Qazaq sportyna dinı radıkalızm enip ketken be
ASTANA. KAZINFORM – Bıyl ótken Parıj Olımpıadasy kóptiń talqysyna túsken erekshe oqıǵalarymen este qaldy. Sonyń biri – qazaqstandyq keıbir sportshylardyń dinı kózqarasy. Qoǵam áleýmettik jelide sportshylardyń óz jeńilisi men jeńisine qatysty aıtqan pikirlerin synnyń astyna alyp jatty. Tipti, jeńilistiń kesirin sportshynyń saqal qoıǵanynan kórip jatqandar boldy. Árıne, elimizde kimniń bolsa da ózgeniń tańdaý erkine, dúnıetanymy men kózqarasyna til tıgizýge haqy joq. Degenmen bul tusta «sportshylardyń dinı kózqarasy babyna kedergi keltire me?» degen saýal týyndaıdy. Kazinform tilshisi osy taqyryptyń jaı-japsaryna úńilip kórdi.
Qalypty dindar ma, radıkal ma?
Eń áýeli, biz de áldekimniń dinı ustanymyna qarsy shyǵýdy quptamaıtynymyzdy eskertkimiz keledi. Taqyryptyń ózegi neden shyqty desek, Parıj Olımpıadasy kezinde keı sportshylardyń aıtqan sózderi kóp synnyń jazylýyna túrtki boldy. Atyn atap, túsin tústemesek te oqyrman kimderdi aıtqanymyzdy uǵa jatar, jeńilgennen keıin «Allanyń qalaýy osy boldy» dep aqtalyp, júldeger atanǵanda «duǵa oqyǵanymda qarsylastarym kózime kishkentaı bolyp kórindi» degen saryndaǵy áńgimelerdi estidik. Óz kezeginde syn aıtýshylar da sportshylardyń kózqarasyn sókpeıdi, tek jeńilgen adamnyń sóz arqyly «jaýapkershilikti Qudaıǵa ysyryp», jubanýyn, al jeńgen adamnyń duǵa arqyly sıqyr jasaǵandaı mıstıka aıtýyn aıyptaıdy. Demek, bar másele ásire dinshildikke kelip tireledi.
Ras, buǵan deıin eldegi sportshylardyń basym bóligi jat aǵymnyń yǵyna jyǵylyp júrgenin aıtýshylar kezdesti. Keıde dáleli sportshylardyń júris-turysynan, is-áreketinen, sózderinen baıqalyp turdy. Aqyry qoǵam bul problemanyń sport salasynda ishinara bar ekenin moıyndady. Máselen, teolog Keńshilik Tyshqanuly shynymen sportshylar arasynda ásire dinshildik qarqyn ala bastaǵanyn, keıbiriniń syrtqy sıpatynan-aq ańǵarylatynyn aıtyp otyr.
– Qazaqstan sportynda, sonyń ishinde kúres túrleriniń arasynda ásire dinshildik, radıkalızm, salafızm men ýahabbızmdi ustanatyn toptar joq dep aıta almaımyz. Jekelegen sport klýbtarynda, kóptegen jattyqtyrýshylarda din tendentsııasy bar. Tipti, keıbiri teris aǵymnyń ókilderi ekeni ras. Osy tusta problema shyǵady. Áıtkenmen, radıkaldy toptardyń da ózindik dinı-teologııalyq negizderi baryn umytpaǵan abzal. Mysaly, «kúshti musylman álsiz musylmannan qaraǵanda qaıyrly, jaqsy» nemese «kúresý – Paıǵambardyń súnneti» dep aıtyp jatady. Sadaq atýdy, sýda júzýdi de sol qatarda dáripteıdi. Kezinde osyǵan baılanysty aıtylǵan ýaǵyzdar aqyryndap óner men sport salasyna kirdi. Sonyń áserinen keıbir sportshylarymyz ásire dinshildikti nasıhattaı bastady. Ony syrtqy formasy da kórsetip turady.
Sondyqtan jeńilis tapqanda «Allanyń qalaýy boldy» dep jatady. Árıne, musylman adam retinde bul sóz oryndy. Alaıda, jalpy alǵanda bul dúnıede eńbek etken adam ǵana tabysqa qol jetkizedi. Meıli musylman bolsyn nemese bolmasyn – bul dúnıeniń zańdylyǵynda «egin ekken, sýarǵan, baptaǵan adam ǵana ónimin alady» degen qaǵıda bar. «Qudaıdyń qalaýy boldy» dep jubanýǵa bolatyn shyǵar, biraq óziniń jalqaýlyǵy men áreketsizdigin Qudaıǵa jabýǵa bolmaıdy. Birinshi áreket etkeni jón, – deıdi maman.
Áıtkenmen, teolog máseleniń ekinshi jaǵy baryn alǵa tartady. Qoǵamda ıslamofobııa asqynyp turǵan shaqta bireý «Qudaı, Alla» dep aıtsa, sonyń bárin qoǵamǵa qarsy qoıyp, radıkalızmge jatqyzý úrdisi beleń alǵan. Mysaly, kórshi Ózbekstan sportshylary bıylǵy Olımpıadada jaqsy nátıje kórsetti. Ondaǵy sportshylar da jeńgeninde «Qudaıǵa shúkir» dep aıtyp, keıbiri sájde jasap jatty. Alaıda ózbek qoǵamy sportshylaryn ásire dinshil atap, sógip jatqan joq. «Shúkir, Qudaıdyń qalaýy» dep aıtý musylman adamdardyń qundylyǵy ispetti dúnıe. Sol úshin sportshylardy qatty qyspaqqa ala berýdiń qajeti joq. Bir sózben aıtqanda, qazir bizge qalypty dindarlyq pen radıkalızmniń arasyn ajyratyp alý kerek.
Sportshylardyń ustanymy ıdeologııaǵa áser etedi
Kez kelgen memlekette tanymal tulǵalar, olardyń qatarynda sportshylar da mańyzdy ıdeologııalyq ról atqaratyny shyndyq. Qoǵam, sonyń ishinde endi boı túzep kele jatqan jastar jaǵy olardyń júris-turysyna, syrtqy sıpatyna elikteıdi, aıtqan sózderin sanasyna sińirip, ómirlik ustanymdaryna aınaldyratyndar bar. Mysaly, buǵan deıin dintanýshy Jandáýlet Súleımenov túzeý mekemelerinde terrorızm, ekstremızm baby boıynsha sottalǵan sportshylardyń bar ekenin ashyq aıtyp, ol ortany synaǵan edi. Mine, dál osy tustan qaraǵanda keı sportshylarymyz jaýapkershiligin umyt qaldyrǵandaı kórinedi. Sport sarapshysy Aıdos Rymquldyń sózinshe, keı óńirlerde qazir ásire dinshil bapkerlerdiń kesirinen balasyn sport úıirmelerinen shyǵaryp alyp jatqan ata-analar bar.
– Meniń oıymsha, sportqa din kedergi keltirmeıdi, bul ýaqytqa deıin de kedergi keltirmegen. Alaıda elimizde sport salasynyń aınalasynda ásire dinshildik bar, shynymen qaýip tóndiretin deńgeıde. Sporttaǵy jetistikter, ásirese postkeńestik elderde ıdeologııa quraly desek, sportshynyń ózi sonyń negizgi taratýshysy dep aıta alamyz. Sondyqtan el aldynda júrgen, úlgi tutatyn adamdardyń dindi, onyń ústine teris dinı aǵymdardy nasıhattaýy qatty beleń alyp jatyr. Keıbir aımaqtarda sporttyq sektsııadaǵy ásire dinshil bapkerlerdiń kesirinen balalaryn alyp ketip jatqan ata-analar jaıly bilemiz. Ár sportshynyń, jalpy, ár adamnyń dini óziniń júreginde bolýǵa tıis jáne kez kelgen qarsy taraptaǵy adamnyń nanym-senimine qurmetpen qaraýy kerek. Elimizdegi sporttyń bir kemshiligi osynda, – deıdi ol.
Qoryta aıtqanda, kez kelgen maman ıesiniń, sportshynyń jetistikke jetýi ne quldyraýyna onyń dinı ustanymynyń esh qatysy joq. Din – eshkimge de kedergi emes. Azamattyń dinı ustanymyna baılanysty sportshynyń jetistigine baǵa berýge bolmaıtyny anyq. Áıtse de, ásire dinshildik pen sportty ushtastyrý arqyly ózge azamattarǵa, sonyń ishinde jastarǵa dinı motıvtegi áńgimelerdi nasıhattaý óte qaýipti qubylys ekenin eskergen abzal.
