizdiń birneshe mınıstrligimen ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıdy.
Qazir Qazaqstan-Mońǵolııa saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq jáne mádenı yntymaqtastyq jónindegi úkimetaralyq komıssııa óz jumysyn jemisti atqarýda. Úkimetaralyq kelisimniń negizinde jyl saıyn eki memleket tájirıbe jınaý maqsatynda stýdentterdi almastyryp, oqytyp otyrady.
Saýda-sattyqtyń damýy
Qazaqstan men Mońǵolııa arasyndaǵy taýar aınalymy 2024 jyldyń qańtar-tamyz aılary arasynda 83,9 mln dollarǵa jetken. Onyń basym bóligi Qazaqstan eksportynyń úlesinde – 83,3 mln dollar. Al Mońǵolııa tarapy 586,1 myń dollarǵa taýar jetkizgen.
Endi Qazaqstan Mońǵolııaǵa qandaı taýarlar jóneltkenine kelsek. QR Saýda mınıstrliginiń deregine úńilsek, elimiz
- · telefon apparattaryn (39,3 mln dollar)
- · temeki ónimderin (17,6 mln dollar)
- · shokolad jáne quramynda kakao bar ózge daıyn ónimderi (3,2 mln dollar)
- · maıshabaq, ıogýrt, aıran (2,5 mln dollar)
- · nan jáne unnan jasalǵan kondıterlik ónimder (2,1 mln dollar)
- · esepteý mashınalaryn (2,1 mln dollar)
- · tsıanıdter (1,9 mln dollar)
- · syǵyndylar, essentsııalar, kofe, shaı, mate kontsentrattaryn (1,8 mln dollar)
- · munaı ónimderin (939,8 myń dollar) tasymaldaǵan.
Mońǵolııa eli Qazaqstanǵa
- · pochta markalary, eltańbalyq qaǵaz, usaq baǵaly qaǵazdar (360,1 myń dollar)
- · shulyq (51,6 myń dollar)
- · tsentrıfýgalar, suıyqtyqtardy nemese gazdardy súzýge arnalǵan jabdyqtar (27,2 myń dollar)
- · svıterler, pýloverler, kardıgandar, keýdesheler (15,8 myń dollar)
- · toqylǵan kilem men eden jabyndaryn (12,7 myń dollar) jetkizgen.
Aldaǵy ýaqytta ekijaqty taýar aınalymy ulǵaıýy múmkin. Bıyl shilde basynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Mońǵolııa Prezıdenti Ýhnaagıın Hýrelsýhpen kezdesýinde elimizdiń Mońǵolııaǵa shıkizattyq emes taýarlar boıynsha eksporttyq áleýeti shamamen 100 mıllıon dollardy quraıtynyn, keleshekte eki eldiń taýar aınalymyn 500 mıllıon dollarǵa jetkizýdi maqsat etý keregin aıtqan bolatyn.
Sondaı-aq osy jyly Qazaqstannyń Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine qarasty Veterınarııalyq baqylaý jáne qadaǵalaý komıteti Mońǵolııanyń veterınarııa bas basqarmasynyń ókilderimen keńesip, asyl tuqymdy qoılardy eksporttaý máselesin talqylady.
Buǵan qosa, Soltústik Qazaqstanda ornalasqan agrarlyq sala ekojúıesine mamandandyrylǵan tehnıka óndirisimen aınalysatyn «Avagro» zaýyty Mońǵolııaǵa tehnıka tasymaldaýdyń joldaryn qarastyryp jatqanyn málimdedi.
Mádenı qarym-qatynas
2020 jyly Mońǵolııada ótken resmı sanaq boıynsha, sol elde 121 myńǵa jýyq qazaq ómir súrip jatqany anyqtaldy. ıAǵnı, sany jaǵynan qazaqtar mońǵoldardan keıingi ekinshi orynda tur. Eki el azamattary bir-birine erkin bara alady. Qazaqstan azamattary Mońǵolııada 90 kúnge deıin vızasyz júrýge múmkindik alǵan. Bul – Qazaqstan men Mońǵolııa azamattary arasynda tarıhı baılanystyń baryn anyq kórsetedi. QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI dırektorynyń orynbasary Asqar Nurshanyń aıtýynsha, eki eldiń qarym-qatynasyn jandandyrýǵa áleýet zor
– Qazaqstan men Mońǵolııany qarym-qatynastyń uzaq tarıhy baılanystyrady. Bizdiń elderimiz ben halyq arasyndaǵy ózara is-qımyl ǵasyrlar boıy qalyptasqan jáne ózara qurmet pen mádenı jaqyndyqqa negizdelgen. Geografııalyq jaqyndyǵyna qaramastan, ekijaqty áleýet tolyq paıdalanylmaǵan dep sanaımyn. Olardy arttyrýdyń jańa jáne tıimdi joldaryn tabýdyń ýaqyty keldi, – deıdi sarapshy.
Budan bólek, Mońǵolııadaǵy qazaq dıasporasynyń balalaryna 2003 jyly QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi 9600 dana oqý-ádistemelik quraldar men oqýlyqtar bergen. Mońǵolııada bilimdi, ár alýan mádenıetti, kóp tildilikti ári qaraı damytý úshin ıÝNESKO-nyń halyqaralyq klasterli jobasynyń sheńberinde Baıan-Ólgeı aımaǵynyń ortalyq kitaphanasyna QR Ulttyq kitaphanasy 2006 jyldyń naýryzynda gýmanıtarlyq aktsııa retinde kitaptar jóneltken. Mońǵolııa aýmaǵyndaǵy kóne túrik eskertkishterin zertteý jáne tarıhı-etnologııalyq jumystardy iske asyrý úshin Qazaqstandaǵy Sh.Ýálıhanov atyndaǵy tarıh jáne etnologııa ınstıtýty jyl saıyn etnoarheologııalyq ekspedıtsııalardy uıymdastyryp keledi.
