Kaspıı ahýaly: Baký sarapshylary ne deıdi

ASTANA. KAZINFORM – Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Shanhaı Yntymaqtastyq uıymy sammıtiniń «ShYU plıýs» formatynda sóılegen sózinde Kaspıdiń ahýaly ekologııalyq apatqa ulasýy múmkin ekenin aıtqan edi. Kazinform tilshisi alyp kóldiń arǵy betindegi Ázerbaıjan sarapshylarymen osy taqyrypty talqylap kórdi.

Ázerbaıjan ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń janyndaǵy qoǵamdyq keńes múshesi, ekolog Rovshan Abbasov Kaspıı sýynyń tartylýyna keıingi jyldary Edil, Jaıyq, Kýra ózenderiniń basseınin adam tirshiligine paıdalanýdyń mólsheri shekten tys artqany sebep boldy dep esepteıdi.

«Edildiń boıynda ǵana jıyntyq alańy 30 sharshy shaqyrym bolatyn 800-den astam sý qoımasy bar. Býlaný men qumǵa sińý saldarynan sý azaıyp jatyr. Kaspıge quıatyn basqa ózender de osyndaı ahýal bar. Biraq Edildegi protsestiń aýqymy tym orasan. Ózenderden sýdy shamadan tys buryp áketý Kaspıge quıatyn ylǵaldyń mólsherin azaıtyp, kól tartylyp jatyr, - deıdi sarapshy.

«Ornyqty damý» qoǵamdyq birlestiginiń tóraǵasy, bıologııa ǵylymdarynyń doktory Fıkret Djafarov ta Kaspıı sýynyń tartylýy ekonomıkalyq zardaptarǵa ákeletinin boljap otyr.

- Budan qazirdiń ózinde ekonomıkalar zardap shegip jatyr. Teńizdegi munaı óndirý ınfraqurylymy jańa jaǵdaıǵa beıimdelip, qaıta jaraqtandyrylýy kerek. Sý tabanymen tartylǵan munaı qubyrlary, óndiriske dep salynǵan taǵandar burynǵydaı qaýipsiz bola almaıdy. Tipti kemeler de burynǵydaı erkin júze almaıtyn jaǵdaı jaqyndap keledi. Ázerbaıjannyń porttaryna baratyn arnalardyń bárin tereńdetý, jańa aılaqtar salý qajettigi týyndap otyr. Apsheron, ıAlam, Lenkoran-Astarın týrıstik aımaqtary kól sýynyń jaǵadan 2-3 shaqyrymǵa alystap ketýine baılanysty qıyndyqtarǵa tap bolyp jatyr. Sýdyń azaıýy ondaǵy balyqtardyń azyq qoryn azaıtyp ketti, - deıdi ol.

Aıtýynsha, Kaspıı sýynyń tuzdanýy kóldiń ekojúıesin ózgertip barady. 

- Tek Kaspıı men onyń alabynda ǵana kezdesetin balyqtar men ósimdikterdiń joıylyp ketý qaýpi bar. Edilden quıatyn ýly qaldyqtyń kesirinen Soltústik Kaspıı qatty lastanyp jatyr. Bul las aǵyn búkil kólge jaıylyp otyr, - deıdi ǵalym.

Báriniń aıtatyny – Kaspıdi jaǵalaı qonǵan memleketterdiń bári bul problemany birlesip qana eńsere alady.

- Kaspıı jaǵalaýyndaǵy elderdiń bári sýdi únemdi paıdalaný jóninde ortaq mindettemeler qabyldaý kerek. Ázerbaıjan óz tarapynan Kaspıı basseıninen alynatyn sý kólemin azaıtý sharalaryn ázirledi, - deıdi Rovshan Abbasov.

Al Fıkret Djafarov Kaspıı prooblemasyn sheshýge zamanaýı tehnologııalardy qoldaný tıimdi degen paıym aıtty.

- Biz aýadan tuşy sý alýdyń, sovet zamanynda betonmen órilmeı qazylǵan iri magıstral arnalardy betondap shyǵý sııaqty jobalardy pysyqtap jatyrmyz. Eski tásildiń kesirinen 40 paıyz sý aýǵa býlanyp, qumǵa sińip jatyr. Iranmen, Túrkııamen, Grýzııamen sýdy tıimdi tutyný jónindegi birlesken áreketter tıimdi tehnologııalardy engizýge múmkindik ashyp otyr, - deıdi bıolog.

Aıta keteıik, Prezıdent Úkimettiń Kaspııdi saqtaý týraly memleketaralyq baǵdarlama ázirleýi kerek ekenin aıtty.