Qazaqstan biregeı kóne qypshaq kitaptarynyń tsıfrlanǵan kóshirmesine qol jetkizdi
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstannyń dál búgingi qoǵamdyq ómirinde tarıh qoınaýynda jınaqtalǵan baǵaly derekterge basa nazar aýdarýdyń mańyzy zor. El tarıhyna qatysty barlyq qundy jazbalardyń tyńǵylyqty zerttelýi – memleketimizdiń tarıhy men bolashaqtaǵy tanym-ustanymynyń qalyptasýyna kómektesedi. Búgingi kúni ǵylymda tildik zertteýlerdi qajet etetin, kóne dáýir men qazirgi túrki tilderiniń týystyǵyn aıqyndaýda, sabaqtastyǵyn ashyp kórsetýde orta ǵasyrlyq armıan-qypshaq muralary erekshe oryndy enshileıdi. Dál osyndaı derekkóz málimeti búginde Ýkraınadan tabylyp otyr.
Elimizdiń Ýkraınadaǵy Elshiliginiń málimetinshe, Ýkraınanyń Ortalyq memlekettik tarıhı muraǵatynda (Kıev qalasy) Kamenets-Podolsk armıan Voıtovskıı sotynyń armıan-qypshaq tilinde jazylǵan esepke alý kitaptarynyń tsıfrlyq kóshirmelerin Qazaqstan Elshiligi ókilderine tapsyrý rásimi ótti. Іs-sharaǵa Elshiliktiń keńesshileri A.Álibekov, E.Katrenov, D.Satybaldın, Ýkraına Ortalyq memlekettik tarıhı muraǵatynyń dırektory ıÝ.Faızýlın, muraǵat qyzmetkerleri, sondaı-aq qazaqstandyq bıznes ókilderi qatysty.
«Ýkraınanyń Ortalyq memlekettik tarıhı muraǵatynda álemdegi eń úlken armıan-qypshaq eskertkishteriniń jınaǵy – XVI-XVII ǵasyrlardaǵy Kamenets-Podolsk armıan Voıtovskıı sotynyń 28 akt kitaby saqtalǵan. Bul biregeı jazba qujattar Ortalyq Azııadaǵy kóptegen halyqtardyń, sonyń ishinde qazaqtardyń, qyrǵyzdardyń, ózbekterdiń de kóne tili sanalatyn, biraq qazir joǵalyp bara jatqan kóne armıan-qypshaq tilinde jazylǵan. Osy murany saqtaý jáne olardyń zertteý jumystaryn jeńildetý maqsatynda Ýkraınanyń Ortalyq memlekettik tarıhı-mádenı muraǵaty Qazaqstan Respýblıkasynyń Ýkraınadaǵy Elshiligi arqyly Qazaqstannyń ǵylymı jáne oqý mekemelerine qypshaq kitaptarynyń tsıfrlyq kóshirmelerin beredi. Bolashaqta birlesken kúsh-jigerdiń arqasynda bul biregeı tarıhı mura ıÝNESKO-nyń Búkilálemdik mura tizimine enedi dep úmittenemiz» dep atap ótti Ýkraınanyń Ortalyq memlekettik tarıhı muraǵatynyń dırektory ıÝ.Faızýlın.
Elshilik ókilderi Ýkraınanyń Ortalyq memlekettik tarıhı-mádenı muraǵaty qyzmetkerlerine jáne jeke ıÝ.Faızýlınge atqarylǵan aýqymdy jumystar úshin alǵystaryn bildirip, qypshaq nemese protoqazaq tili Eýrazııanyń keń aımaǵyndaǵy jalpy qarym-qatynas tili bolǵany týraly dálelderdi eskere otyryp, kitaptardyń ári qaraı ǵylymı zertteýler úshin qundylyǵyn atap ótti.
Esterińizge sala ketsek, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Armenııaǵa resmı sapary aıasynda Mesrop Mashtots atyndaǵy Matenadaran kóne qoljazbalar ǵylymı-zertteý ınstıtýtyna barǵan edi. Prezıdentke ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda saqtaýly turǵan qypshaq qoljazbalary kórsetildi. Sońǵy jyldary armıan ǵalymdarynyń kómegimen Matenadaran qorynan Ortalyq Azııa jáne Qazaqstan tarıhyna qatysty 40 kóne eńbektiń kóshirmeleri alyndy.
Munan bólek, Qasym-Jomart Toqaev Armenııa Premer-mınıstri Nıkol Pashınıanmen kelissózderden keıingi BAQ ókilderine arnalǵan brıfıngte elimizdiń Armenııamen mádenı-gýmanıtarlyq baılanysty nyǵaıtýǵa basa mán beretinin aıtty.
“Bıyl Qazaqstanda Armenııanyń mádenıet kúnderi ótedi. Bul mańyzdy is-shara halyqtarymyzdy jaqyndata túsetini sózsiz. Ásirese, rýhanı baılanystarymyzdy jandandyrmaq. Sondaı-aq qurmetti Armenııa Premer-mınıstrimen Erevan qalasy kósheleriniń birine uly Abaıdyń esimin berý týraly kelisimge keldik. Al Astananyń bir kóshesine armıan álipbıiniń negizin qalaýshy, áýlıe Mesrop Mashtotstyń aty beriletin boldy. Oǵan qosa armıan qarpimen jazylǵan qypshaq tilindegi qoljazbalardy zertteıtin ǵylymı top qurý týraly bastamany quptadyq. Ony Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti jáne Erevan memlekettik ýnıversıteti birlesip júzege asyrady”, – degen edi Prezıdent.
Aıta keterligi, Kamenets-Podolsk armıan Voıtovskıı sotynyń armıan-qypshaq tilinde jazylǵan esepke alý kitaptarynyń tsıfrlyq kóshirmelerin alýǵa L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń, sondaı aq Ejelgi jáne ortaǵasyrlyq tarıhqa qatysty qujattardy saqtaýǵa mamandanǵan Almaty qalasyndaǵy Ortalyq memlekettik muraǵat ǵalymdary qyzyǵýshylyq tanytyp otyr. Jalpy, 2018 jyldyń qyrkúıeginde EUÝ rektory Erlan Sydyqov jáne ýnıversıtettiń ǵalymdary Qazaqstan Respýblıkasynyń Armenııadaǵy sol kezdegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Tımýr Ýrazaevtyń shaqyrtýymen Erevanǵa sapar jasaǵan bolatyn. Delegatsııa Matenadaran kóne qoljazbalar ınstıtýtynda bolyp, dóńgelek ústel qorytyndysynda Qazaqstan men Armenııa Respýblıkalarynyń Sırek qoljazbalar ınstıtýttary arasynda yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıylǵan edi.
L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti Túrkitaný kafedrasynyń zertteýshi ǵalymdary tarapynan armıan-qypshaq eskertkishterin tyńǵylyqty zertteý qolǵa alynyp, armıan jazýly qypshaq jazba muralarynyń tildik erekshelikterin aıqyndaýǵa baılanysty magıstrlik, doktorlyq (PhD) dıssertatsııalar qorǵaldy. «Qypshaqtar: tarıhy, mádenıeti, armıan grafıkasyndaǵy tili», «Armıan-qypshaq eskertkishteri tilindegi ámbebaptyq pen erekshelik» ǵylymı jobalary júzege asyrylýda. Tabylǵan derekter armıan-qypshaq máselesine qatysty ǵylymı izdenister aıasyn keńeıteri anyq.
