Qazaqstan aýyldarǵa ınternet tartý úshin halyqaralyq bankten qaryz alady – depýtattar nege narazy

ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstan myńnan astam shalǵaı aýyldaryna talshyqty-optıkalyq baılanys jelileri men keńjolaqty ınternet tartý úshin Halyqaralyq Qaıta qurý jáne damý bankinen 84 mlrd teńge qaryz alady. Bul týraly Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Jaslan Mádıev Májilis otyrysynda aıtty.

Búgin Májiliste «Qazaqstan Respýblıkasy men Halyqaralyq Qaıta Qurý jáne Damý Banki arasyndaǵy qaryz týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» Zań jobasy qyzý talqylandy. Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Jaslan Mádıevtiń aıtýynsha, bul kelisim «Qazaqstan ekonomıkasyn ınklıýzıvti damytý úshin daıyndalǵan jedel tsıfrlandyrý» jobasy aıasynda jasalyp otyr. 

 

                                                                  «Sońǵy mıl»

Qazir Qazaqstannyń keı aýyldarynda ınternet bar, biraq onyń sapasy jetkiliksiz. Osy jobanyń arqasynda myńnan astam iri aýylda ár úıge deıin talshyqty-optıkalyq baılanys jelisi tartylady. Bul «sońǵy mıl» dep atalady.

− Joba qala men aýyl arasyndaǵy tsıfrlyq teńsizdikti jedel azaıtýǵa baǵyttalǵan. Kelisimniń maqsaty – telekommýnıkatsııalyq ınfraqurylymdy damytý, ıaǵnı aýyldyq jerlerde ınternet jelisin úı sharýashylyqtaryna deıin jetkizý, sonymen birge jeke ınvestıtsııalar tartyp, baılanys salasyndaǵy shaǵyn jáne orta operatorlarǵa qoldaý kórsetý. Jalpy ınvestıtsııa kólemi shamamen 84 mlrd teńgeni quraıdy. Onyń ishinde joba sheńberinde kapıtaldy shyǵyndardyń 50 paıyzǵa deıingi bóligi sýdsıdııalanady, − dedi Tsıfrlyq damý mınıstri.

Atalǵan joba 2025-2027 jyldary úsh jyl júzege asyrylady. Osy kezeńde 1123 aýyl qamtylady. Bul shamamen 2,3 mıllıon azamat nemese 500 myńnan astam úı sharýashylyǵyna qatysty bolmaq.

 

                                Shaǵyn jáne orta operatorlarǵa basymdyq beriledi

Mınıstrdiń aıtýynsha, talshyqty-optıkany jetkizý jumysy arzan emes. Operatorlar da shalǵaı aýyldarǵa barýǵa qulyqsyz, qarjylyq jaǵynan tıimsiz. Sol úshin memleket operatorlarǵa jumsalǵan shyǵyndardyń 50 paıyzyna deıin sýbsıdııalaıdy.

− Joba konkýrsyna keminde 350 jeke abonenti bar jáne qarjylyq turaqtylyǵy dáleldengen shaǵyn jáne orta baılanys operatorlary qatysa alady. Sondaı-aq, bir shaǵyn jobaǵa beriletin sýbsıdııanyń eń joǵary mólsheri 250 mln teńgege deıin bolatynyn atap ótkim keledi. Atalǵan jobany iske asyrý aýyldaǵy shaǵyn jáne orta bıznesti damytady, bıýdjetke qosymsha salyq túsimderin qamtamasyz etip (2 mlrd teńgeden astam), 800-den astam ýaqytsha jáne 200-den astam turaqty jumys ornyn qurýǵa múmkindik beredi, − dedi sala mınıstri.

J. Mádıev granttar tek orta jáne shaǵyn operatorlarǵa beriletinin atap ótti.

− Qazaqstanda qazir 420-dan astam operator resmı túrde jumys isteıdi. Biz shaǵyn operatorlar qaýymdastyǵymen kezdestik, bizdiń boljam boıynsha 70-ten astam operator osy konkýrsqa qatysýǵa nıet bildirdi. Sondyqtan osyndaı sharttar shaǵyn jáne orta operatorlarǵa múmkindik beredi dep oılaımyz, − dedi ol.

                                         

                                           Qarajat nelikten óz elimizden tabylmady

Óz kezeginde Májilis depýtattary ózge elden qaryz alýǵa qarsy shyǵyp, aýyldardy ınternetpen qamtamasyz etýge nege óz holdıngterimiz tartylmaǵanyn surady.

Qosymsha baıandamashy bolǵan depýtat Ekaterına Smyshlıaeva bul qaryzdyń japon ıenasymen ári óte tıimdi sharttarmen 2035 jylǵa deıin beriletinin aıtýda. Bul valıýtada bazalyq mólsherleme tómen jáne turaqty, paıyz mólsheri 1 paıyzdan tómen. Qaryz alǵashqy úsh jyl tólenbeıdi.

− Bul baılanys túri – eń jyldam, turaqty jáne qaýipsiz. Úılerde symdy ınternet bolǵan jaǵdaıda, otbasynyń baılanysqa jumsaıtyn shyǵyny azaıady. Aýyldaǵy adamdar «aqyldy» qurylǵylardy, smart-tehnıkany megapolıs turǵyndary sııaqty paıdalana alady. Sonymen birge, jerústi jelilerin keńeıtý arqyly biz tek aýyl ómirin jaqsartpaımyz, eldiń tehnologııalyq egemendigin nyǵaıtamyz, − dep túsindirdi E. Smyshlıaeva.

Jetkizýshilerdi tańdaý ashyq konkýrs arqyly ótedi. Monopolııaǵa jol bermeý úshin bir kompanııaǵa beriletin qarjy mólsheri shektelgen. Sondaı-aq, jetkizýshiler tarapynan qosymsha qarjylandyrý da qarastyrylǵan.

Sonymen birge, talshyqty-optıka tartylǵan soń operatorlar halyqtyń Áleýmettik osal tobyna arnalǵan tarıfter qarastyrylmaq.

 

                                       Qaryzben kelgen aqsha – qaıyrymdylyq emes

Májilis depýtaty Baqytjan Bazarbek buǵan deıin «Qoljetimdi ınternet» ulttyq jobasyna 1 trln 499 mlrd teńge bólingenin, onyń ishinde 333 mlrd teńge 17 is-sharany iske asyrýǵa arnalǵanyn atap ótti.

− Sizderge baǵynysty vedomstvo bul is-sharalardy oryndamaı otyr. 2024-2027 jyldarǵa 3 033 aýyldyq eldi mekenge talshyqty-optıkalyq baılanys jelisin júrgizý josparlanǵan. Bul úshin respýblıkalyq bıýdjetten 73 mıllıard teńge bólinetini josparlanǵan. ıAǵnı bıýdjette qarjy qarastyrylsa, ne úshin sizder qaryz alyp jatyrsyzdar? Bul Halyqaralyq banktiń qaıyrymdylyq kómegi emes qoı, ony qaıtarý kerek. Bul qaryz úshin bizdiń urpaqtarymyz jaýap beredi, − dedi B. Bazarbek.

Tsıfrlyq damý mınıstri bul jerde qarjynyń qosarlanyp bólinýi máselesi joqtyǵyn aıtyp, aqtaldy.

− «Qoljetimdi ınternet» jobasynda siz atap ótken 1,4 trln teńgeniń basym bóligi − jeke ınvestıtsııalar. ıAǵnı bul respýblıkalyq bıýdjettiń aqshasy emes. 3 myńnan astam aýylǵa talshyqty-optıkalyq baılanys jelisin tartýǵa byltyr bıýdjettegi qıyndyqtarǵa baılanysty qarajat bólinbedi. Sondyqtan bıýdjet komıssııasy tek jyldyń sońynda, jeltoqsan aıynda bul somaǵa ruqsat berdi. Qys mezgilinde qurylys jumystaryn júrgizý qısynsyz. Osydan keıin biz jobany qaıta formattap, bıýdjet qarajatyn únemdeý maqsatynda ózgerister engizdik. Ótken aptada «Qazaqtelekom» kompanııasymen ınvestıtsııalyq kelisimge qol qoıyp, joba qunyn 10 mıllıard teńgeden astam somaǵa qysqarttyq, − dedi J.Mádıev.

Sonymen birge, jobany iske asyrý merzimi de bir jylǵa qysqarǵan. ıAǵnı, bastapqyda 2027 jylǵa josparlanǵan joba 2026 jyldyń sońynda aıaqtalýy qajet. Nátıjesinde «Qoljetimdi ınternet» jobasynda 3 myńnan astam aýyldyq eldi mekenge baılanys jelisi júrgiziledi.

− Búgin qaralyp otyrǵan qaryz ben onyń ratıfıkatsııasy memlekettik-jekeshelik jobalarǵa da, «Qoljetimdi ınternet» ulttyq jobasyna da enbegen aýmaqtarǵa ınternet júrgizýge baǵyttalǵan, − dedi mınıstr.

 

                                        Spýtnıktik ınternetke kózqaras ózgerdi me

Depýtattar shalǵaı aýyldardaǵy ınternet máselesin nelikten spýtnıkti ınternet arqyly sheshilmegenin surady.

− Osy ýaqytqa deıin ınternetke mıllıardtaǵan qarajat bólindi. Biz azamattardyń quqyǵyn buzyp otyrmyz, qazir 2 mıllıonǵa jýyq adam ınternetke qol jetkize almaı júr. Al biz memlekettiń búkil qyzmetin E-Gov-qa salyp qoıdyq. Amal joq, shal-kempirge deıin shalǵaı aýyl turǵyndary qalaǵa kelýi kerek, − deıdi depýtat Murat Ábenov.

Mınıstr jaqynda Starlınk kompanııasymen túpkilikti kelisim ornatylǵanyn, bir jyl boıy ári Starlınk tarapymen, ári ulttyq qaýipsizdik organdarymen kelissózder júrgizilgenin aıtty.

− Oǵan qosa, spýtnıktik ınternet boıynsha básekelestikti damytyp jatyrmyz: Starlınkten bólek, OneWeb te bar, Amazon-nyń Kuiper jobasy iske qosyldy, qazir basqa elderdiń kompanııalary da jobalaryn ázirlep jatyr. Al strategııamyz ózgergen joq. Biz talshyqty-optıkalyq baılanys jelisin tartýdy Qazaqstannyń barlyq óńirinde negizgi ınfraqurylym dep esepteımiz. Óıtkeni bul elge, ınfraqurylymǵa jasalǵan ınvestıtsııa. Bul júıe 15-20 jyl boıy sapaly baılanyspen turaqty túrde qamtamasyz ete alady. Al spýtnıktik ınternet − sheteldik provaıderlerdiń qyzmeti. Sondyqtan ulttyq qaýipsizdik turǵysynan árdaıym balama bolýy kerek dep esepteımiz, − deıdi Jaslan Mádıev.

Talqylaý sońynda Halyqaralyq qaıta qurý jáne damý bankinen qaryz alý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaýdy 88 depýtattyń 77-si jaqtady, 5-eýi – qarsy bolyp, 6 depýtat qalys qaldy. Osylaısha, kópshilik daýyspen sheshim qabyldandy.

Buǵan deıin Tsıfrlyq damý mınıstri elimizde Starlink ınterneti bıyl qosylatynyn, biraq baǵasy qymbat bolatynyn aıtqan edi.