Qazaq sýretshilerin shetelge tanytý úshin qoldaý kerek — músinshi Erǵalı Bekeshev
ORAL. KAZINFORM — Árbir óner ıesi óz týyndylarynyń halyqqa jetkenin qalaıdy. Álemge keńinen taralyp, eldiń abyroıyn arttyrsa, tipti jaqsy.
Osy oraıda Kazinform tilshisi belgili músinshi, Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń múshesi, respýblıkalyq jáne halyqaralyq baıqaý-festıvalderdiń júldegeri Erǵalı Bekeshevpen suhbattasqan edi.
— Óner jolyna qalaı tústińiz, áýeli soǵan toqtalsańyz?
— 1963 jyly Tasqala aýdanynda ómir esigin ashtym. 1985 jyly Oral pedagogıkalyq ınstıtýtynyń kórkemsýret-grafıka fakýltetin támamdap, «Týǵan jer» atty dıplomdyq jumysymdy keskindeme janrynda qorǵadym. Stýdenttik shaqta fakýltettiń músin sheberhanasynda laborant bolyp eńbek etip, túrli geometrııalyq órnekti gıps rozetkalaryn, balshyqtan músinder jasap, olardyń qalyptaryn alyp, gıpsten quıýmen aınalystym.
Ár túrli qyzmetterde jumys istesem de, bir kúni shyǵarmashylyqqa tolyqtaı den qoıamyn degen úmitimdi úzbedim. 1993 jyly Naýryz merekesine daıyndyq kezinde Zelenov (qazirgi Báıterek) aýdanyndaǵy Şapov qus fabrıkasynda kásipodaq komıtetiniń tóraǵasy bolyp júrgen kezimde alǵash ret metaldyń balqyp jatqan sátin kórip, óz qolymmen dánekerleý jasadym. Sol sátten bastap metall shyǵarmashylyq jolymnyń negizgi arnasyna aınaldy.
2010 jyly Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń músheligine óttim. Al 2023 jyly Qazaqstan Kórkemsýret akademııasynyń korrespondent-múshesi atandym.
— Qandaı týyndylaryńyzdy atap óter edińiz?
— Árıne, óz oı-qııalyńnan týyp, óz qolyńnan shyqqannan keıin qaı dúnıeń de ystyq. Solardyń ishinde temirdi dánekerleý ádisimen jasalǵan «Baqbaq gúl», «Aldar kóse», «Sýretshi», «Qobyz», «Mahambet», «Naryn» sekildi týyndylarymdy atap ótýge bolady. Al Aqtaýdyń ulý tasynan qashalǵan «Torsyq» pen «Áje» beıneleri, tattanbaıtyn metaldan jasalǵan «Sýretshi» kompozıtsııasy Aqsaı qalasynyń sáýlettik kelbetin aıshyqtap, kópshilik kóńilinen shyqty.
2019 jyly Reseıdiń Ekaterınbýrg qalasynda ótken halyqaralyq «Lom» festıvalinde «Nemere» músinimen «Eń jańashyl art-nysan» atalymy boıynsha 1-oryndy ıelengenim bar.
Aýdandarda ornatylǵan obelısk, monýmentterdi aıtpaı-aq qoıaıyn, 2020 jyly Abaıdyń 175 jyldyǵyna oraı Oralda aqynnyń qara sózderi jazylǵan tórt granıt stellany ornattym.
Ótken jyly «Atameken» óner ortalyǵynyń aldynda «Úkili dombyra» músindik kompozıtsııam boı kóterdi.
— Sýretshilik kredońyz qandaı? Shyǵarmashylyq laboratorııańyz jóninde ne aıtar edińiz?
— Meniń shyǵarmashylyq kredom — qarapaıymdylyq pen óz halqymnyń mádenı túp-tamyryna, dástúrli naqyshtaryna degen ińkárlik. Bul ustanymdy týyndylarymnyń ataýlarynan da, mazmundyq jelisinen de kórýge bolady. Shyǵarmashylyqta metall, tas jáne aǵashpen jumys isteımin. Sońǵy jyldary tabıǵı tasty tot baspaıtyn bolatpen úılestire otyryp, jańa múmkindikterdi ashyp kelemin.
— Aq Jaıyq jurtshylyǵy ózińizdi temirden túıin túıetin músinshi retinde jaqsy biledi. Kezinde Altyn Ordanyń 750 jáne Bókeı handyǵynyń 220 jyldyǵyna oraı qala ákimdiginiń ótinishimen biraz ýaqyt boıy ter tógip, Oraldaǵy Han toǵaıyna ornatý úshin temir taq jasap shyqqan ekensiz. Bul taq nelikten ornatylmady, onyń endigi taǵdyry ne bolmaq? Quny da edáýir edi ǵoı?
— Taqtyń Han toǵaıynda ornatylmaýynyń sebebi — atalmysh jer Jaıyq ózeni jaıylmasynda ornalasqan. Ekinshiden, orman sharýashylyǵy mekemesi ruqsat bermedi. Óıtkeni taqty ornatý úshin abattandyrý jumystary júrgizilýi kerek. Jer Oral qalasy ákimdiginiń teńgerimine ótýi qajet edi. Úshinshiden, Oral qalasynyń sol kezdegi ákimi men mádenıet basqarmasynyń basshysy aýysyp ketti. Shyǵynyn aıtpaǵanda, toǵyz aı ýaqytymdy jasap edim, kók tıyn da tólengen joq, 2026 jyly bes jyl bolady. Qazirgi tańda «Altyn alma» saýda ortalyǵynyń basshysy bálkim, bireýler alar degen úmitpen temir taqty shyǵaryp, elge kórsetý týraly usynys aıtyp júr. Sóıtetin bolarmyn.
— Bıyl Ulybrıtanııanyń astanasy Londonda ótken «Golden Time Talent» halyqaralyq óner festıvaline qatysyp, júldeli oryndy ıelenip qaıttyńyz? Sol jóninde aıta ketseńiz?
— Atalmysh baıqaýǵa qatysýymnyń ózi kezdeısoqtyq deýge bolady. Ǵalamtordan aqparatty kórgennen keıin uıymdastyrýshylarǵa óz eńbekterimdi jiberdim. Olar jumystarymdy joǵary baǵalap, «Aldar kóse» degen temir músinimdi báıgege qosty. Aqyry festıvaldiń onlaın kezeńinen sátti ótip, alystaǵy Londonǵa shaqyrtý aldym.
Úsh kúnge sozylǵan festıval qorytyndysynda temir men tabıǵı tastan soǵylǵan «Tabandylyq» atty týyndym úshin jeti júldeniń bireýi meniń qanjyǵama baılandy. Shet jerde óz elińniń mártebesin kótergende, aıryqsha qýanyshqa bólenedi ekensiń.
Jalpy, Londonǵa sapar barysynda jáne respýblıkalyq ári halyqaralyq deńgeıdegi túrli is-sharalarǵa qatysqanda, óner adamynyń mundaı ortada bolýy asa mańyzdy ekenine kózim jetti.
Óıtkeni mundaı basqosýlar tek tájirıbe almasý emes, sonymen qatar óz shyǵarmashylyǵyń arqyly halqymyzdyń ónerin ózge el ókilderine tanystyrýǵa múmkindik beredi.
— Endeshe, qazaq sýretshilerin shetelge keńinen tanytý úshin ne isteý kerek dep oılaısyz?
— Jas sýretshilermen júzdesken saıyn olarǵa árdaıym aıtarym bar: baıqaýlarǵa, sımpozıýmdarǵa, festıvalderge qatysýdan qoryqpaý kerek. Bul — kásibı turǵyda ósýdiń, dúnıetanymdy keńeıtýdiń eń basty joly. Ókinishke qaraı, shetelge shyǵýǵa memleket tarapynan materıaldyq qoldaý jetispeıtini úlken qıyndyq týdyrady. Degenmen, bizdiń ónerge degen qyzyǵýshylyǵymyz shynaıy, júrekten týyndaǵandyqtan, qandaı kedergini de eńserýimizge týra keledi.
— Aldaǵy arman-maqsattaryńyz, josparlaryńyz qandaı?
— Aldaǵy maqsatym — kásibı turǵyda ósip, mazmundy da mándi, halyqqa qyzmet etetin týyndylar jasaý. Eńbekterim eldiń ıgiligine jarap, túrli mýzeı qorlarynan oryn alyp, ásirese, Ábilhan Qasteev atyndaǵy óner mýzeıinde saqtalsa degen armanym bar.
— Áńgimeńizge rahmet, armanyńyzdyń oryndalýyna tilektespiz.
Eske sala keteıik, budan buryn Oralda halyqaralyq sýretshiler sımpozıýmy máresine jetkenin jazǵan edik.