Qazaq bilim berý júıesiniń ózindik ereksheligi bolýy qajet – jas ustaz
ORAL. KAZINFORM — Qazaqstandaǵy bilim berý júıesiniń ózindik erekshelikteri bolý kerek pe? Mektep dırektorlary men muǵalimder aldynda turǵan basty mindetter qandaı? Mine, osy oraıda elimizdegi «Bilim berýdegi ózgeristiń 1000 kóshbasshysy» qataryna engen Kaztalov aýdany A.Orazbaeva atyndaǵy jalpy bilim beretin orta mekteptiń dırektory Maral Tólekenova Kazinform tilshisiniń saýaldaryna jaýap berdi.
— Maral Ánýarbekqyzy, qazirgi zamanǵy mektepke basshylyq etý barysynda qandaı qaǵıdaǵa súıenesiz?
— Mekteptiń basty qundylyǵy — mektep qoǵamdastyǵyn quraıtyn adamdar. Oǵan shtattyq qyzmetkerler, oqýshylar, ata-analar jáne qamqorshylar kiredi. 1917-1991 jyldary elimizde ústemdik etken saıasattyń arqasynda balalar men muǵalimder ózderin mektepterde ózderin ártúrli emes, birdeı sezindi. Qazir jaǵdaı ózgerip keledi. Eger mektepti tıimdi basqarý kerek bolsa, onda olardyń qurylymdary osy ártúrlilikti kórsetýi kerek. Bala ártúrli bolsa, muǵalimder de ártúrli bolýy kerek. Men osy qaǵıdany ustanamyn.
— Muǵalim úshin eń birinshi orynda ne bolýy kerek?
— Muǵalim úshin eń birinshi orynda aldynda otyrǵan bala, oǵan bilim men tárbıe berý turý kerek dep esepteımin. Men ózim saǵaty men stavkasyn sanaǵan muǵalimdi naǵyz muǵalim dep eseptemeımin. Árıne, qarjylyq jaǵynan eńbeginiń baǵalanǵany mańyzdy. Biraq ol muǵalimniń balaǵa bilim berýge, oqytýǵa degen qushtarlyǵynan asyp turmaýy kerek.
— Ótken jyly jas kadrlar rezervine enip, arnaıy kýrstan óttińiz? Bul sizge ne berdi?
— Baǵa jetpes bilim berdi der edim. Demalý men bilimge degen qushtarlyǵym bir arnaǵa toǵysyp, 2023 jylǵy 3 shildeden bastap aqtaýlyq, atyraýlyq áriptestermen birge kadrlyq rezervti daıyndaýdyń aýqymdy memlekettik baǵdarlamasy aıasyndaǵy biliktilikti arttyrý kýrsynyń bazalyq deńgeıin oqydym.
Bul kýrstyń birinshi ereksheligi, top-menedjerlerge arnalǵan kestede ár muǵalim úshin basty taqyryptar qamtylǵan: zamanaýı mektep basshysynyń kásibı mártebesi jáne ımıdji, onyń ulttyq qundylyqtaryn qalyptastyrýdaǵy róli, mektepti basqarý psıhologııasy jáne kadrlyq menedjment, bilim berý protsesindegi tsıfrlandyrý jáne basqa ózekti máseleler.
Ekinshi ereksheligi — bizdiń alǵan bilimimizdi is júzinde qoldanýymyz. Qalaı deısiz be? Biz pedagogıkalyq sheberlik ortalyǵy jáne EdCrunch Academy máskeýlik IT sarapshylary ázirlegen «Zamanaýı mektepti basqarý» kompıýterlik sımýlıatoryn qoldana aldyq. Sımýlıatordy oqý barysynda biz vırtýaldy mektepti basqardyq. Basqarý múddeli taraptardyń suranysyn zerdeleýden bastalady. Mektepti 9 aspekti boıynsha strategııalyq damytýda 1600-ge jýyq sheshim qabyldadyq. Osy arqyly basshy bolýdyń ońaı emes ekenin, qabyldanǵan sheshim men taraptardyń suranysyn taldap otyrý kerek ekenin túsindim.
— Qaı salanyń bolsyn ilgeri damyǵany abzal. Sonyń ishinde el erteńi — bolashaq jastardy qalyptastyratyn bilim salasynyń orny erekshe emes pe?
— Árıne, oǵan sóz bar ma! Qazaqstannyń bilim berý keńistiginde ońdy ózgerister oryn alyp keledi. Eń aldymen, bilim berý júıesiniń róli ózgerýge tıis dep oılaımyn. Al ol júıeni ózgertý úshin mektepter zamanǵa saı bolýy kerek. Ár bala zamanaýı, jaıly mektepte bilim alýǵa quqyly. Qazirgi kezde elimizde saman tastan, aǵashtan salynǵan mektepterde bilim alyp jatqan balalar bar. Bilim salasy ilgeri damýy úshin áýeli osy basty kemshilik joıylýy kerek.
— Qazaq bilim berý júıesin qalaı jaqsartýǵa bolady dep oılaısyz?
— Biz atalmysh kýrs barysynda sheteldik bilim berý júıesi, ondaǵy mektepti basqarý týraly kóp talqyladyq. Jalpy ómirde de Japonııa, Fınlıandııa, Estonııa mektepteri, ondaǵy bilim berý týraly kóp aıtamyz, talqylaımyz. Nege Qazaqstan da osy eldermen birge aıtylmaıdy? Nege bizdiń de bilim berýdegi ózindik ereksheligimiz bolmaıdy. Múmkin, ol ulttyq qundylyqtarǵa negizdelgen bolýy kerek shyǵar. Táýelsizdik alǵannan keıingi merzimde Qazaqstan ózindik bilim berý júıesin qalyptastyrýy kerek sııaqty. Ekinshiden, mektep basshylaryn taǵaıyndalǵanǵa deıin kýrstan ótkizý kerek. Sonda olardyń kásibı bilim-biligi keńeıip, ujymdy basqarý úshin qarym-qabileti shyńdala túser edi.
— Ótken jyly Alma Orazbaeva atyndaǵy orta mekteptiń jańa ǵımaratqa kóshkeni belgili. Qazirgi kezde, ásirese, qalada ata-analar balalaryn úzdik mektep, ustazdarǵa bergendi jón kóredi. Sizdiń bilim ordasy osyndaı óskeleń talaptarǵa saı kele me?
— Iá, mektebimiz jańa, zamanaýı ǵamaratqa ornalasyp, qýanyp jatyrmyz. Bizdiń mektebimiz — óńirdegi kóne bilim shańyraqtarynyń biri. Óziniń tarıhy, oqytý stıli qalyptasqan dep aıta alamyn. Qazirgi kezde mektep brendi, ımıdji degen paıda boldy. Tipti muǵalim de óz brendin qalyptastyryp jatyr. Ata-analar da balalarynyń zamanaýı mektepte, úzdik muǵalimnen tálim alǵanyn qalaıdy. Bizdiń ustazdarymyzdyń áleýeti joǵary. Al mekteptiń jańa ǵımaratqa kóshýi olarǵa jańa serpin berip, kásibı damýǵa yqpal etedi dep oılaımyn.
— Áńgimeńizge rahmet! Jas basshy retindegi qyzmetińizge tabys tileımin.
Eske sala keteıik, budan buryn jas kóshbasshynyń muǵalim bilim-biligi, barlyq is-qımylymen ózgelerge úlgi bola bilýi kerek ekendigi týraly aıtqanyn jazǵan edik.
Sondaı-aq Batys Qazaqstan oblysynda 30 mekteptiń qurylysy júrgiziledi.
