«Qazaqstan barysy» ult jastarynyń namysyn oıatty - baspasózge sholý
***
Jeńis merekesinen keıingi apta qazaq kınosynyń jeńisimen bastaldy. Qalyń kórermen, kınosúıer qaýym kópten kútken «Qunanbaı» kórkem fılmi Abaı aýdanynyń ortalyǵy - Qaraýyl aýyly men Semeı qalasynda saltanatty túrde tusaýyn kesti, dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti búgingi sanyndaǵy «Ekranda - Qunanbaı» atty maqalasynda.
Basylymnyń atap ótýinshe, Almatydan fılmdi túsirgen rejısser ári basty rólde oınaǵan akter Doshan Joljaqsynov bastaǵan bir top óner qaıratkerleri Shyńǵystaý bókterine arnaıy saparmen keldi.
Maqala avtorynyń jazýynsha, kartınadan qos shyǵarmashylyq odaqtyń - fılm rejısseri Doshan Joljaqsynov pen stsenarıı avtory Talasbek Ásemqulovtyń ózara úılesimi, bir-biriniń ishki ıirimin túsinýi Ertis pen Edil qosylyp aqqandaı tegeýrindi kúshke aınalǵan.
D. Joljaqsynovtyń aıtýynsha, kez kelgen kınony alańsyz, eshkimniń kómegine bas urmaı túsirý úshin tolyqqandy qarjy bolýy kerek. Bul rette fılmdi túsirýge burynǵy Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimi, qazirgi Premer-Mınıstrdiń orynbasary Berdibek Saparbaev aıtarlyqtaı qoldaý kórsetken.
***
Sońǵy jyldary elimizde balabaqsha máselesi eń ózekti jaıttardyń birine aınaldy. Sondyqtan da Elbasy N.Nazarbaev 2020 jylǵa deıin mektep jasyna deıingi balalardy 100 paıyzǵa balabaqshamen qamtýdy negizgi meje etip qoıdy, dep jazady «Aıqyn» gazeti búgingi sanyndaǵy «500 myń bala balabaqsha kezeginde tur» degen maqalada.
Basylymnyń jazýynsha, halyqty tolǵandyrǵan áleýmettik túıtkilge oraı «Nur Otan» partııasy óziniń saılaýaldy baǵdarlamasynda ony atap kórsetip, sheshý úshin arnaıy jumys júrgizýdi de mindetine alǵan bolatyn. Keshe Ortalyq apparatta «Bilim jáne ǵylym» baǵytyndaǵy sarapshylar toby óziniń kezekti otyrysyn ótkizip, belgilengen talaptyń oryndalý jaıyn qarady.
Parlament Májilisiniń depýtaty, «Bilim jáne ǵylym» baǵytyndaǵy partııa kýratory Gúlmıra Isımbaeva júrgizgen jıynǵa depýtattar, mınıstrlik ókilderi jáne bilim berý basqarmalarynyń basshylary qatysyp, Saılaýaldy tuǵyrnama tarmaqtarynyń iske asyrylý barysyn talqyǵa saldy. Jaýaptylardyń sózine qaraǵanda, Tuǵyrnamanyń sońǵy úsh jyldaǵy oryndalýy josparǵa saı júrgizilýde. Atap aıtqanda, jasóskinderdi tıisti mekememen qamtý 2015 jyly - 77,7 paıyzǵa, 2016 jyly 80,2 paıyzǵa jetýi kerek. Al búgingi kórsetkish 78,6 paıyzǵa oryndalyp, mejesinen asyp otyr. Josparǵa sáıkes elimizde sońǵy úsh jylda salynyp, ashylýǵa tıisti 3 myń balabaqshanyń 1969-y naqty iske qosylǵan. Endi 2017 jylǵa deıin taǵy myń mekeme ashylǵanda qamtýdy 80 paıyzǵa jetkizýge jol ashylady. Áıtse de, qýanýǵa áli erterek. Óıtkeni jalpy málimet jaqsarǵanymen birqatar óńirlerdegi kórsetkishter tómen kúıde qalyp tur.
Otyrysta belgili bolǵandaı, qamtý kórsetkishi 66 paıyzǵa jetken Almatyda 369 balabaqsha jumys isteıdi. Qalalyq Bilim basqarmasynyń basshysy Rahat Shımashevanyń baıandaýynsha, keıingi eki jylda 76 balabaqsha ashylǵan, onyń 56-y jekemenshiktiń úlesinde. Sol sııaqty taǵy da bıýdjet esebinen 20 nysannyń qurylysy qyzý júrgizilýde. Soǵan qaramastan, kezekke qoıylǵan sábılerdiń sany 50 myńnan asqan. Degenmen, jobalanǵan nysandar ashylǵanda joǵarydaǵy paıyzdy birneshe eseleýge múmkindik týady.
Jıyn barysynda jan-jaqty talqylanǵan taqyryptarǵa oraı arnaıy usynym ázirlenip, nazarǵa alyp tıisti sheshim qabyldaýy úshin Úkimetke joldanatyn boldy.
Elimizde ulttyq kúres óneri - qazaq kúresiniń zaman talabyna saı damı bastaǵanyna da birneshe jyldyń júzi boldy. Kúrestiń osy túrin qaıta jańǵyrtýdy qolǵa alǵan bilikti uıymdastyrýshy, tájirıbeli basshy, ultjandy azamat Arman Shoraev ekeni daýsyz, dep jazady atalǵan basylym «Qazaqstan barysy» ult jastarynyń namysyn oıatty» degen maqalasynda.
Gazettiń jazýynsha, ol jáne onyń komandasy osy bir jaýapty isti qolǵa alý barysynda nebir qıyndyqtar men kedergilerge de kezdesti. Biraq olar qıyndyq ataýlynyń bárin jeńip, týǵan elimizde qazaq kúresiniń jalaýyn jelbiretip ǵana qoımaı, ısi qazaqqa ortaq bir maqsat, bir múdde jolynda talmaı izdendi, eńbektendi. Nátıjesinde, «Qazaqstan barysy» dodasy elishilik týrnırden eýrazııalyq, tipti álemdik dodaǵa ulasty. Arman Tólegenulymen áńgime barysynda osynaý mańyzdy dodanyń keshegisi men búgingisi, erteńgi bolashaǵy týraly áńgime qozǵaldy.
Osydan bes jyl buryn qolǵa alynǵan «Qazaqstan barysy» jobasy búginde táýelsiz elimizdegi sport jarystary arasynda irgeli jobaǵa aınaldy. Dál osy joba boıynsha, qazaq kúresi damytyla bastalǵaly elimizde qazaq kúresin ózine serik ete bastaǵan jasóspirimderdiń sany 100 myńnan asyp jyǵylypty. Bul, árıne, úlken jetistik, zor nátıje! Qazaq kúresi federatsııasynyń prezıdenti, «Qazaqstan barysy» qamqorshylar keńesiniń tóraǵasy Arman Tólegenulynyń pikirinshe, aıtýly doda uıymdastyrylyp, naqty nátıjelerge qol jetkeli beri, eń bastysy, balasyna «qazaq kúresin qaıtesiń, odan da karatege nemese dzıýdaǵa jazyl» dep ulttyq kúresten at tonyn ala qashyp, azar da bezer bolatyn keıbir ata-analardyń qazaq kúresine degen senimi kúsheıip, jasóspirim balalaryn basqa emes, ulttyq kúres ónerimiz - qazaq kúresi úıirmelerine jetelep alyp barýda. Demek, san jyldar boıy qasarysa qatyp qalǵan «toń» jibip, jurttyń qazaq kúresine degen kózqarasy ózgerdi.
«...Eń bastysy, qazaq kúresin damytýǵa baǵyttalǵan mańyzy zor joba barsha jurtshylyqtyń kóńilinen shyǵyp, olardyń ulttyq sport oıyndaryna degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrdy, - deıdi Qazaq kúresi federatsııasynyń prezıdenti, «Qazaqstan barysy» qamqorshylar keńesiniń tóraǵasy Arman Shoraev.
«Qazaqstan barysy», «Eýrazııa barysy», «Álem barysy» syndy dodalardyń elimizde ótkizilýi álem elderiniń de qazaq kúresine qyzyǵýshylyǵyn aıqyn ańǵartty. Buǵan qosa, Qytaı, Túrkııa sekildi elderdiń, tipti Batys Eýropa memleketteriniń balýandary men jattyqtyrýshylarynyń, halyqaralyq dárejedegi tóreshilerdiń «syrt elderde qazaq kúresinen halyqaralyq saıys ótkizsek» degen oı-pikir bildirýi qazaq kúresiniń jat jurttyqtardyń da oıynan shyqanyn bildirse kerek. Olaı bolsa, qazaq kúresiniń bolashaǵy zor!
***
Saıahatshy Maǵjan Saǵymbaev bir jyl ishinde velosıpedpen Jer sharyn aınalyp shyqty, dep jazady «Ekspress K» gazeti búgingi sanyndaǵy «Vokrýg sveta za 365 dneı» degen maqalasynda.
Basylymnyń jazýynsha, Maǵjan óz saparyn Almatydan bastaǵan. Sosyn ol Samarqan men Buqardyń munaralaryn tamashalap, Ashhabad kóshelerimen ótip, Shırazdy da velosıpedimen sharlap shyqqan.
Osydan keıin Iran arqyly Kavkazǵa ótip, Tbılısıge toqtap, odan ári Kapadokııada qydyrystaǵan.
Alyp Alpiden kezindegi Attıla babasy sııaqty asyp ótip, Lıssabonda ushaqqa otyryp, Kolýmbııaǵa jol tartqan. Basylymnyń jazýynsha, AQSh oǵan vıza bermeı, jolaýshy óz saparyn Avstralııadan jalǵastyrýǵa májbúr bolypty. Ońtústik-shyǵys Azııa men Qytaı jerin Saǵymbaev qys pen kóktem aılarynda júrip ótken. Osylaısha Almatyǵa qaıtyp oralǵan.
