Qaırat Kelimbetov: AHQO tóńireginde Qazaqstan ekonomıkasynyń jańa DNQ qalyptasýda
Kóptegen amerıkalyq jáne azııalyq qarjy bırjalary Ortalyq Azııadaǵy «Bir beldeý, bir jol» baǵdarlamasy aıasynda ózekti bolyp qarastyrylyp jatqan Astanadaǵy jańa bırjanyń seriktesterine aınalady. Bul týraly, sondaı-aq «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń qyzmetinen kútiletin nátıjeler jaıly «QazAqparat» HAA tilshisine bergen suhbatynda ınvestıtsııalyq roýd-shoý aıasynda QHR-ǵa kelgen AHQO basqarýshysy Qaırat Kelimbetov baıandap berdi.
- Qaırat Nematuly, sizdiń Qytaıǵa jasaǵan osy jolǵy saparyńyzdyń maqsaty qandaı?
- 2018 jyldyń 1 qańtarda AHQO óz jumysyn bastaıdy. Onyń ashylýyna daıyndyq sheńberinde biz «Samuryq-Qazyna» AQ-men birlesip Gonkongte, Londonda, Frankfýrtta Investorlar kúnin ótkizdik. 29 qarashada Shanhaı qarjy bırjasynyń alańynda osy ispettes shara ótkizdik. Biz eki álemdik iri qarjy bırjasymen: Nasdaq amerıkalyq joǵary tehnologııalyq bırjasy (tehnologııalar usynady) jáne Shanhaı qarjy bırjasymen (bizdiń bırjamyzdyń iri seriktesi jáne teń aktsıoneri) tyǵyz qarym-qatynas jasaıtyn «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynan jańa bırja ashamyz. Biz Shanhaı qarjy bırjasy qytaılyq bıznespen jáne qarjy qoǵamdastyǵymen baılanysymyzdy damytýǵa yqpal etedi dep kelistik.
Sondyqtan búgin munda Qytaıdyń iri 150 ınvestıtsııalyq, qarjy-bank (Qytaı damý banki, CICC, Qytaı qurylys banki jáne t.b.), brokerlik jáne iskerlik top ókilderi bas qosty. AHQO olarǵa óz josparlaryn, Qazaqstannyń ınvestıtsııalyq múmkindikterin usynyp, paneldik sessııa uıymdastyrdy.
Qytaı úshin Qazaqstandaǵy ınvestıtsııaǵa degen qyzyǵýshylyq «Bil beldeý, bir jol» baǵdarlamasyn júzege asyrýǵa baılanysty.
Qazaqstan Prezıdentiniń sheshimi boıynsha «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵy - tek Qazaqstan úshin ǵana emes, sondaı-aq bizdiń elimiz arqyly ótetin Ortalyq Azııadaǵy ınvestıtsııanyń negizgi qaqpasy.
Sondyqtan qytaılyq ınvestorlar Astanada jańa bırja ashý týraly usynysty biraýyzdan qoldady. Bankter men brokerlik kompanııalar AHQO bazasyna tirkelý men lıtsenzııalaý tártibine qyzyǵýshylyq tanytty.
Sharaǵa Shanhaı qarjy bırjasynyń basshysy da qatysty. Bıyl Dúnıejúzilik bırja federatsııasynyń tóraǵalyǵy osy Shanhaı qarjy bırjasyna ótken edi. Ol kapıtalızatsııa boıynsha álemdegi tórtinshi uıym bolsa, Nasdaq - úshinshi. Investıtsııalyq jaǵynan Jibek joly qory da qyzyǵýshylyq bildirip otyr, olarmen kelissózder júrgizip jatyrmyz.
Shanhaı jahandyq qarjy ortalyǵyna aınalyp jatyr, sol sebepti onyń tájirıbesi bizge qyzyqty. Sondaı-aq, biz bolashaqta qytaılyq áriptestermen Astanada ıýan offshorlyq ortalyǵyn ashýdy kózdep otyrmyz. Bul jobanyń bolashaǵy zor, sebebi Qytaı Qazaqstannyń iri saýda seriktesi sanalady.
- Sapar barysynda Qytaıdyń qaı qalalaryn aralamaqsyz?
- Roýd-shoý barysynda Qytaıdyń joǵary tehnologııalyq jáne qarjy ortalyqtaryna - Beıjiń, Shanhaı, Hanchjoý, Shenchjen jáne Gonkongke saparlaımyz. .
Mysaly, Beıjińde qarjy retteýishtermen - Qtyaı halyq bankimen, qundy qaǵazdardy retteý naryǵy jónindegi memlekettik komıssııamen, bıznes-qurylymdarmen - Jibek joly qory, Qytaı damý bankimen birqatar kezdesýler ótkizdik. Olar úlken qyzyǵýshylyq tanytyp, qoldaý kórsetýge daıyn ekendikterin jáne AHQO aýmaǵynan óz ókildikterin ashýǵa nıetti ekendigin jetkizdi. Olarmen birqatar naqty máseleler talqyladyq.
- AHQO-nyń jumys bastaýǵa daıyndyǵy qaı deńgeıde?
- 2018 jylǵy 1 qańtardan bastap qarjy ınstıtýttary «Astana» Halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń aýmaǵynda tirkeýden ótýine bolady. Búgingi tańda AHQO aýmaǵy 23 gektardy alyp jatyr, ol jer bizge EKSPO-2017 kórmesinen keıin mura bop qaldy. Qazir 3-shi jáne 4-pavılondar jóndelip jatyr, jóndeý jumystary aıaqtalǵan soń AHQO-nyń barlyq músheleri men organdary sol jerge ornalasady.
2018 jyldyń alǵashqy toqsanynda AHQO bırjasy belsendi jumys isteıdi, onda alǵashqy mámileler iske asyrylady. Bizdiń jospar boıynsha jyldyń ekinshi jartysynda jýyrda Gonkongta óz kásiporyndaryn tanystyrǵan «Samuryq-Qazyna» AQ kompanııalaryn jekeshelendirý bastalady. Keler jyly Nıý-Iorkte Qazaqstandaǵy jekeshelendirilip jatqan kompanııalardy tanystyramyz. Halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń basqa barlyq organdary sııaqty Halyqaralyq arbıtraj ortalyǵy jáne AHQO Táýelsiz soty da jumysyn bastaıdy. Qazirge sýdıalar tańdalyp, sýdıalar korpýsynyń jumys qaǵıdalary aıqyndaldy, jyl sońyna deıin negizgi taǵaıyndaýlar iske asyrylady. Jalpy, biz jumysty bastaýǵa tolyq daıyndyqpen otyrmyz deýge bolady.
- AHQO Almaty óńirlik qarjy ortalyǵyn qurýdaǵy tájirıbeden qandaı qorytyndy shyǵardy?
- Iá, biz jýyrda ǵana Almatydaǵy sabaqtardy eske aldyq. Kóptegen iri qalalar qarjy ortalyǵy bolýǵa áreket jasaıdy. Almaty da, Máskeý de soǵan umtyldy. Biraq olarda táýelsiz sot, aǵylshyn quqyqtary sekildi tirek sharttar bolǵan joq. 2015 jyly Qazaqstan Prezıdenti qabyldaǵan sııaqty qajetti saıası sheshimder qabyldanbady. Prezıdent burynǵy odaq elderiniń ishinde tuńǵysh ret batyl qadam jasap, aǵylshyn quqyqtaryn engizdi. Oǵan qol jetkizý úshin aldymen Konstıtýtsııaǵa ózgertýler engizilip, Konstıtýtsııalyq zań qabyldandy, AHQO táýelsiz sotynyń qajetti sharttary oryndaldy, jumys isteý tili retinde aǵylshyn tili belgilendi. Menińshe, aýqymdy jekeshelendirý týraly sheshim eń basty ról atqardy. Osynyń barlyǵy buryn bolǵan joq edi. Budan tys, 2007-2008 jyldary ishki daǵdarys kórinisterin bastan keshirdik, 2008-2009 jyldary jahandyq qarjy-ekonomıkalyq daǵdarys bastaldy.
Qazirgi kezeńde jetiktikke jetý úshin zańnamalyq baza daıyndalyp, Dýbaı, London, Ábý-Dabı, Katar, Gonkong, Sıngapýrdegi sekildi úzdik álemdik tájirıbeler zertteldi. Bizge Memleket basshysy AHQO basqarý jónindegi keńesin basqara otyryp, úlken qoldaý bildirip keledi ári onyń damýyn jiti qadaǵalaýda. Úkimet, Ulttyq bank jáne basqa da memlekettik organdar bizge erekshe kóńil bólip otyr.
AHQO-nyń bolashaqtaǵy qarqynmen damýyna basty alǵysharttardyń biri adam kapıtaly bolýy tıis. Bıyl AHQO aıasynda Úzdiksiz bilim jetildirý bıýrosyn qurdyq, onda aldaǵy úsh jylda «sertıfıkattalǵan qarjy taldaýshysy» sııaqty mamandyqtar boıynsha álemdik standarttarǵa jaýap beretin qazaqstandyq 5 myń jas qarjygerdi qaıta daıyndaý josparda bar. Ol úshin barlyq jaǵdaıdy jasap otyrmyz. Óz basym Qazaqstannyń adam kapıtaly, jastarymyzdyń jańa bilimderdi ıgerý qabileti Astanaǵa Azııanyń aldyńǵy qatarly qarjy ortalyqtarynyń biri bolýǵa múmkindik beredi dep senemin.
- AHQO-nyń sátti qyzmeti Qazaqstan azamattaryna qanshalyqty yqpal etedi, Astananyń kelbetine qandaı ózgerister ákeledi?
- Eń aldymen, Astana halyqaralyq jáne óńirlik bıznes habyna aınalady. Londondaǵy, Dýbaıdaǵy, Shanhaı nemese Gonkongtaǵy sekildi qarjy ortalyǵy bar elde iri aglomeratsııalar, qyzmet kórsetý ortalyqtary, bankter, zań jáne saqtandyrý kompanııalary, hedj-qorlar Private Equity qorlary (tikeleı ınvestıtsııalar jáne olardy basqarýmen aınalysatyn qorlar - Red.), aýdıtorlyq, konsaltıng, kompanııalary, ІT-kompanııalar qalyptasady, ıaǵnı Qazaqstan azamattaryna joǵary bilikti talap etetin, jalaqysy joǵary jumys oryndary molynan ashylady.
AHQO bırjasy tolyq qýatpen jumys isteı bastaǵanda, kapıtal naryǵyn qalyptastyrý múmkindigi týady, al bul Qazaqstannyń óńdeý ónerkásibi men tsıfrlyq tehnologııalar, elektrondy kommertsııa sııaqty jańa salalaryn qarjylandyrý men damytý mehanızmderin izdeýge jaǵdaı jasaıdy.
QR jáne búkil Ortalyq Azııadaǵy kásiporyndar úshin óz jobalaryn qormen qamtamasyz etý múmkindigi týady. Bul shaǵyn jáne orta bıznes úshin erekshe mańyzdy. Ásirese, tek bank sektory jumys istep, qor naryǵy joq elderde kásipkerlerdiń zaemdar alýy qıynǵa soǵady.
AHQO jasyl tehnologııalardy, Qytaıdaǵy WeChat sekildi qarjy tranzaktsııalaryn úrgizýge múmkindik beretin qarjy tehnologııalaryn damytýǵa da septigin tıgizedi. Bul Qazaqstan halqynyń ómirin jaqsartýǵa septigin tıgizedi.
Qazaqstanda, jalpy, Ortalyq Azııada ınfraqurylymnyń jańa urpaǵyn qalyptastyrý bizdiń qyzmetimizdiń basty baǵyty bolyp tabylady.
EKSPO nysandarynyń bazasynda «Astana» Halyqaralyq qarjy ortalyǵymen birge Halyqaralyq jasyl tehnologııalar ortalyǵy, Halyqaralyq IT-startap-hab damytylady. Barlyq ınfraqurylym, Qazaqstan ekonomıkasynyń jańa DNQ-sy AHQO tóńiregine shoǵyrlanady.
AHQO - ekonomıkalyq tóńkeris jasaıtyn qadam, bul Qazaqstan Prezıdentiniń ekonomıkanyń jańa dańǵyl jolyndaǵy saıası erik-jigeriniń jemisi. Qazir eń basty másele ınvestıtsııalardy tartý bolyp otyr, oǵan jasalǵan jaǵdaılar sheteldik ınvestorlar úshin túsinikti ári qolaıly bolýy tıis. Biz dál osy jolda eńbek etip kelemiz.
- AHQO qyzmetiniń maqsattyq ındıkatory qandaı?
- 3-5 jyldyń ishinde kem degende 2 myń joǵary bilikti jumys oryndaryn ashýdy kózdep otyrmyz. Aldaǵy 5-7 jyldyń ishinde qarjy sektorynyń rólin arttyryp, elimizdiń JІÓ kórsetkishin 5-7%-ǵa deıin jetkizý qajet. 10 jyldyń ishinde Azııadaǵy úzdik 20 qarjy ortalyqtaryna kirýdi maqsat etip otyrmyz.
- Suhbatyńyzǵa rahmet.
