Qazaqstan 2028 jylǵa deıin negizgi azyq-túlik ónimderimen ózin-ózi tolyq qamtamasyz etýdi josparlap otyr
ASTANA. KAZINFORM — 18 tamyz kúni Premer-mınıstrdiń orynbasary — ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarınniń tóraǵalyǵymen ótken jıynda azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýdiń aǵymdaǵy jaǵdaıy qaraldy. Bul týraly Úkimet málim etti.
Azyq-túlik qaýipsizdigi eki negizgi elementke negizdeledi: azyq-túliktiń naqty qoljetimdiligi — Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi, al ekonomıkalyq qoljetimdiligi — Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi jaýap beredi.
Azyq-túlikpen qamtamasyz etý boıynsha naqty is-sharalar AÓK-ti damytýdyń 2030 jylǵa deıingi tujyrymdamasy men 2028 jylǵa qaraı aýyl sharýashylyǵynyń jalpy óniminiń kólemin eki esege arttyrý jónindegi Jol kartasynda bekitilgen.
Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń derekteri boıynsha, 2021–2024 jyldary jalpy ónim kólemi 11,3%-ǵa kóterilip, 7,5 trln teńgeden 8,3 trln teńgege deıin ósti. Onyń ishinde ósimdik sharýashylyǵy 14%-ǵa (4,4-ten 5 trln teńgege deıin), mal sharýashylyǵy 5,6%-ǵa (3,1-den 3,29 trln teńgege deıin) artty. 2025 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda ósim 3,7%-dy qurap, 1,8 trln teńgege jetti.
Bıyl egis alańy 23,6 mln gektarǵa deıin ulǵaıtyldy (+322,8 myń ga). Bul rette dándi jáne dándi-burshaqty daqyldar alqaby qysqaryp (- 629,9 myń ga), áleýmettik mańyzy bar ári joǵary rentabeldi daqyldardyń alqaby keńeıdi: maıly daqyldar — 4 mln ga (+1 055,5 myń ga), kartop — 131,2 myń ga (+9,3 myń ga).
Mal sharýashylyǵynda 2025 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda barlyq mal túrleriniń basy ósken: ІQM — 8,3%-ǵa (8,8 mln bas), qoı men eshki — 0,8%-ǵa (21,5 mln bas), jylqy — 4,7%-ǵa (4,6 mln bas), qus — 2,7%-ǵa (47,7 mln bas). Bul ónim óndirýdiń artýyna yqpal etti: et (tirideı salmaqta) — 529,9 myń tonna (+1,5%), qus eti — 187,7 myń tonna (+4,9%), sút — 1,8 mln tonna (+7%), taýyq jumyrtqasy — 2,2 mlrd dana (+0,9%).
Azyq-túlik ónimderin óndirý kólemi 10,5%-ǵa ósip, 1,8 trln teńgeni qurady. Sút, et, un, makaron ónimderi, ósimdik jáne sary maı óńdeý kólemi artty.
— Qazaqstan ózin negizgi azyq-túlik ónimderimen 80–100% jáne odan da joǵary deńgeıde qamtamasyz etip otyr. Et, sút, jumyrtqa, kókónis, un — bulardyń bári elimizdiń turǵyndarynyń qajettiligin tolyq óteýde. Dese de, qus eti, shujyq, irimshik, qant jáne balyq boıynsha ımport saqtalýda, — dedi aýyl sharýashylyǵy vıtse-mınıstri Ermek Kenjehanuly.
Atalǵan baǵyttardaǵy táýeldilikti tómendetý úshin ınvestıtsııalyq jobalar júzege asyrylyp otyr. Atap aıtqanda, 2022–2024 jyldary qýattylyǵy 144 myń tonna bolatyn 17 qus fabrıkasy iske qosyldy. Bul qus etimen qamtamasyz etý deńgeıin 67%-dan 79%-ǵa jetkizdi. 2028 jylǵa deıin taǵy 41 kásiporyn iske qosylyp, tolyq ózin-ózi qamtamasyz etýge qol jetkiziledi.
Eger 2019 jyly elde nebári 19 sút fermasy bolsa, búginde olardyń sany 69-ǵa jetti, taǵy 47-si salynýda. Barlyǵy 116 ferma iske qosylǵan soń sút óndirisi jylyna 600 myń tonnaǵa artyp, irimshik pen súzbe qajettiligi tolyq qamtamasyz etiledi.
Negizgi azyq-túlik ónimderiniń ekonomıkalyq qoljetimdiligin qamtamasyz etý maqsatynda Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlary baǵasynyń ósýin tejeý boıynsha keshendi sharalar júrgizýde. Saýda jáne ıntegratsııa birinshi vıtse-mınıstri Aıjan Bıjanovanyń aıtýynsha, jyl basynan beri baǵanyń ósý qarqyny aıtarlyqtaı báseńdegen. Áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlary baǵasy ósiminiń ortasha ındeksi 8% bolǵan kezde, ekinshi toqsannan bastap onyń baıaýlaǵany baıqalady: sáýirde — 1,6%, mamyrda — 1%, maýsymda — 0,7%, shildede — 0,4%, tamyzdyń eki aptasynda — nebári 0,1%.
Aıjan Bıjanovanyń aıtýynsha, Qazaqstandaǵy áleýmettik mańyzy bar taýarlardyń basym bóligi EAEO elderi arasyndaǵy eń arzany bolyp otyr.
— Kúnbaǵys maıy, súzbe, jumyrtqa, tuz, qaraqumyq, kúrish, un, kókónis syndy barlyǵy 15 azyq-túlik ónimi boıynsha Qazaqstanda EAEO elderiniń ishindegi eń tómen naryqtyq baǵalar tirkelgen. Sút pen sıyr eti boıynsha Qazaqstan tek Belarýstan keıin tur, qus eti boıynsha Belarýs pen Reseıden, al sary maı boıynsha Qyrǵyzstannan keıin, — dedi birinshi vıtse-mınıstr.
Baǵany ishki naryqta turaqtandyrý úshin memleket bordaqylaý alańdaryn damytýǵa, et klasterin qurýǵa qoldaý kórsetip, óńirler men iri qalalarda fermerlerge tegin saýda oryndary usynylatyn jármeńkeler ótkizip keledi.
Sonymen qatar otandyq óndiristi qoldaý jáne qazaqstandyq taýarlardyń saýda jelilerindegi sórelerge erkin qoljetimdiligin qamtamasyz etý úshin Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi zańnamaǵa ózgerister daıyndaýda. Máselen, jetkizilimder úshin tólemdi keıinge qaldyrý merzimin 30 kúnmen shekteý usynyldy. Sondaı-aq otandyq ónimderdi sórelerge ornalastyrýǵa qoǵamdyq baqylaý tetigi engizilmek. Turǵyndar zań buzýshylyqtardy tirkep, ýákiletti organǵa joldaı alady. Ol úshin «Sapaly ónim» júıesi ázirlenedi.
Jıynda sondaı-aq Serik Jumanǵarın tarıfterdiń ósýiniń ınflıatsııaǵa yqpalyn tómendetý máseleleri boıynsha QR UEM Tabıǵı monopolııalardy retteý komıtetiniń tóraǵasyn tyńdady. Otyrys qorytyndysynda el turǵyndaryn qazaqstandyq ónimdermen qoljetimdi baǵamen qamtamasyz etý jumystaryn jedeldetý jóninde naqty tapsyrmalar berdi.
Eske sala keteıik, buǵan deıin Úkimet otandyq taýar óndirýshiler men shaǵyn bıznesti qoldaýdy keńeıte túspek.