Qaıyrymdylyq qorlary: qurylýy men qyzmeti qalaı retteledi

ASTANA. KAZINFORM – Kúni keshe elimizdegi BAQ-tarda Biz Birgemiz qaıyrymdylyq qorynyń quryltaıshysy Perızat Qaırat 1,5 mlrd teńgeni jymqyrdy degen kúdikpen ustalǵany týraly aqparat tarady. Odan buryn el azamattary taǵy bir qor — «Asar-Ýmeni» halyq aqshasyn rásýa etti dep aıyptaǵan bolatyn. Osy jaılarǵa baılanysty Kazinform sarapshylardyń pikirine súıene otyryp Qazaqstanda qaıyrymdylyq qorlarynyń qyzmeti qandaı zańdar arqyly retteletinin anyqtap kórdi.

Qor qalaı qurylady 

Ádilet mınıstrliginiń málimdeýinshe, elimizde qorlardy qurý tártibi «Qaıyrymdylyq týraly» jáne «Kommertsııalyq emes uıymdar týraly» zańmen retteledi.

Qorlar quryltaıshylardyń quramyna, sondaı-aq qyzmet salasyna qaraı jeke, korporatıvtik, qoǵamdyq, memlekettik bolyp qurylýy múmkin.

Al qyzmet maqsattaryna qaraı áleýmettik, qaıyrymdylyq, mádenı, bilim qorlary jáne ózge de qorlar bolyp qurylady.

Kommertsııalyq emes uıymnyń jarǵysy mynalardy qamtýy kerek:

1) kommertsııalyq emes uıymnyń ataýyn, sonyń ishinde uıymdyq-quqyqtyq nysanyn, qyzmetiniń máni men maqsatyn;

2) kommertsııalyq emes uıymnyń ornalasqan jerin;

3) kommertsııalyq emes uıymnyń basqarý organdarynyń qurylymyn, qalyptastyrý tártibin jáne quzyretin;

4) kommertsııalyq emes uıym músheleriniń (qatysýshylarynyń) quqyqtary men mindetterin;

5) kommertsııalyq emes uıymnyń músheligine (eger kommertsııalyq emes uıymnyń músheligi bolǵan jaǵdaıda) qabyldaý jáne odan shyǵý sharty men tártibin;

6) kommertsııalyq emes uıymnyń múlkin quraý kózderin;

7) kommertsııalyq emes uıymnyń quryltaı qujattaryna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý tártibin;

8) kommertsııalyq emes uıymdy qaıta uıymdastyrý jáne onyń qyzmetin toqtatý shartyn;

9) kommertsııalyq emes uıym taratylǵan jaǵdaıda onyń múlkin paıdalaný tártibin;

10) fılıaldar men ókildikter týraly málimetterdi.

Qordy kim basqarady

Quqyq qorǵaýshy, Qazaqstannyń qurmetti zańgeri, QR Joǵary sot keńesi Sýdıalardy baıqaý arqyly irikteý komıssııasynyń múshesi, Senat janyndaǵy sarapshylar klýbynyń múshesi Serik Berkamalovtyń aıtýynsha, qaıyrymdylyq uıymynyń joǵary basqarý organy bolyp onyń alqaly organy — Qamqorshylyq keńes sanalady. Ol alqaly bola alady — basqarma, sondaı-aq jeke-dara bola alady — dırektor, tóraǵa.

Odan bólek, zańgerdiń aıtýynsha, qordyń baqylaýshy organ — tekserý komıssııasy nemese uıymnyń basqarý organy taǵaıyndaǵan ne saılaǵan tekserýshisi bolýy kerek.

Sondaı-aq ol QR zańnamalarynda qor qyzmetshileriniń sany men biliktiligi jaıly belgilengen talap joqtyǵyn atap ótti. 

Qorlardyń qandaı túri bolady?

Qaıyrymdylyq uıymdary mártebesi boıynsha halyqaralyq jáne respýblıkalyq bolyp bólinedi.

Halyqaralyq qaıyrymdylyq uıymdaryna qyzmeti Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵyna jáne odan tysqary jerlerge taralatyn qaıyrymdylyq uıymdary jatady.

Respýblıkalyq qaıyrymdylyq uıymdaryna fılıaldary men ókildikteriniń qyzmeti Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵyna taralatyn qaıyrymdylyq uıymdary jatady.

Qaıyrymdylyqtyń túrleri — fılantropııalyq, demeýshilik, metsenattyq qyzmet, kishi otanǵa qoldaý kórsetý jónindegi qyzmet.

Zańger qor óz jarǵysynda kórsetilgen qyzmetti ǵana júzege asyratynyn, qaıyrymdylyqtan basqa maqsat qoıýǵa quqyǵy joǵyn aıtady. Sondyqtan negizgi maqsattyń baǵytyn ózgertýge jol berilmeıdi.

Qorlardyń kiris kózi

Qaıyrymdylyq uıymynyń kiris kózderi mynalar:

1) múlikti, sondaı-aq oǵan quqyqtardy syıǵa tartý, ósıet etip qaldyrý nemese óteýsiz berý;

2) erikti qaıyrmaldyqtar;

3) qaıyrymdylyq aýktsıondarynan, konkýrstarynan túsken kirister;

4) nysanaly kapıtal (endaýment);

5) qaıyrymdylyq granttary;

6) kásipkerlik qyzmetten alynǵan kirister jáne basqa da zańmen ruqsat berilgen kózder.

Sondaı-aq, zańger erikti túrde qaıyrymdylyq jasaýdy suraıtyn qorlar QR zańnamalaryndaǵy qylmystyq jolmen tabylǵan zańsyz tabystardy zańdastyrýǵa, terrorızmdi qarjylandyrýǵa qarsy talaptardy saqtaýǵa mindetti ekenin aıtady. ıAǵnı, olar ózderiniń kiris kózin baqylaýy kerek jáne olar jaıly tıisti organǵa habarlaýǵa mindetti.

Qor jeke shyǵyndaryna qansha qarjy jumsaı alady

QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń málimdeýinshe, qaıyrymdylyq jasaýshylar kiristerdi:

1) bir jyldyń ishinde bir ret nemese birneshe ret qaıyrymdylyq kómekke;

2) uzaq merzimdi qaıyrymdylyq kómekke;

3) áleýmettik jarnamany ótkizýge járdemdesýge;

4) qaıyrymdylyq uıymynyń qyzmetin júzege asyrýǵa jumsaı alady.

Qaıyrymdylyq uıymdarynyń ákimshilik-basqarýshylyq shyǵyndarynyń somasy Zańmen reglamenttelmegen, ony sol uıymnyń basqarýshy organy belgileıdi.

Serik Berkamalovtyń aıtýynsha, jumysshylarǵa jalaqy tóleý qor shyǵyndarynyń ishinde qarastyrylǵan. 

Qor kimge esep berýge mindetti

Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń málimdeýinshe, qaıyrymdylyq uıymdary jylyna keminde bir ret oryndalǵan qaıyrymdylyq baǵdarlamasy týraly esepti buqaralyq aqparat quraldarynda nemese qaıyrymdylyq uıymynyń ınternet-resýrsynda jarııalaýǵa mindetti.

Esepte qaıyrymdylyq baǵdarlamasyn oryndaý sheńberindegi kirister men shyǵystar, qol jetkizilgen maqsattar týraly qysqasha aqparat qamtylýǵa tıis. 

Sondaı-aq, ÚEU, sonyń ishinde qaıyrymdylyq uıymdary jyl saıyn 31 naýryzǵa deıin óz qyzmeti týraly esepti Úkimettik emes uıymdardyń málimetter bazasyna (ÚEU MB) usynady. 

Atap óterlik jaıt, «Asar-Ýme» qaıyrymdylyq qory óz esebin jyl saıyn jarııalap otyrady. 

Zańger qor qarjysy tıisti maqsatta jumsalýyn sol uıymnyń Qamqorshylyq keńesi ne Tekserý komıssııasy tekseretinin aıtty. Al aqsha qoldy bolǵany anyqtalsa, bul ispen quqyq qorǵaý organdary, atap aıtqanda QR Qarjylyq monıtorıng agenttigi aınalysady. 

Sondaı-aq, sarapshynyń aıtýynsha, QR Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekste «Kommertsııalyq emes uıymdar týraly QR zańnamasyn buzý» atty 489-1-bap bar. Mysaly, osy baptyń birinshi bóliginde uıym óz qyzmeti, quryltaıshylary, múlki, kirisi jáne shyǵysy týraly der kezinde aqparat bermese nemese jalǵan aqparat berse, eskertý jasalatyny jazylǵan.

Qandaı jaǵdaıda qaıyrymdylyq qorynyń qyzmetin tıisti memlekettik organdar tekseretinin bilý úshin Kazinform QR Bas prokýratýrasyna jáne QR Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigine saýal joldady.

Eske sala keteıik, buǵan deıin Qorlar qarjynyń qaıda jumsalǵany týraly esep berýge mindetti ekeni týraly jazǵan bolatynbyz. 

Qaıyrymdylyq qory basqarý shyǵynyn qalaı esepteıtini týraly da oqı otyryńyz.