«Kaspıı bestigi» - Kaspııdiń quqyqtyq mártebesin qarastyrdy
Qazaqstan, Reseı, Iran, Ázerbaıjan jáne Túrkimenstan syrtqy ister mınıstrleri Astana tórinde bas qosyp, Kaspııdiń quqyqtyq mártebesi týraly konventsııany qarastyrdy.
Kaspııdi jaǵalaı ornalasqan bes eldiń syrtqy ister mınıstrleri - Ázirbaıjan respýblıkasynyń syrtqy ister mınıstri Elmar Mamedıarov, Iran Islam Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstri Mohammad Djavad Zarıf, Reseı Federatsııasynyń Syrtqy ister mınıstri Sergeı Lavrov jáne Túrkimenstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstri Rashıd Meredov Kaspıı máselesimen besinshi ret bas qosyp otyr. Atalmysh qujat qabyldanyp, bıyl tipti bes memlekettiń prezıdentteri kezdesedi dep josparlanǵan bolatyn. Alaıda quqyqtyq mártebeni qıyndatyp otyrǵan máseleniń biri - Kaspııdiń kól ıá teńiz dárejesiniń aıqyndalmaýy.
Sebebi, kól men teńizdiń aıyrmashylyǵy boıynsha ár túrli bóliniske túsedi. Kári teńizdiń bolashaǵy týraly sóz sóılegen Erlan Ydyrysov: «Kaspıı bestiginiń» quqyqtyq bazasy eń birinshi kezekte, Kaspıı teńiziniń qaýipsizdigin qamtamasyz etýdegi yntymaqtastyq týraly kelisimge negizdelip otyr. Atalǵan kelisim - negizdemelik qujat ári Kaspııdegi qaýipsizdikti qamtamasyz etýde jáne quqyqqa qaıshy árekettermen kúres boıynsha teńiz mańyndaǵy memleketterdiń ózara árekettestigi úshin quqyqtyq negiz qalyptastyrýshy. Budan bólek, búgingi tańda taraptardyń qaraýynda keleshektegi yntymaqtastyqty damytýǵa negiz bolatyn birqatar mańyzdy kelisimshart jobalary bar», - dedi. Ydyrysovtyń aıtýynsha, 4 másele ázirge sheshilgen joq. Máselen, teńizdiń túbin bólisý tártibi. Oǵan qosa, kemelerdiń júrý baǵyty jáne júk tasymalyn retteýde shıki tustar kóp. Tehnıkalyq esep pen saraptaý jetispeıdi. Reseıdiń Syrtqy ister mınıstri Sergeı Lavrov bul túıtkilderdi sarapshylar eki aı ishinde shuǵyl pysyqtaýy tıis dedi. «2017 jyly konventsııany bekitýge kúsh jumsaý kerek. Muny keler jyldyń alǵashqy jarty jyldyǵynda da júzege asyrýǵa bolady», - degen usynys aıtty ol.
2002 jyly alǵash ret Ashhabadta ótkizilgen Kaspıı sammıti joǵary deńgeıdegi birneshe kezdesýdiń ótýine uıytqy bolsa, Tegeran tórinde uıymdastyrylǵan ekinshi sammıtte Kaspıı mańy elderi arasyndaǵy Deklaratsııaǵa qol qoıyldy. Bakýde ótken sammıtte bes tarapqa ortaq eki mańyzdy qujat rásimdeldi. Olar: Kaspıı teńiziniń qaýipsizdigine qatysty yntymaqtastyq kelisimi jáne «Kaspıı bestigi» elderi prezıdentteriniń Birlesken málimdemesi. Sonymen qatar, Ázirbaıjan astanasynda lıderler Kaspıı teńizinen bekireni aýlaýǵa moratorıı tetigin engizý, teńizdiń bıoresýrsyn qorǵaý jóninde kelisimge kelip úlgerdi.
Keler jyly Kaspııdiń ár elge tıesili shekarasy birjola shegelenedi. Teńizdi bólisý tarıhy tereńde. Kezinde Keńes Odaǵy men Iran ǵana bóliske salǵan qaırańǵa úmitkerler sany artqan. Onyń biri - Qazaqstan, elimizge tıesili úles - 29 paıyz. Reseıge - 9 paıyzy, Ázirbaıjanǵa - 20 pa¬ıyzy, Túrkimenstanǵa - 21 paıyzy, Iran Islam Respýblıkasyna - 14 paıyzy tıedi. Teńiz soltústikten ońtústikke qaraı 1200 shaqyrymǵa sozylyp jatyr, jaǵalaý syzyǵynyń uzyndyǵy - 7 myń shaqyrym. Tórt qubylasy túgeldeı qurlyqpen shektesedi. Ágárákı, máseleni shekara arqyly sheshetin bolsaq, qaırańy munaıǵa, tuńǵıyǵy balyqqa baı Kaspııdi bólisýde eshqandaı daý týyndamas edi.
Aqnıet Beıimbetqyzy
