Qazaqstan men Qyrǵyzstannyń qarym-qatynasy árqashan tatý kórshilik jáne odaqtastyq rýhynda damıtyn bolady - Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti Roza Otynbaeva
- Prezıdent hanym, suhbatymyzdy Qazaqstan men Qyrǵyzstannyń ekijaqty qarym-qatynas perspektıvasyna qatysty oıyńyzben bastasańyz?
- Qyrǵyzstannyń syrtqy saıasatynda Qazaqstan basymdyqty baǵytta jáne solaı bola bermek. 2010 jyldyń sáýir aıyndaǵy oqıǵalardan keıin Qazaqstannyń bizge kórsetken baýyrlastyq kómegi qyrǵyz-qazaqstan qarym-qatynasyn aıǵaqtaı túsedi. Nursultan Ábishuly Nazarbaev TMD, EýrAzEQ, UQShU aıasyndaǵy ekijaqty kezdesýlerde bizdiń basymyzǵa túsken isterge, ekonomıkalyq problemalarǵa toqtalmaı ótken emes. Ońtústiktegi qıraǵan úılerdi qalpyna keltirý maqsatynda sizderdiń elderińiz 10 mılllıon dollar somanyń qurylys materıaldaryn jetkizdi. Halyqaralyq donorlar konferentsııasynyń qarsańynda Qyrǵyzstandaǵy ekonomıkalyq ahýalǵa egjeı-tegjeı taldaý júrgizildi. Birinshi vıtse-premer Ómirzaq Shókeev bastaǵan mınıstrler toby sol kezde bizben birlesip úlken jumys atqardy. Prezıdent N.Nazarbaevtyń bastamashylyǵy boıynsha donorlardyń ekinshi otyrysy ótkiziletin boldy, Qyrǵyz Respýblıkasy asa muqtaj bolyp otyrǵan qarajat sol jıynda jınalatyn bolady.
Ótken jyly Reseı men Qazaqstan saıası monıtorıng júrgizý jáne barlyq sala boıynsha kómek kórsetý isine jumyldyrǵan arnaıy ókilderdiń bastamashylyqtary týraly da aıta ketý kerek. Osy baǵyttaǵy jumys Qazaqstannyń EQYU tóraǵalyǵy kezindegi Qyrǵyzstanǵa kórsetken qoldaýyn tolyqtyra tústi.
Qazaqstanmen aradaǵy saýda-ekonomıkalyq baılanysty nyǵaıtý jáne keńeıtý biz úshin úlken mańyzǵa ıe. Qazaqstan Reseıge, Eýropaǵa bet buryp otyr. Al bizdiń elimizdegi orta bıznestiń kóbi sizderdiń naryqtaryńyzǵa baǵyttalǵan. Ókinishke qaraı, shekarada, memlekettik shekaradaǵy ótkizý beketteriniń jumysymen baılanysty jáne bizdiń kásipkerlerimizdiń, jumysshy-mıgranttarymyzdyń jaǵdaıymen baılanysty túıindi máseleler áli de barshylyq. Týyndap otyrǵan kóptegen máselelerdiń Qazaqstannyń Keden odaǵy aıasyndaǵy mindettemelerimen baılanysty ekenin biz túsinemiz, biraq ta Keden odaǵynyń qurylýy bizge ońaı tıip otyrǵan joq.
Qazaqstan Keden odaǵy aıasyndaǵy seriktesterimen kelise otyryp jáne bizben aradaǵy odaqtastyq qatynasty eskere otyryp, Qyrǵyzstanǵa jeńildikter jasaıdy degen úmittemiz.
Qazirgi tańda keshendi sheshýdi qajet etetin kóptegen ózekti máseleler qordalanyp qaldy. 2010 jyly Qyrǵyzstanda bolǵan oqıǵalar Odaqtastyq qarym-qatynas týraly shartqa negizdelgen qyrǵyz-qazaqstan yntymaqtastyǵynyń ınstıtýtsıonaldyq organdarynyń jumysyn toqyratyp otyr. Osyǵan oraı, Qyrǵyzstan eki eldiń arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqtyń damýyn úılestirýge negizdelgen Joǵarǵy memleketaralyq keńestiń, Joǵarǵy úkimetaralyq keńestiń jumystaryn jandandyrýǵa úlken nazar aýdaryp otyr. Osy turǵyda 2011 jyldyń birinshi toqsanynda Bishkekte ótkeli otyrǵan Úkimetaralyq keńestiń ekinshi otyrysy bizge ekijaqty qarym-qatynastyń barlyq máselelerin talqylaýǵa, aımaqtyq yqpaldastyqtyń ózekti taqyryptary boıynsha pikirler almasýǵa jaqsy múmkindik bergeli otyr.
Ǵasyrlar boıy jalǵasyp kele jatqan halqymyzdyń ortaq taǵdyrlastyǵy Qyrǵyzstan men Qazaqstannyń qarym-qatynasy árqashan tatý kórshilik, ózara túsinistik jáne odaqtastyq rýhynda damı beredi degen senimdemin.
- Ótken jyldyń sáýir aıynda Qyrǵyzstanda bılik aýysqannan keıin Qyrǵyz Respýblıkasynyń jaqyn kórshilermen aradaǵy bekitilgen halyqaralyq kelisimsharttaryn qaıta qaraý qajettiligi týraly aıtqan saıasatkerler boldy. Sol málimdemelerge qandaı baǵa berer edińiz?
- Qyrǵyzstan árqashan halyqaralyq quqyq normalaryn ustanyp keledi jáne basqa seriktes-memlekettermen aradaǵy ózara qarym-qatynasynda óz mindettemelerinen taıǵan emes.
Sáýir aıyndaǵy oqıǵalardan keıin Qyrǵyz Respýblıkasynyń ýaqytsha úkimeti, Qyrǵyzstannyń 1993 jylǵy Konstıtýtsııasynyń jáne «Qyrǵyz Respýblıkasynyń halyqaralyq kelisimsharttary týraly» Zańynyń negizinde «Investıtsııalardy qorǵaý týraly» dekret qabyldady, sóıtip Qyrǵyz Respýblıkasynyń ýaqytsha úkimeti memleketimizdiń buǵan deıin moınyna alǵan mindettemelerin múltiksiz oryndaıtynyn resmı qýattady.
Sizdiń saýalyńyzǵa Qyrǵyz Respýblıkasynyń qoldanystaǵy Konstıtýtsııasyna silteme jasaı otyryp, jaýap bergim keledi. Onda anyqtalǵandaı, zańmenen kúshine engen jáne Qyrǵyzstan qatysýshy bolyp tabylatyn halyqaralyq kelisimsharttar da, halyqaralyq quqyqtyń jalpyǵa ortaq qaǵıdalary men normalary da Qyrǵyz Respýblıkasynyń quqyqtyq júıesiniń ajyramas bólshegi bolyp tabylady.
- Qurmetti Roza Isaqqyzy, Qazaqstan EQYU-ǵa tóraǵalyq mindetin aıaqtady. Tóraǵalyqtyń qorytyndysy boıynsha Astana sammıti ótti jáne oǵan ózińiz de qatystyńyz...
- Qyrǵyzstan 11 jyldyq úzilisten keıin EQYU sammıtin ótkizýdegi Qazaqstannyń bastamashylyǵy men roline joǵary baǵa beredi. Osyndaı úlken sharany ótkizý úshin qazaqstandyq taraptyń qandaı úlken jumystar atqarǵanyn óz kózimmen kórdim. Qazaqstan EQYU tóraǵalyǵy júktegen mindetti tamasha atqaryp shyqty. Aıta ketetin bir másele, Qazaqstan EQYU tóraǵalyǵyna kúrdeli kezeńde, álem elderi qarjylyq daǵdarysty áli eńserip bitpegen kezeńde keldi. Onyń ústine lańkestik problemalary, gýmanıtarlyq jáne ekologııalyq apattar, ashtyq, kedeıshilik, energetıkalyq resýrstardyń azaıýy, t.b. problemalar da azaıa qoıǵan joq.
- 2010 jylǵy Qyrǵyzstanda bolǵan kúrdeli saıası ahýaldy sheshýdegi Qazaqstannyń dıplomatııalyq áreketine qandaı baǵa berer edińiz?
- Sáýir jáne maýsym aılaryndaǵy oqıǵalar Qyrǵyzstan halqynyń birligin synaǵan úlken synaq bolǵan. Biraq, kúrdeli jaǵdaıǵa qaramastan, ýaqytsha úkimet halyqtyń kúshin biriktire aldy, eldegi ahýaldy turaqtandyra aldy.
Oǵan qosa, biz Qyrǵyzstan tarıhynda alǵash ret ádil, ashyq jáne demokratııalyq saılaý ótkize aldyq, al onyń aldynda el Ata zańynyń jańa redaktsııasy boıynsha referendým ótti. Bul eki sharaǵa da halyqaralyq qoǵamdastyq tarapynan joǵary baǵa berildi. Qyrǵyzstan halqy azat, ádiletti jáne demokratııalyq qoǵamda ómir súrýge degen talpynysyn taǵy da pash etti.
Sol bir qıyn kezderi kórsetken moraldyq jáne materıaldyq qoldaýlar úshin, jedel gýmanıtarlyq jáne tehnıkalyq kómekter úshin Qazaqstan basshylyǵyna, eń aldymen Nursultan Ábishuly Nazarbaevqa shyn alǵysymdy bildirgim keledi. Sizderdiń qoldaýlaryńyz, basqa da odaqtas elder men halyqaralyq uıymdardyń qoldaýlary bizge senim berdi. Keleshekke degen senimimizdi úkiledi.
Tıip otyrǵan múmkindikti paıdalana otyryp, baýyrlas Qazaqstan halqyna baqýattylyq, baqyt jáne sáttilik tileımin.
-Suhbatyńyzǵa rahmet.