Qazaqstan qajylyq kvotasynyń tek bir bóligin paıdalanady – Saýd Arabııa mınıstri
ASTANA. KAZINFORM – Saýd Arabııasynyń Qajylyq jáne ýmra mınıstri Taýfık ar-Rabıa Kazinform agenttigine bergen eksklıýzıvti suhbatynda Ortalyq Azııadan, sonyń ishinde Qazaqstannan keletin qajylar sanynyń artýy, qajylyqqa arnalǵan servısterdiń tsıfrlandyrylýy jáne kvotanyń ulǵaıýy týraly aıtyp berdi.
– Ózińizdiń Qazaqstanǵa saparyńyz týraly aıtyp berseńiz.
– Bul – meniń Qajylyq jáne ýmra mınıstri retinde Qazaqstanǵa jasaǵan ekinshi saparym. Alǵash ret 2022 jylǵy qyrkúıekte keldim. Munda kezekti ret saparlaýym men úshin úlken qýanysh, sondaı-aq ótken joly sııaqty bul joly da jyly qabyldaǵandaryńyz úshin shyn júrekten alǵysymdy bildiremin.
Qazaq halqynyń qonaqjaılyǵyna, ınfraqurylymnyń sapasyna, Almatynyń sulýlyǵyna jáne aınaladaǵy taýlarǵa tánti boldym.
– Mınıstrlik Ortalyq Azııadan, atap aıtqanda Qazaqstannan keletin qajylardy qalaı qoldap otyr? Olardyń qaýipsizdigi men jaılylyǵyn uıymdastyrý baǵytynda qandaı sharalar qabyldanǵan?
– Biz Ortalyq Azııadan jáne Qazaqstannan keletin qajylar men qonaqtar sanynyń edáýir artqanyn baıqadyq. Ótken jyly Qazaqstannan 78 myń adam ýmraǵa jáne shamamen 4,5 myń adam qajylyqqa keldi, olardyń barlyǵy eline aman-esen oraldy.
Sondaı-aq biz tikeleı áýe reısteriniń sanyn arttyrý baǵytynda jumys istep jatyrmyz.
Saýd Arabııasy men Qazaqstan arasyndaǵy qarym-qatynas óte berik jáne Qos Qasıetti meshitterdiń qyzmetshisi (Saýd Arabııasy Koroli – red.) álemniń túkpir-túkpirinen, sonyń ishinde Qazaqstannan keletin qajylarǵa eń jaqsy jaǵdaı jasaýǵa árdaıym kóńil bóledi.
Biz qajylardyń barlyq rásimderdi qıyndyqsyz atqarýy úshin Nusuk platformasyn (Saýd Arabııasynyń qajylyqqa arnalǵan resmı qosymshasy – red.) paıdalanǵanyn qalaımyz.
Sonymen qatar, olar bizdiń tarıhymyzben de tanyssa deımiz. Bizde Muhammed paıǵambarǵa qatysty kóptegen tarıhı oryndar men ıslam tarıhyn tereńirek túsinýge múmkindik beretin murajaılar bar.
Saýd Arabııasy – álemdegi eń qaýipsiz elderdiń biri jáne keń aýqymdy ári jaıly ınfraqurylymǵa ıe. Máselen, bizde Mekke men Mádınany saǵatyna 300 shaqyrym jyldamdyqpen baılanystyratyn joǵary jyldamdyqty poıyz bar.
Sondaı-aq Mekke men Mádınadagi eki meshittiń aýmaǵyn keńeıttik.
– Qazaqstanǵa arnalǵan qajylyq kvotasy qansha? Onyń ulǵaıýy qarastyrylyp otyr ma?
– Eń aldymen, ýmraǵa qatysty aıtarym: oǵan kvota joq. Biz qajylardyń kez kelgen sanyn qabyldaımyz. Ótken jyly 78 myń qajyny qabyldadyq jáne árbireýin qýana qarsy alamyz. Qazaqstandyqtardyń Mekke men Mádınaǵa saparyn barynsha jeńildetýge tyrysamyz.
Al qajylyqqa kelsek, oryn shekteýli bolǵandyqtan, Islam yntymaqtastyǵy uıymymen kelisilgen kvota – eldegi musylman halqynyń myńyna bir adamnan keledi. Bul Qazaqstanǵa da qatysty. Alaıda, Qazaqstan óz kvotasynyń tek bir bóligin ǵana paıdalanady. Sondyqtan qajylardyń sanyn arttyrýǵa áli de múmkindik bar.
– Sońǵy jyldary qajylyqty jeńildetý úshin qandaı tsıfrlyq jáne logıstıkalyq jańalyqtar engizildi?
– Árıne, tsıfrlyq servıster qajylyqty jeńil ári yńǵaıly etýde erekshe ról atqarady.
Birinshiden, qazaqstandyq qajylar vızany onlaın ala alady, bul birneshe mınýt qana ýaqytty alady.
Ekinshiden, bizde Nusuk qosymshasy bar, onda qajylarǵa qajetti barlyq derlik qyzmet kórsetiledi: ýmra rásimin brondaý, qasıetti oryndar týraly aqparat, Mádınadaǵy Raýdaǵa kirýge jazylý jáne taǵy basqalar. Nusuk platformasynda qyzmetterdiń tolyq tizimi usynylǵan.
Qajylyqqa kelýshiler úshin biz tsıfrlyq ıdentıfıkatsııany qoldanamyz, bul qajylarǵa erekshe deńgeıde qyzmet kórsetýge múmkindik beredi.
– Jas musylmandardyń qajylyqqa ıkemdi ári tsıfrlyq turǵydan yńǵaıly jolmen barýyna mınıstrlik qalaı jaýap berip otyr?
– Qazir ýmraǵa arnalǵan paketterdi onlaın brondaýǵa bolady, ártúrli nusqalardy tańdaý ońaı. Biz tsıfrlyq platformany damytýǵa múddelimiz jáne Mekke men Mádınaǵa kelip jatqan jastardyń burynǵydan da belsendi túrde tehnologııalardy qoldanatynyn kórip otyrmyz. Sondyqtan biz barlyq qyzmet qoljetimdi jáne sapaly bolýy úshin tsıfrlyq servısterdi damytýdamyz.
– Ýmra qajylary sanynyń artý dınamıkasyn qalaı baǵalaısyz?
– Ýmra qajylarynyń sany aıtarlyqtaı ósti. 2022 jyly olardyń sany 8,4 mıllıon bolsa, 2024 jyly bul kórsetkish eki eseden asa artyp, 16,9 mıllıonǵa jetti. Biz bul ósimdi bıyl da baıqap otyrmyz, qajylar álemniń túkpir-túkpirinen, sonyń ishinde Qazaqstannan da kelip jatyr.
Biz qyrkúıekten bastap tikeleı reısterdi iske qosýdy josparlap otyrmyz, biraq oǵan qaramastan Qazaqstan azamattarynyń Saýd Arabııasyna kelýi úshin kóptegen tranzıttik reıster bar. Olar Mekke men Mádınaǵa ǵana emes, basqa da qalalarǵa bara alady.
Budan bólek, bizdiń Koroldikke musylman emes adamdar da kele alady, mysaly, Er-Rııadqa nemese mádenı-tarıhı oryndarǵa saparlaı alady. Biz bárine ashyqpyz.
Eske salaıyq, Saýd Arabııasynda qajylyqqa zańsyz qajylardy aparǵany úshin alty adam ustaldy.
Saýd Arabııasy qajylyq erejelerin buzǵandarǵa qatań aıyppuldar engizdi.