Qazaqsha úırengisi keletinder óte kóp, keleshekte olardyń qatary odan saıyn artady — bloger Alına Kan
Tanymal TikTok blogeri ári ustaz Alına Kan — qazaq tilin kez kelgen adam meńgere alatynyna jarqyn mysal. Boıjetken orystildi otbasynda ósip, qazaqsha alǵashqy sózin kórshi uldardyń arqasynda úırengen. Mektep qabyrǵasynda júrgende qazaq tili muǵalimi bolýdy armandaı bastady. Arada jyldar ótkende maqsatyna jetti. Kazinform agenttiginiń tilshisine bergen suhbatynda Alına jetistikke qalaı jetkenin jáne TikTok platformasynda bilim kontentin jasaýǵa ne túrtki bolǵanyn aıtty.
— Bilim kontentiniń avtory retinde TikTok akkaýntyńyzdy damytýdy bastaýyńyzǵa ne túrtki boldy? Bári birden oıdaǵydaı oryndaldy ma?
— Jeliden ózim sııaqty qazaq tilin jetik meńgergen ózge ult ókilderin kóp kezdestirdim. Alaıda olardyń eshqaısysy til úırený tájirıbesin bólisken joq. Ol kezde men qazaq tilinen onlaın sabaq berip júrgenmin. Osylaısha ózimniń TikTok paraqsham arqyly platforma paıdalanýshylarymen memlekettik tildi úırenýge qatysty paıdaly aqparatty bólisý ıdeıasy týdy. Bastapqyda qarapaıym erejelerden bastaý jóninde sheshim qabyldadym — dybystardy, jıi qoldanylatyn sóz tirkesteri jáne t. b. durys aıtý. Shynymdy aıtsam, alǵashqy beınebaıanymdy 20 ret túsirdim.
Qorqynysh pen kúmán kóp boldy, biraq bul kedergiden ótip, ózim týraly vıdeo túsirdim. Osy beınematerıaldan basqa paraqshamda taǵy birneshe jarııalanym jasadym. Nátıjesi kóp kúttirmedi. Kelesi kúni akkaýntyma 200 adam jazyldy. Oılańyzshy, TikTok paraqshamdy júrgizýdi endi ǵana bastadym, al kóptegen beıtanys adamdar birden jazyla bastady. Bul meni shabyttandyryp, jańa vıdeolar túsire berýge shabyttandyrdy.
— TıkToktan paıdaly kontent tetigin «tapqanyńyzdy» qaı kezde túsindińiz? Ol qandaı komponentter ekenin aıtyp berińizshi?
— Oqyrman men qaralym sany artqan kezde túsindim. Aýdıtorııam keńeıe bastaǵanda-aq meniń istep jatqanym adamdarǵa kerek ekenin uqtym. Ózime qyzyqty bolatyn dúnıelerdi jasaýǵa tyrystym. Osylaısha qazaq tilindegi ázil-qaljyńy bar beınerolıkter paıda bolyp, aqyry platforma qoldanýshylardyń kóńilinen shyqty. Tanymdyq vıdeolardy múmkindiginshe keń aýdıtorııaǵa qoljetimdi etýge tyrysamyn. Oqyrman tarapynan jigerlendiretin pikir kóp alamyn. Sondaı-aq, TikTok-ta tabysqa jetý úshin júıelilik mańyzdy: aptasyna kem degende 3-4 beınerolık túsirilýi kerek.
— Siz til úıretýdiń qyzyqty tetigin tapqan sııaqtysyz. TikTok-taǵy bilim berý áleýetin qalaı baǵalaısyz?
— Bilim kontentiniń múmkindigi kóp, ásirese, qazaq tili týraly tanymdyq beınerolıkter joǵary baǵalanady. Sondyqtan platformada ózin synap kórgisi keletinderge aýdıtorııaǵa paıda ákeletin nárseni isteýge keńes beremin.
— Qazaq tilin qalaı meńgerdińiz?
— Kóbi meni qazaq tilin týǵannan biledi dep oılaıdy, biraq olaı emes. Negizi qazaqsha alǵashqy sózderimdi kórshi Nurshat pen Abaı degen eki baladan úırendim. Aınalamyzdaǵy nárselerdi aýdaryp, sóıleýge úıretken solar boldy. Ýaqyt óte keı sózder men sóz tirkesterin óz túısigimmen túsinip aıta bastadym. Keıin orystildi mektepke bardym, biraq qazaqtildi dostarymmen aralasýdy jalǵastyra berdim. Qazaq tili de meniń mekteptegi súıikti pánderimniń birine aınaldy, ony bizge tamasha ustaz — meni muǵalim bolýǵa talpyndyrǵan kisi úıretti. Biraq 11-synypqa deıin túrli saıystarǵa qatysyp, grammatıkany jetik bilgenimmen, qazaqsham jetilmegen edi. Qosymsha oqý ýaqyty kelgende tek «ınjener metrolog» tehnıkalyq mamandyǵyna, dálirek aıtsaq, kóliktegi standarttaý, sertıfıkattaý jáne metrologııa mamany retinde grantqa túse aldym. Onyń ústine qazaq tobynda oqydym, bul tehnıkalyq termınologııany meńgerýdi birshama qıyndatty. Bul kezeń men úshin úlken betburys boldy. Bárin aýdarma jasap oqydym. Biraq sońynda kóp qınalystan keıin tóselip shyqtym. Úlken tájirıbeniń arqasynda qazaqsham áldeqaıda jaqsardy.
— Negizgi aýdıtorııańyz kimder? Olardyń jumysyńyzǵa baǵasy qandaı?
— TikTok-taǵy oqyrmandarymnyń arasynda elimizdiń patrıottary óte kóp, bári — qazaqtar. Olar ózge ulttyń qyzynyń ózderiniń ana tilinde qalaı saýatty, ádemi sóıleıtinin qarap, baqylaıdy. Olar meni, sabaqtarymdy maqtap oń pikirler jazyp turady. Oqyrmandarymnyń ekinshi jartysy — meniń vıdeosabaqtarym arqyly til úırenip júrgen, qazaq tilin áli jaqsy bilmeıtinder.
— Vıdeosabaqtaryńyzdyń ishinde eń kóp qaralym jınaǵany qaısy boldy? Onyń syry nede dep oılaısyz?
— 2 mıllıonnan astam qaralym jınaǵan eń alǵashqy beınerolıgim taqtada turyp qazaq tiliniń grammatıkasyn jan-tánimmen túsindirip bergenim boldy. Ekinshisi — aıaq astynan túsirilgen beınerolık boldy. Qurbymmen serýendep júrdik, ol bir kezde aıaq kıimin sheship, qolyna aldy. Men dereý kameramdy alyp, ony vıdeoǵa túsire bastadym. Oqyrmandaryma: «Qarańyzdarshy, qurbym ekeýmiz qalany aralap júrmiz, al ol jalańaıaq» deımin. Qurbym da qalys qalmaı, qazaqsha «Men aýylda galosh kıip úırenip qalǵanmyn» dep jaýap qaıtardy. Onyń shynaıy shyqqany sonshalyq, adamdarǵa qatty unady. Nátıjesinde vıdeomyz jelige tarap, túrli pablıkterde jarııalana bastady.
— Aýdıtorııańyzdyń qazaq tilin úırenýge degen suranysyn qalaı baǵalaısyz?
— Qazaq tilin úırenýge degen suranys óte joǵary, bolashaqta budan da arta túsedi. Ana tilin tolyq bilmeıtinder kóp. Árıne, bul olardyń kinási emes. Kóbi orystildi ortada ósti, oqydy jáne jumys istedi. Sońǵy jyldary qazaqstandyqtardyń ózin-ózi taný úderisi belsendi júrip jatyr, bul bizdi memlekettik tilge basqasha qaraýǵa májbúr etedi. Endeshe qazaq tiline degen suranys soǵurlym keń taraıtyn bolady.
— TıkTok arqyly oqytýdy endi ǵana zertteı bastaǵandarǵa qandaı keńes beresiz?
— Eń aldymen ózińe unaıtyn ispen aınalys. Sodan keıin kún saıyn keshegiden de qyzyq dúnıe jasaý úshin talpynasyz. Ekinshiden, ony shyn júrekten jasańyz. Eger sizdiń basty maqsatyńyz — úlken aýdıtorııaǵa jáne tanymaldyqqa jetý bolsa, tabysqa jete almaısyz. Shyn nıetińizben basqalar úshin paıdaly nárse jasasańyz, sizdiń kúsh-jigerińiz basqalardyń qoldaýy arqyly óteledi. Úshinshiden, bastaǵan isińnen bas tartpaý kerek. Kóp adamdar bir vıdeo salǵannan oqyrman kóbeıedi dep oılaıdy. Biraq olaı emes. Sáttilik ótkinshi bolmas úshin kóp jumys isteý kerek.
— Áńgimeńizge rahmet!
