Qazaqstan barlyq kórshiles memlekettermen dostyq qatynasta - Sanat Kóshkimbaev
***
Qazaqstannyń syrtqy saıasatynyń negizgi erekshelikteri onyń kópvektorlyǵy, teńgerimdiligi men pragmatıkalyǵynda. Bunyń irgetasyn QR Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaev salǵan bolatyn. Búgingi tańda osyndaı ustanymnyń sabaqtastyǵy tańdalǵan strategııanyń durystyǵyn jáne utymdylyǵyn rastaıdy.
Qazaqstan barlyq kórshiles memlekettermen dostyq qarym-qatynas ornatqan, halyqaralyq yntymaqtastyqty belsendi damytýda jáne ekonomıkalyq jaǵynan damyǵyn eldermen ózara baılanysty ulǵaıtýda. Osynyń barlyǵy elimizge jahandyq damýdyń trendinde qalýǵa múmkindik beredi.
QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń álemdik arenadaǵy tatý kórshilik, ózara tıimdi seriktestik jáne halyqaralyq quqyqty saqtaýshy qaǵıdattaryn qatań ustanatyn sýbekt retindegi rólin dáleldedi. Onyń tusynda syrtqy saıası qyzmet óziniń qarqyndylyǵyn joǵaltpady. Kerisinshe ótpeli kezeń elimizdiń qazirgi álemniń kez kelgen kúrdeli protsesterine ýaqtyly jáne tıimdi jaýap bere alýǵa qabilettiligin kórsetti.
Q.K.Toqaevtyń syrtqy saıasaty Qazaqstannyń strategııalyq seriktesterimen ózara tıimdi yntymaqtastyǵyn ary qaraı nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan, onyń ishinde Reseı Federatsııasymen, Qytaı Halyq Respýblıkasymen, Amerıka Qurama Shtattarymen jáne Eýropalyq Odaqpen. Bul jaıly Qazaqstan Prezıdentiniń «Komsomolskaıa pravda» gazetine jaqynda bergen suhbatynda taǵy bir márte basa aıtyldy.
Kópshilikke belgili jáıt, memlekettiń kez kelgen jańa kóshbasshysy úshin dástúrli mańyzdy oqıǵa onyń alǵashqy sheteldik sapary bolyp tabylady. Sol arqyly sarapshylar syrtqy saıasattyń bolashaq baǵyttaryn baǵalaıdy. Q.K.Toqaevtyń 2019 j. 3 sáýirindegi alǵashqy resmı sapary Reseı Federatsııasyna bolǵandyǵy kezdeısoqtyq emes. Bunymen QR Prezıdenti Reseı elimiz úshin basty strategııalyq áriptes pen odaqtas bolyp qala beretindigin baıqatty. V.Pýtınmen kezdesý barysynda Q.Toqaev ózara tıimdi ekijaqty yntymaqtastyqqa beıildiligin rastady jáne QR men RF qatynastaryn «úlgi alarlyqtaı» dep atady.
Prezıdenttiginiń bir jyly ishinde Q.K.Toqaev birqatar is-sharalarǵa qatysty, atap aıtsaq RF-men qatynastar úshin dástúrli bolǵan – XVI Qazaqstan men Reseıdiń óńiraralyq yntymaqtastyq forýmynan «Valdaı» pikirtalas klýbynyń otyrysyna deıin. Eki prezıdenttiń tikeleı baılanystarynyń da deńgeıi joǵary – bir jylda ózekti máselelerdi shuǵyl talqylaý úshin 6 telefon arqyly baılanys júrgizildi. Budan bólek memleket basshylary UQKU, ShYU, AÓSShK alańdarynda kezdesti.
Ekijaqty qatynastar úshin mańyzdy oqıǵa 2019 jyly 29 mamyrda Nur-Sultan qalasynda ótken Joǵary Eýrazııalyq ekonomıkalyq keńestiń mereıtoılyq otyrysy boldy, onda EAEO 5 jyl ıntegratsııalyq birlestik retindegi qyzmetiniń qorytyndylary jasaldy.
N.Á.Nazarbaevtyń EAEO retinde kórinis tapqan eýrazııalyq ıntegratsııa ıdeıasynyń 25-jyldyǵy 2019 jyly eýrazııalyq jobasynyń júzege asyrylýyna taldaý jasaýǵa túrtki boldy. Qazaqstan Prezıdenti eýrazııalyq ıntegratsııa tetikterin jaqsartý boıynsha tabandy jumys júrgizýge daıyn ekendigin kórsetýde. Ol Memleket basshysynyń EAEO alańdarynda aıtqan birqatar ıdeıalary men usynystarynda kórinis taýyp otyr.
Ekijaqty jáne kópjaqty formattaǵy baılanystardyń qarqyndylyǵynyń saqtalýy eki seriktestiń de saýda-ınvestıtsııalyq jobalardy, ınfraqurylymdy, óndiristik kooperatsııany, ǵylymı-tehnıkalyq jáne áskerı salany, kishi jáne orta bıznesti qoldaýdy, ekologııalyq máselelerdi birlesip sheshý men qorshaǵan ortany qorǵaýdy ózara damytýǵa múddeli ekendigin baıqatady. Mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyq ta dástúrli túrde joǵary deńgeıde. 2020 j. QR Prezıdenti reseılik taraptyń 24 maýsymǵa josparlanǵan Jeńistiń 75-jyldyǵynyń merekelik sherýine qatysýǵa shaqyrýyn qabyl aldy.
Óziniń dıplomatııalyq qyzmetin Pekınde bastaǵan tájirıbeli saıasatker Q.K.Toqaev Qytaı Halyq Respýblıkasymen qarym-qatynastarǵa erekshe mán beredi. Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń (ShYU) múshe memleketteri basshylarynyń Keńesi otyrysynyń alańynda ótken QHR Tóraǵasy Sı Tszınpınmen jańa laýazymdaǵy alǵashqy kezdesýde QR Prezıdenti Pekınmen yntymaqtastyqtyń eýrazııalyq keńistikte tynyshtyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etýdegi mańyzdylyǵyn atap ótti.
Ótken jyly ekijaqty kún tártibinde ınvestıtsııalyq yntymaqtastyq, Qazaqstannyń QHR-dyń Ortalyq Azııadaǵy «Bir beldeý, bir jol» bastamasynyń basty seriktesi retindegi kóliktik áleýetin joǵarylatý máseleleri turdy.
ShYU aımaqtyq ózara yqpaldasýdyń biregeı formaty retindegi mańyzdylyǵyn ataı otyryp, QR Prezıdenti onyń jańa baǵyttaryn damytýǵa kúsh salýda: uıymnyń qarjylyq júıesin damytý úshin «Astana» Halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń áleýetin paıdalaný; múshe-memleketterdiń kıberqaýipsizdigin qamtamasyz etý jáne aqparattyq qaýipsizdik boıynsha ShYU Ortalyǵy sheńberinde aqparat almasýdy tezdetý.
2019 j. qyrkúıegindegi Pekınge memlekettik sapar barysy da syrtqy saıası sabaqtastyq ıdeıasymen tunyp turdy. Qytaı úkimetiniń mańyzdy tulǵalarymen kezdesýden bólek, Q.K.Toqaev Qazaqstan-Qytaı iskerlik keńesiniń 6-otyrysynyń ashylýyna qatysty, iskerlik orta ókilderimen kezdesti, Qytaı qoǵamdyq ǵylymdar akademııasynda dáris oqydy.
Pandemııa koronavırýsymen kúres kezindegi belsendi ózara yqpaldastyqty atap ótpeýge bolmaıdy. A.j. aqpanynda Qazaqstan QHR-na medıtsınalyq buıymdar túrindegi gýmanıtarlyq kómek joldady. Sáýirden bastap tatý kórshilik qatynastardy Pekın kórsete bastady, tájirıbe almasý úshin medıtsına qyzmetkerlerin jiberdi, sonymen qatar gýmanıtarlyq kómektiń birneshe partııasyn – testter, qorǵanys jabdyqtary men quraldaryn joldady.
Qazaqstannyń AQSh-pen strategııalyq seriktestigi N.Á.Nazarbaevtyń prezıdenttigi tusynda qalyptasqan bolatyn jáne búginde óz jalǵasyn tabýda. AQSh-qa Qazaqstan Prezıdenti retindegi 2019 j. qyrkúıegindegi alǵashqy sapary barysynda BUU Bas Assambleıasynyń 74-sessııasy kezinde Qasym-Jomart Toqaev birinshi ret AQSh Prezıdenti Donald Tramppen kezdesti. Eki el basshylary Qazaqstan men AQSh arasyndaǵy 2018 jylǵy Keńeıtilgen strategııalyq áriptestik týraly memleketterdiń birlesken málimdemesine negizdelgen keńeıtilgen ózara yqpaldastyqtyń qazirgi kezeńdegi túıindi máseleleri men keleshegin talqylady.
Qazaqstan men AQSh ekijaqty baılanystaryn nyǵaıtýdyń kelesi mańyzdy kezeńi AQSh Memlekettik hatshysy Maıkl Pompeonyń a.j. aqpandaǵy Qazaqstanǵa resmı sapary boldy, onyń barysynda taraptar keń aýqymdy baǵyttar boıynsha yntymaqtastyqty talqylady, atap aıtqanda ekonomıka, saýda, ınvestıtsııa, IT-tehnologııalar, S5+1 formatyndaǵy dıalog, halyqaralyq terrorızmmen kúres jáne Aýǵanstanda beıbit ómirdi qalyptastyrý.
Osy oraıda Qazaqstan basshysy kezdesýde Aýǵanstan boıynsha QR Prezıdentiniń Arnaıy ókili laýazymyn taǵaıyndaý nıetin bildirdi. Arnaıy ókil qyzmeti halyqaralyq seriktestermen aýǵan máselesi boıynsha kelissóz protsessterin belsendendirýge jáne dıalogty nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan. Bul, óz kezeginde, Qazaqstanǵa Aýǵanstandaǵy beıbitshilikti qalpyna keltirýge ózindik úlesin qosýǵa múmkindik beredi.
QR Prezıdenti jáne AQSh syrtqy saıası mekemesiniń basshysy sondaı-aq, a.j. qańtarda qol qoıylǵan úkimetaralyq Áýe keńistigindegi qatynas týraly kelisimge (ashyq aspan týraly) qoldaý kórsetti, ol memleketter arasyndaǵy tikeleı turaqty reısterdi ashýǵa múmkindik týdyrady jáne jalpy azamattyq avıatsııa salasyndaǵy ekijaqty baılanystardy nyǵaıtady.
Sonymen qatar Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev syrtqy saıası qyzmette Eýropalyq Odaqpen jáne EO basty memleketterimen ekijaqty deńgeıdegi keńeıtilgen áriptestik pen yntymaqtastyqty nyǵaıtýdy qoldaıdy. QR-EO yntymaqtastyǵyn damytýdaǵy mańyzdy oqıǵa Memleket basshysynyń Eýropalyq keńes Tóraǵasy Donald Týsktyń 2019 j. mamyryndaǵy Qazaqstanǵa resmı sapary sheńberindegi kezdesýi, ol memleketter arasyndaǵy baılanystardy nyǵaıtýǵa jańa lep berdi.
Eýrokeńestiń basshysymen ótken kelissózder qorytyndysy boıynsha BAQ ókilderine berilgen brıfıngte Memleket basshysy qol qoıylǵan Qazaqstan men EO arasyndaǵy Keńeıtilgen áriptestik pen yntymaqtastyq týraly kelisimniń jáne qabyldanǵan EO Ortalyq Azııa úshin jańa strategııasynyń ekijaqty jáne kópjaqty deńgeıdegi yntymaqtastyqtyń keleshegi úshin mańyzdylyǵyn atap ótti.
Sonymen birge EO múshe-memleketterimen ekijaqty deńgeıdegi kezdesýlerdi de atap ótken jón. Ótken jyldyń sáýirinde Vengrııanyń Premer-Mınıstri Vıktor Orbannyń Qazaqstanǵa resmı sapary bolyp ótti. Ortalyq Eýropa elderimen yntymaqtastyqty nyǵaıtý baǵytynyń jalǵasy retinde Q.K.Toqaev Shveıtsarııa Konfederatsııasynyń Prezıdenti Ýlı Maýrermen 2019 j. qyrkúıekte BUU Bas Assambleıasynyń 74- sessııasy alańynda jáne onyń 2019 j. qarashasynda Qazaqstanǵa resmı sapary barysynda kelissózder júrgizdi.
Qazaqstannyń Eýropalyq Odaq kóshbasshylarymen qarym-qatynastaryn nyǵaıtýdyń mańyzdy kezeńi retinde Memleket basshysynyń 2019 j. jeltoqsandaǵy Germanııaǵa resmı saparyn esepteýge bolady, onyń barysynda QR Prezıdenti Germanııanyń Federaldy prezıdenti Frank-Valter Shtaınmaıermen, Federaldy kantsleri Angela Merkelmen, iri nemis bıznesiniń ókilderimen ónimdi kelissózder júrgizdi. Kezdesýler barysynda taraptar jan jaqty ózara tıimdi yntymaqtastyqtyń ózekti máselelerin jáne strategııalyq ekonomıkalyq áriptestikti ary qaraı damytý múmkindikterin talqylady.
Aǵymdaǵy jyly aqpanynda Q.Toqaevtyń Germanııaǵa ekinshi sapary bolyp ótti, bul joly Memleket basshysy qaýipsizdiktiń jahandyq qaýip-qaterleri talqylanatyn bedeldi pikirtalas alańy bolyp tabylatyn Qaýipsizdik boıynsha Mıýnhen konferentsııasyna arnaıy shaqyrtý boıynsha qatysty. Onda QR Prezıdenti qatysýshylardyń nazaryn Ortalyq Azııa aımaǵyna, onyń máseleleri men yntymaqtastyǵynyń keleshegine aýdardy.
Jalpy alǵanda, Q.K.Toqaevtyń syrtqy saıası qyzmeti prezıdenttiginiń birinshi jylynda oqıǵalarǵa toly jáne mazmundy boldy. Ol memlekettiń syrtqy ashyqtyǵynda, saıası, ekonomıkalyq, saýda, ınvestıtsııa jáne qaýipsizdik salalarynda strategııalyq áriptestermen ekijaqty jáne kópjaqty formattarda pragmatıkalyq jáne ózara tıimdi yntymaqtastyqty jandandyrýynda kórinis tapty. Óz kezeginde, bul elimizdiń halyqaralyq arenadaǵy ornyn odan ári nyǵaıtýǵa múmkindik týdyryp otyr.
