Qazaq jaýyngerleriniń rýhyn kótergen «Jaýǵa qarsy attan» gazeti
PAVLODAR. KAZINFORM - Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jyldary maıdan dalasynda shamamen qazaq tilinde 15-ke jýyq qazaq basylymy shyǵyp turǵan. Sonyń biri – «Alǵa jaýǵa qarsy» («Jaýǵa qarsy attan») gazeti. Keńes áskeriniń jaýyngerlik rýhyn kóterýge arnalǵan basylymda qazaq soldattarynyń erlik isteri men tyldaǵy eńbekkerler jaıynda keńinen jazylǵan.
Elden jyraqta ot pen oqtyń ortasynda júrgen qazaq jaýyngerlerin qoldaý maqsatynda 1942 jyldyń qarasha aıynan Kalının maıdanynda «Alǵa jaýǵa qarsy» gazeti shyǵa bastady. 1946 jyldyń sońyna deıin jaryq kórgen únparaqta Halyq jazýshysy Dıhan Ábilev áskerı tilshi, keıin redaktory bolyp qyzmet etti.
Búginde atalǵan maıdan gazetiniń tigindileri Pavlodardyń Buqar jyraý atyndaǵy ádebıet jáne óner mýzeıinde saqtalyp tur. Gazettiń sarǵaıǵan ár paraǵynan soǵys rýhy, qazaq jaýyngerleriniń qaıtpas qaısar erliginiń lebi esedi.
- Bul gazetti kezinde soǵys ardageri, aqyn, jazýshy Dıhan Ábilev jınaqtap, saqtaǵan. Qazirgi kúni mýzeıimizdegi qundy qujattar qatarynan oryn alyp tur. Qalamger Ekinshi dúnıejúzilik soǵys bastalǵanda elmen birge maıdanǵa attanyp, qolyna qarý aldy. Al 1942 jyly «Alǵa jaýǵa qarsy» gazeti ashylǵanda tilshi bolyp ornalasady. Ol soǵystyń qaýyrt oqıǵalaryn beınelep, maıdandaǵy qaharman qımyldar men jaýyngerlerdiń erlik obrazyn jasaýda poezııa áleminde zor qyzmet atqardy. Jaýdyń qalyń qoly qara bulttaı túnerip, oq qardaı borap turǵan sátte janyn shúberekke túıip, qazaq jaýyngerleriniń rýhyn kóterý úshin gazet betterinde halyq ánderi men halyq kompozıtorlarynyń ánderin, elden kelgen hattardy, qazaq aqyn-jaýyngerleriniń jyrlaryn jarııalady. Óziniń shyǵarmalaryn da jıi berip turǵan. Kólemdi dúnıesiniń biri – «Maıdanbek» poemasy. Ondaǵy basty keıipker – jylqyshy Maıdanbek, qarapaıym jaýyngerdiń tebirenisi arqyly sol tustaǵy qazaq sarbazdarynyń jan dúnıesin pash etedi,-deıdi Buqar jyraý atyndaǵy ádebıet jáne óner mýzeıiniń basshysy Erbol Qaıyrov.
Keıin osy poemasy úshin aqynǵa jala jabylyp, «nemis tyńshysy» dep aıyptalady. 1943 jyly Málik Ǵabdýllın úsh myń joldan turatyn álgi poemany bir túnniń ishinde orys tiline aýdaryp, onda eshqandaı saıası qatelik joq ekenin dálildep bergen. Sóıtip qalamgerdiń ómirin saqtap qaldy. Bul poema keıin kitapsha bolyp jaryq kórgen.
Gazet betterin paraqtap otyryp, sol tustaǵy tilshilerdiń qazaqtyń erlik kórsetken azamattaryn keńinen nasıhattaýǵa umtylǵanyn baıqaýǵa bolady. «Maıdanbek» poemasynan ózge, D.Ábilevtiń «Bıbinur» poemasy, áńgimeleri jaryq kórdi. Qalamgerler feleton, ocherk janrlaryn da umyt qaldyrmaǵan. Tylda eńbek etip jatqan mıllıondaǵan qazaq halqynyń maıdanǵa kómegi týraly da jıi jazylyp turǵan.
Endi bir nómirlerinde qazaqtyń belgili handary men batyrlary, ataqty aqyn-jyraýlar týraly da materıaldar berilgen. Mysal úshin Abylaı han men onyń joryqtary týraly Jaıylhan Kenetaevtyń kólemdi materıalyn kózimiz shaldy. Buǵan qosa Abaıdyń jyrlary da jarııalanǵan.
Maıdandyq qazaq gazetindegi ocherkterde Berlın úshin bolǵan urystar, Berlınniń alynýy, Germanııanyń tize búgýi, keńes odaǵynyń Jeńiske jetý saltanaty týraly da keń kólemde qamtylǵan.
«Alǵa jaýǵa qarsy» gazetiniń ataýy 1944 jyly «Jaýǵa qarsy attan» bolyp ózgergeni baıqalady. D.Ábilev 1943 jyldyń sońyna taman gazettiń redaktory bolyp qyzmet ete bastaǵan. Jalpy basylym 1947 jylǵa deıin, ıaǵnı maıdandaǵy keńes áskeri taratylǵansha jaryq kórgen.
