Qazaqstan men Germanııa arasyndaǵy yntymaqtastyq qalaı damyp keledi
Bıyl Qazaqstan men Germanııa arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornaǵanyna 31 jyl toldy. Osy aralyqta joǵary deńgeıdegi saıası dıalog qalyptasty. Sonymen qatar, ózara tıimdi saýda-ekonomıkalyq jáne ınvestıtsııalyq yntymaqtastyq qarqyndy damyp keledi. Mádenı-gýmanıtarlyq baılanystarymyz da keńeıdi.
Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 28-29 qyrkúıek kúnderi Germanııa Federatıvtik Respýblıkasyna resmı saparmen barady. Osy sapar barysynda Memleket basshysy Berlınde Federaldy Kantsler Olaf Sholtspen jáne Federaldy Prezıdent Frank-Valter Shtaınmaıermen kelissóz júrgizedi. Ortalyq Azııa jáne Germanııa memleketteri basshylarynyń kezdesýine qatysady dep josparlanyp otyr. Budan bólek, sapar aıasynda Memleket basshysy halyqaralyq Berlin Global Dialogue forýmynda sóz sóıleıdi jáne Germanııanyń iskerlik qoǵamdastyǵy ókilderimen birqatar kezdesý ótkizedi.
Qazaqstanǵa osyǵan deıin birneshe ret Germanııanyń prezıdentteri men kantslerleri saparlaǵan edi. Máselen, 2023 jyldyń maýsym aıynda Qazaqstanǵa Germanııa Prezıdenti Frank-Valter Shtaınmaıer memlekettik saparmen keldi.
Sapar aıasynda eki memlekettiń basshylary Qazaqstan-Germanııa strategııalyq seriktestigin nyǵaıtý máseleleri boıynsha kelissóz júrgizdi.
«Taǵy bir asa mańyzdy sala – mádenı-gýmanıtarlyq baılanys. Elimizde nemis ultynyń 226 myń ókili ómir súredi. Olar Qazaqstandy órkendetýge eleýli úles qosyp kele jatyr. Germanııada 1 mln astam burynǵy otandastarymyz turady. Bul – halyqtarymyz arasyndaǵy dostyqty nyǵaıta túsetin altyn kópir. Biz osy saladaǵy yqpaldastyqty tereńdetýge nıettimiz», - dedi Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Germanııa Prezıdenti Frank-Valter Shtaınmaıermen kelissózderden keıingi BAQ ókilderine birlesken málimdeme barysynda.
Qazaqstan – Germanııanyń Ortalyq Azııadaǵy negizgi ekonomıkalyq áriptesi. Germanııanyń Ortalyq Azııa elderimen alys-berisiniń 83 paıyzy bizdiń elge tıesili. Qazaqstan Germanııanyń basty 50 ekonomıkalyq seriktesiniń qataryna kiredi. Sondaı-aq, osy eldi munaımen qamtamasyz etip otyrǵan negizgi tórt memlekettiń biri sanalady. Muny Frank-Valter Shtaınmaıer de basa aıtqan bolatyn.
Vıza rejımin jeńildetý
Eýropa elderimen qarym-qatynasty tereńdetý turǵysynda Qazaqstan men EO azamattarynyń ózara saparlary óskenin eskersek, Qazaqstan vızalyq rejımdi jeńildetýge erekshe mán berip otyr.
2017 jyldyń qyrkúıegi men jeltoqsanynda EO Keńesiniń vızalar jónindegi jumys tobynyń otyrystary ótti. Onda EO-ǵa múshe elderdiń kóbi Qazaqstanmen vızalyq rejımdi jeńildetý máselesin pysyqtaýdy qoldady.
Atap aıtqanda, QR Syrtqy ister mınıstrligi Qazaqstan azamattarynyń shet elderge, sonyń ishinde Eýropa odaǵy elderine barý úshin vızalyq rejımdi jeńildetý boıynsha tıisti jumystardy turaqty túrde jalǵastyryp keledi. 2023 jylǵy 21-23 tamyzda Qazaqstanǵa Eýropalyq parlamenttiń (EP) Syrtqy ister boıynsha komıtetiniń tóraǵasy Devıd Makallıster bastaǵan bir top depýtat delegatsııasynyń issapary ótkeni málim. Atalǵan sapar barysynda eýropalyq depýtattar men Qazaqstannyń birqatar memlekettik organy, sonyń ishinde Syrtqy ister mınıstrliginiń resmı ókilderi arasynda kelissózder boldy.
Qazaqstan men Germanııa yntymaqtastyǵy
Qazaqstan men Germanııa arasynda dıplomatııalyq qatynas 1992 jyly 11 aqpanda ornatyldy. 1992 jyly jeltoqsanda Almatyda Germanııa Federatıvtik Respýblıkasynyń Elshiligi ashyldy.
Sonymen qatar, 1993 jyly qyrkúıekte Bonn qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Elshiligi ashyldy, al 1999 jyly Berlınge kóshirildi.
Negizinen, Qazaqstan-Germanııa qarym-qatynastary senimdi dıalog pen ózara dostyq baılanystary arqyly jalǵasyp keledi. Dıplomatııalyq qarym-qatynas ornaǵaly beri ózara yntymaqtastyqty nyǵaıtý men keńeıtýdiń mańyzdy kezeńi qalyptasty.
Buǵan deıin Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2019 jylǵy 5-6 jeltoqsanda resmı saparmen Germanııaǵa barǵan edi. Al 2020 jyly 14-16 aqpandaǵy Mıýnhen qaýipsizdik konferentsııasyna qatysý úshin osy elge kezekti ret saparlaǵan bolatyn. Endi Memleket basshysynyń Germanııa Federatıvtik Respýblıkasyna kelesi resmı sapary nemis jaǵynyń shaqyrýymen 2023 jylǵy 28-29 qyrkúıekte ótedi.
Munymen qosa, parlamentaralyq baılanystar qarqyndy damyp keledi, buǵan eki el parlament músheleriniń ózara saparlary dálel. QR Parlamenti qos palatasynyń spıkerleri GFR-ǵa 2012 jyly, 2015 jyly jáne 2017 jyly bardy. Óz kezeginde Qazaqstanǵa GFR Býndestagynyń tóraǵasy N. Lammert (2010 j.), GFR Býndestagynyń Vıtse-prezıdenti I. Zınghammer, GFR «Jasyldar partııasy» aqsaqaldar keńesiniń Qurmetti tóraǵasy H. Modrov (2015 j. qyrkúıek), german Býndestagynyń Vıtse-prezıdenti H.-P. Frıdrıh (2019 j., qyrkúıek) keldi. QR Parlamenti Májilisinde («Qazaqstan-Germanııa») jáne Germanııa Býndestagynda («Germanııa-Ortalyq Azııa») parlamenttik dostyq toptary belsendi jumys istep jatyr.
Qazaqstan men Germanııa arasynda 30-dan astam kelisim jasalǵan. Onyń ishinde: Shıkizat, ónerkásip jáne tehnologııalar salalaryndaǵy yntymaqtastyq týraly Úkimetaralyq kelisim (Astana, 2012 j. 8 aqpan); Qosarlanǵan salyq salýdy boldyrmaý jáne salyq salýdan jaltarýǵa jol bermeý týraly kelisim (Bonn, 26 qarasha 1997 j.); Qazaqstan men GFR arasynda Ekonomıka, ónerkásip, ǵylym jáne tehnıka salasynda keń aýqymdy yntymaqtastyqty damytý týraly shart (Bonn, 22 qyrkúıek 1992 j.); Mádenı yntymaqtastyq týraly kelisim (Almaty, 16 jeltoqsan 1994 j.); Qazaqstan men GFR úkimetteri arasynda Uıymdasqan qylmysqa, terrorızmge jáne qylmystyń basqa da qaýipti túrlerine qarsy kúrestegi yntymaqtastyq týraly kelisim (Berlın, 2021j.13 qazan) bar.
QR Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrliginiń málimetine qaraǵanda, Germanııa dástúrli túrde elimizdiń Eýropa odaǵyndaǵy mańyzdy saýda seriktesi sanalady. Bul rette, Germanııa Qazaqstannyń 10 iri saýda seriktesiniń qataryna kirdi. 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha memleketter arasynda ekijaqty saýda kólemi 24,9 paıyzǵa ósip, 2,8 mlrd AQSh dollaryna (2021 j. – 2,2 mlrd AQSh dollary) jetti. Eksport 33,2 paıyzǵa artyp, ferroqorytpalar, munaı, sýtek jáne basqa da taýarlar tasymaldandy. Import 23 paıyzǵa ósip, 2,2 mlrd AQSh dollaryna jetti. Máselen, bıylǵy 7 aıdyń kórsetkishterine sáıkes, taýar aınalymy 2,1 mlrd AQSh dollary kóleminde bolyp, 2022 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 60,6 paıyzǵa ósti.
QR Ulttyq bankiniń derekterine súıensek, 2005-2022 jyldar aralyǵynda Germanııadan tikeleı ınvestıtsııa túrinde 5,8 mlrd dollar tartyldy. 2022 jyly Qazaqstandaǵy nemis ınvestıtsııasynyń somasy 469,5 mln dollarǵa jetti.
Munymen qosa, mádenı-gýmanıtarlyq saladaǵy baılanystar da jaqsy deńgeıde. 1994 jylǵy 16 jeltoqsandaǵy Qazaqstan men GFR Úkimetteri arasyndaǵy mádenı yntymaqtastyq týraly kelisimniń 18-babyna sáıkes, Qazaqstan-German mádenı yntymaqtastyǵy máseleleri jónindegi aralas komıssııa jumys istep tur. Sonymen qatar, nemis dıasporasynyń máselelerimen Etnıkalyq nemister máseleleri jónindegi úkimetaralyq komıssııasy aınalysady. 2023 jyly naýryzda Berlınde onyń 19-shy otyrysy ótti.
1994 jyldan bastap «Bolashaq» baǵdarlamasy aıasynda Germanııanyń joǵary oqý oryndarymen yntymaqtastyq jalǵasyp keledi.
