Qazaq ádebıetin damytý jóninde memlekettik tujyrymdama jasaý kerek – Ulyqbek Esdáýlet
Bul usynys Májiliste Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń «Jańa ulttyq biregeılikti qalyptastyrýdaǵy shyǵarmashylyq odaqtar men qoǵamdyq uıymdardyń róli» taqyrybyndaǵy dóńgelek ústel otyrysynda aıtyldy.
«Biz táýelsizdik alǵaly 30 jyl boıy eski men jańanyń sharpysýynda ǵumyr súrip, turmys keship kelemiz. Kózimiz jetken anyq másele: jańa zamanǵa, jańa býynǵa jańa qaǵıdalar kerek. Al ony kim jasap beredi? Ideologtarymyz asyqpaıdy, fılosoftarymyz áli tolǵatyp júr. Aqyndarymyz jedel tolǵap, jazýshylarymyz búginginiń kórkem shyndyǵyn janynyń domnasynda qorytyp jazyp jatyr. Biraq, búgingi biz bastan keship otyrǵan 4-ındýstrııalyq revolıýtsııa dáýirinde, ınteraktıvti zamanda oqyrmannan jappaı kórermenge aınalyp bara jatqan jas býynǵa olardyń eńbekterin qalaı oqytamyz? El ekonomıkasynyń naryqqa kóshýi jáne sol tusta kórkem ádebıetke memlekettik qamqorlyq-demeýdiń álsireýi qoǵamda rýhanı daǵdarysqa jáne qalamgerler mártebesiniń ózgerýine, aqyry qoǵamnyń ıntellektýaldyq deńgeıiniń tómendeýine ákep soqtyrdy. Sondyqtan da, «Qoǵamdaǵy korrýptsııa syndy keleńsiz qubylystar neden, qaıdan týyndap, nelikten óristeıdi?» suraǵyna men «Ádebıetke jete kóńil bólinbeýden!» dep jaýap berer edim», - dedi U. Esdáýlet.
Aqyn mádenıettiń mańyzdy bir salasy, baǵyty retinde qazaq ádebıetiniń róli artyp kele jatqanyn, tek ádebıetti qoldaýǵa qatysty arnaıy zańnamanyń joqtyǵy qolbaılaý bolyp turǵanyn aıtty.
«Ras, sońǵy jyldary kitap shyǵarý isi jandanyp, memlekettik satyp alý baǵdarlamasy arqyly ájeptáýir qalamaqy tólene bastady. Biraq kitap taralymy áli mardymsyz bolǵandyqtan, aýyldyq, aýdandyq kitaphanalarǵa jetpeıdi, kitap saýdasy memlekettik deńgeıde jolǵa qoıylmaǵan. Kitap basylymynyń tenderlik konkýrstaryn mamandanǵan belgili baspalar emes, eń arzan, tómengi baǵa usynǵan kezdeısoq kásiporyndar jeńip alyp, polıgrafııalyq jaǵynan saýatsyz, sapasy tómen kitaptar shyǵarý toqtar emes. Jáne kitap dúkenderi qazaq kitabyn almaıdy. Bul kitap basý jáne satý isindegi úlken olqylyq. Osy máselelerdi zańmen retteý kerek. Al siz ben bizge ulttyń jańa bolmysyn qalyptastyrý, tutas ulttyń sapasyn arttyrý mindeti júktelip otyr», - deıdi Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy.
Sonymen birge, spıker ulttyq bolmystyń ǵasyrlar boıy qalyptasatynyn, ony birden jańǵyrtyp-ózgerte qoıý – kúrdeli protsess ekenin jetkizdi.
«Jańa sapaly ult ókili qandaı bolýy kerek? Uly Abaı saqtandyrǵan jaman qylyqtar boıymyzdan asyp, qoǵamnyń dertine aınalǵan kezde ult bolmysynyń jańa qaǵıdattaryn urpaq boıyna ornyqtyrý máselesin onyń alǵysharttaryn jasaýdan bastaý kerek der edim. Ádebıettiń jany –til. Ulttyq bolmystyń, ulttyq mentalıtettiń negizi – ana tilinde. Endeshe jas urpaqqa balabaqsha jasynan bastap, tárbıeni eń aldymen ana tilinde sińirý kerek. Odan keıin qansha til oqytsa da sińimdi bolady. Qazirgi sábılerdiń tili mýltfılmmen shyǵa bastady. Olar bas almaı kóretin eń qyzyqty beınekórinistiń bári ózge tilde. Endeshe bizge óz tilimizdegi mýltfılm arnasyn nege ashpasqa? Onda eń aldymen úzdik, qyzyqty, ónegeli mýltfılmder qazaqshalanyp, kele-kele otandyq mýltfılmder óndirisin jolǵa qoıyp, damytar edik. Áıtpese, biz qorqyp júrgen jahandanýdyń bizge kelgenin, bizdiń urpaqtarymyz balabaqsha jasynan bastap áldeqashan onyń qurbanyna aınalyp jatqanyn áli eskermeı júrmiz», - dedi U. Esdáýlet.
Aqyn jańa sapaly urpaq tárbıeleý – Qazaqstannyń kemel bolashaǵyna jol ashý ekenin aıtyp, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy atynan birqatar usynys keltirdi.
«Meniń sońǵy jyldar tájirıbesinen baıqaǵanym, memleketimiz, onyń ishinde Mádenıet jáne sport mınıstrligi bizdiń Jazýshylar odaǵynyń jumysyna kómekteskisi-aq keledi, biraq biz qoǵamdyq uıym bolǵandyqtan tikeleı qarjy bólip berýge zańdyq tetikteri joq. Sondyqtan, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń atynan mynadaı usynystar aıtamyn:
1.«Mádenıet týraly» Zańǵa ádebıetti qoldaýǵa qatysty qosymsha bap engizilse;
2. «Baspa isi jáne kitap naryǵy týraly» arnaıy Zań qabyldansa;
3. «Qazaq ádebıetin damytý jóninde memlekettik tujyrymdama» qabyldanýy kerek;
4. Qazaq tilinde mýltfılm arnasyn ashý;
5. Búgingi kún tártibine baılanysty usynys - «Ulttyń jańa bolmysyn qalyptastyrý jóninde tujyrymdama» men memlekettik baǵdarlama qabyldansa», - deıdi Ulyqbek Esdáýlet.
