Kaspıı teńizi jaǵalaýdan alystap bara jatyr
AQTAÝ. KAZINFORM — Qazgıdrometke qarasty Kaspıı teńiziniń gıdrometeorologııalyq zertteýler basqarmasynyń málimetinshe, Kaspııde sý deńgeıi 2006 jyldan beri shamamen 2 metrge tómendegen.
— Kaspıı mańy elderiniń baqylaý derekteri negizinde teńizdiń ortasha kópjyldyq deńgeıi —Baltyq júıesi boıynsha -27,35 metr. Qazirgi ýaqytta Kaspıı deńgeıi tómendeý úrdisiniń erekshe qarqyn alǵanyn baıqaýǵa bolady. 2006 jyldan bastap 2023 jylǵa deıingi kezeńde ol 1 metr 83 santımetrge deıin tómendedi. 2023 jyly Kaspıı teńiziniń deńgeıi -28,87 metr boldy, — deıdi Kaspıı teńizi gıdrometeorologııalyq zertteýler basqarmasynyń bastyǵy Aızat Eltaı.
Al deıdi ECOJER qaýymdastyǵy Mańǵystaý oblysy boıynsha aımaqtyq ekologııalyq keńesiniń tóraǵasy Ádilbek Qozybaqovtyń aıtýynsha, Kaspıı teńiziniń toqtaýsyz tartylýynan sýdyń tuzdylyǵy artyp, ýly gazdar shyǵýy múmkin.
Bul teńizdiń florasy men faýnasyna óte zııan. ıAǵnı sonyń saldarynan sý janýarlary qyrylyp qalýy yqtımal.
— Kaspıı teńizine quıylyp jatqan sýdyń 80 paıyzy Edil ózeninen kelip jatyr. Edilden quıylatyn sý azaıǵany anyq. Sebebi Reseı tarapynan sýdy kóp mólsherde paıdalanatyn qondyrǵylar qurylyp, jumys istep jatyr. Sondyqtan ol jerde teńiz jaǵasyn jýyp jatqan 5 memleket arasynda kelisimshart jasalyp, osyndaı kedergilerdi boldyrmaý kerek dep sanaımyn. Kaspııge tolyqqandy ǵylymı zertteý júrgizilip, mańaıyndaǵy eldermen kelise otyryp, teńizdi saqtap qalý qajet, — deıdi táýelsiz ekolog.
Memleket basshysy Kaspıı teńizin ǵylymı zertteý ınstıtýtyn qurýdy 2022 jyly tapsyrǵan bolatyn. Alaıda atalǵan ınstıtýt áli kúnge deıin qurylǵan joq.
Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń málimetinshe, teńizdiń taıazdanýyn, bıosanalýandyǵyn jáne ekojúıesin zertteıtin uıym qurý jumysy jalǵasyp jatyr.
Kaspıı teńiziniń tartylýy Aqtaý qalasynda jaǵalaýda ornalasqan kásipkerlik nysandarǵa qazirden áser etip otyr.
Óıtkeni, budan 10 jyl buryn abattandyrylǵan jaǵalaýdan teńiz shamamen 100 metrge alshaqtap ketken.
Munyń kózge anyq kórinip turǵanyn jergilikti halyq ta aıtady. Aqtaý qalasynyń turǵyny, qustanýshy Qanatbek Kenjeǵulov osydan 4 jyl buryn teńizde tastyń ústinde otyrǵan shaǵalalardy fotoǵa túsirgen. Al qazir ol tas jaǵadan alysta qalyp qoıǵan.
— Ózimiz teńiz jaǵasynda turamyz, kórip júrmiz. Sońǵy 3-4 jylda tez tartylyp bara jatyr. Anyq baıqalady. Sebebi, dál qazir osy turǵan jerim túgel sý bolatyn. 2021 jyly túsirgen sý ortasyndaǵy tastyń ústine qonǵan qustardyń fotosy bar. Qazir qarap tursań, sol tas qurǵaq jerde qalyp qoıǵan. Aınalasynda sý joq. Odan beri 4-aq jyl ótti. Teńiz ketip barady. Soǵan alańdaımyz, — deıdi turǵyn.
Aqtaý qalalyq ákimdiginiń málimetinshe, qazir qaladan jyly jaǵajaıǵa deıingi teńiz jaǵalaýynda 40 shaqty kásipkerlik nysan bar.
«Teńizdiń sýy tartyla berse, kásipkerlik nysandardyń jaǵdaıy ne bolmaq? Aldaǵy ýaqytqa jospar bar ma?» degen suraqtarǵa ákimdikten jaýap bolmady.
— Bul suraqtarǵa jaýap berý úshin oblystyq ekologııa departamentinen qorytyndy qajet, — deıdi Aqtaý qalasy ákiminiń baspasóz qyzmeti.
Buǵan deıin Kaspıı teńiziniń taıazdanýynan Aqtaýdaǵy sý arnalarynyń tartylyp qalǵanyn jazǵan bolatynbyz.