Qasym-Jomart Toqaev pen Aleksandr Stýbb Qazaqstan-Fınlıandııa bıznes forýmyna qatysty
ASTANA. KAZINFORM – Qasym-Jomart Toqaev elimizge resmı saparmen kelgen Fınlıandııa Prezıdenti Aleksandr Stýbbty qarsy alý zor mártebe ekenin jetkizdi.
– Fınlıandııa – halqymyz óte jaqsy biletin el ári Qazaqstannyń strategııalyq deńgeıdegi asa mańyzdy seriktesi. Qazaq-fın bıznes forýmynyń tabysty ótýine tilektespin. Prezıdent Aleksandr Stýbbqa osy ózekti forýmdy uıymdastyrýǵa bastama kótergeni úshin rızashylyǵymdy bildiremin. Basqosýdaǵy pikirtalastar qos memleket arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq jáne ınvestıtsııalyq yntymaqtastyqty odan ári keńeıtýge tyń serpin beredi dep senemin. Fınlıandııamen seriktestigimiz shynaıy dostyqqa, ózara túsinistikke, sondaı-aq halyqtarymyzdyń ınnovatsııa, ornyqty damý jáne órkendeý jolyndaǵy ortaq umtylystaryna negizdelgen, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy Fınlıandııa Prezıdentiniń Astanaǵa resmı sapary elaralyq qarym-qatynastyń jańa kezeńine jol ashatynyn atap ótti.
– Búgin Prezıdent Aleksandr Stýbbpen júrgizgen kelissóz barysynda Qazaqstan men Fınlıandııa arasyndaǵy seriktestikti keńeıtýge jáne damýdyń jańa múmkindikterin izdeýge nıetti ekenimizdi rastadyq. Byltyr Fınlıandııanyń Qazaqstanǵa quıǵan tikeleı ınvestıtsııasy 80 paıyzdan asyp, jalpy esebi jarty mıllıard dollarǵa jýyqtady. Fınlıandııa ınnovatsııa jáne tehnologııa salalaryndaǵy kóshbasshylyǵymen damyǵan elderdiń biri retinde áldeqashan moıyndalǵan. KONE, Nokia, Fortum sekildi kompanııalar el jetistiginiń eń jarqyn úlgileriniń biri. Olar odan ári órkendeýge yqpal etip, novatorlardyń jańa býynyn yntalandyrdy. Búginde Qazaqstanda fın tarapynyń qatysýymen 50-ge jýyq kompanııa tabysty jumys isteıdi. Olardyń arasynda Tikkurila, Wärtsilä, Nurminen, Metso, Valtra, Peikko jáne basqa da álemge tanymal brendter bar. Qazaqstan osy seriktestikti keńeıtýge, sondaı-aq elimizdegi fın ınvestıtsııasynyń jáne iskerlik tobynyń artýyna beıil, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent bıylǵy úshinshi toqsanda Qazaqstan ekonomıkasy 6,3 paıyzǵa artqanyn, bul iri halyqaralyq uıymdardyń jahandyq ósim boljamynan shamamen eki ese artyq ekenin aıtty. Іshki jalpy ónim kólemi 300 mıllıard dollardan asady dep kútilýde.
– Jan basyna shaqqandaǵy ІJÓ kórsetkishi boıynsha Qazaqstan TMD, tipti odan tysqary elder arasynda birinshi orynǵa ıe. Degenmen bul kórsetkish Fınlıandııadan úsh ese tómen. Elimizdiń syrtqy saýda kólemi 140 mıllıard dollardan asty. Bul da osy aımaqtaǵy eń joǵary nátıje sanalady. Negizgi seriktesimiz – Eýropa Odaǵymen ózara saýda kólemi 50 mıllıard dollarǵa jýyqtady. Shaǵyn jáne orta kásiporyndar ulttyq damýdyń irgetasy bolyp otyr. Ekonomıkadaǵy onyń úlesi shamamen 40 paıyzdy qurady. Biz bul progreske ekonomıkada, sonymen birge saıasatta keshendi reformalar júrgizý arqyly tolyq qoldaý kórsetip otyrmyz. «Kúshti Prezıdent – yqpaldy Parlament – esep beretin Úkimet» strategııalyq qaǵıdaty – elimizdiń saıası baǵytynyń negizgi ózegi. Bul 2027 jyly jalpyulttyq referendým barysynda qabyldanatyn konstıtýtsııalyq reformalardan keıin de Qazaqstannyń prezıdenttik respýblıka bolyp qala beretinin kórsetedi. Sáıkesinshe, «Zań jáne tártip» tujyrymdamasy ishki saıasatymyzdyń basty baǵdaryna aınaldy. Zań ústemdigi ekonomıkalyq reformalardy tabysty júrgizýge jáne kásipkerlikpen aınalysýǵa qajetti jaǵdaı jasaıdy dep senemin, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy UNCTAD málimeti boıynsha, keıingi bir jylda teńizge shyǵar joly joq elder arasynda jańa jobalarǵa salynǵan barlyq ınvestıtsııanyń 80 paıyzǵa jýyǵy Qazaqstanǵa tartylǵanyn, elimizdiń úlesine quny 1 mıllıard dollardan asatyn jobalardyń besten bir bóligi tıesili ekenin jetkizdi. Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan men Fınlıandııa arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń birqatar perspektıvti salalaryna nazar aýdardy.
– Eýrazııanyń qaq tórinde ornalasqan Qazaqstan – Shyǵys pen Batysty jalǵastyratyn strategııalyq aımaq. Eýropa men Qytaı arasynda qurlyq arqyly tasymaldanatyn júktiń 85 paıyzǵa jýyǵy elimizdiń aýmaǵymen ótedi. Bul qurlyqtaǵy qatynastyń mańyzdy kúretamyry sanalady. Jurtshylyq Orta dáliz dep tanıtyn, ıaǵnı Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵdaryn damyta otyryp, Qazaqstan qurlyqaralyq saýdanyń ortalyq arnasy retindegi rólin nyǵaıta túsedi. Orta dálizdiń áleýetin odan ári ulǵaıtý úshin biz tranzıt aǵynyn ońtaılandyrý men úılestirýge arnalǵan Smart Cargo biregeı tsıfrlyq basqarý platformasyn iske qosamyz. Osy rette aımaqta tıimdi mýltımodaldi kólik jelisin qurǵan Nurminen Logistics fın kompanııasynyń kúsh-jigerin joǵary baǵalaımyz, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Qasym-Jomart Toqaev budan keıin elimiz Kaspıı teńizindegi Aqtaý jáne Quryq porttaryn belsendi túrde jańǵyrtyp jatqanyna toqtaldy. Jylyna 240 myń konteıner ótkizý múmkindigi bar Aqtaý portyndaǵy konteınerlik hab qurylysynyń alǵashqy kezeńin bıyl aıaqtaý josparlanǵan.
– Biz tájirıbe men ozyq tehnologııalyq sheshimderdi almasý arqyly Helsınkı jáne Hamına-Kotka sekildi fın porttarymen yntymaqtastyqty tereńdetýge umtylamyz. Bul elderimiz arasyndaǵy yqpaldastyqtyń jańa baǵyty bolmaq. Fın kompanııalaryn Eýropa men Ortalyq Azııa arasynda tıimdi jáne ornyqty kólik baılanysyn ornatýǵa úles qosyp, kúsh jumyldyrýǵa shaqyramyz, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent atom qýatyn elimizdiń uzaq merzimdi energetıkalyq strategııasynyń mańyzdy tiregi sanaıdy. Boljam boıynsha, 2030 jylǵa qaraı álemde ýranǵa suranys 28 paıyzǵa ósedi, al 2040 jylǵa qaraı eki ese artady.
– Elimiz jahandyq iri ýran óndirýshilerdiń biri sanalady, ıaǵnı álemdik suranystyń 40 paıyzyn qamtamasyz etip otyr. Qazaqstannyń Atom energııasy jónindegi agenttigi men Fınlıandııanyń Radıatsııalyq jáne ıadrolyq qaýipsizdik basqarmasy (STUK) ıadrolyq otyndy beıbit maqsatta paıdalaný ári tájirıbe almasý boıynsha seriktestik ornatty. Biz bul yntymaqtastyqty quptaımyz. Osy oraıda Sýomıdiń qaýipsizdik jáne ornyqty ıadrolyq sheshimderine arqa súıeı otyryp, ıadrolyq qaldyqtardy basqarý boıynsha birlese áreket etýge ázirmiz. Sonymen qatar Qazaqstan kómir energetıkasy salasynda taza, tıimdi ári ekologııalyq sheshimder qabyldaýǵa umtylady. Bizdiń strategııamyz shyǵaryndylardy barynsha azaıtý úshin zamanaýı tehnologııalardy engizýge jáne ónerkásiptiń, ásirese, elektr energııasy óndirisiniń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan. Sondyqtan biz keleshegi zor yntymaqtastyqqa fın sarapshylarynyń qatysýyn qýattaımyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy elimizde ınnovatsııalyq gıbrıdti energetıkalyq júıe men elektr energııasy óndirisiniń ıkemdi tehnologııasyn engizgen Fınlıandııanyń Wärtsilä kompanııasyna alǵys aıtty. Prezıdent Qazaqstanda energııanyń dástúrli kózderinen bólek, paıdaly qazbalardyń mol qory bar ekenin atap ótti. Olardyń kóbi áli ıgerilmegen.
– Elimiz sırek kezdesetin ári Eýropa Odaǵy ekonomıkasy úshin asa mańyzdy sanalatyn 34 elementtiń 21 túrin óndiredi. Biz naqty pragmatıkalyq ádiske júginemiz: shıkizatty ınvestıtsııa men tehnologııaǵa almastyramyz. Fınlıandııanyń Metso kompanııasy mıneraldy shıkizatty óńdeý jáne óndiristi avtomattandyrý salalarynda ozyq sheshimder usynyp jatyr. Osy baǵyttaǵy yntymaqtastyq aıasyn keńeıtýge múmkindik mol ekenin baıqaımyz, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, Qazaqstan egistik jerleriniń kólemi jaǵynan álemde altynshy oryn alady. Jyl saıyn jahandyq naryqqa 10 mıllıon tonnaǵa jýyq bıdaı jáne 2 mıllıon tonna un jetkizip, álemdegi eń iri astyq eksporttaýshylardyń ondyǵyna kiredi.
– Elderimizdiń ósimdik jáne mal sharýashylyǵy ónimderin tereń óńdeýge baǵyttalǵan birlesken kásiporyn qurýǵa múmkindigi bar. Osylaısha, agrarlyq óndiristiń búkil tizbesinde qosylǵan quny joǵary ónim shyǵarýǵa bolady. Biz yntymaqtastyqtyń naqty tetikterin qalyptastyrdyq. Akademııalyq almasýdy jandandyrý jáne Erasmus+ baǵdarlamasy aıasynda birlesken jobalardy ilgeriletý maqsatynda Qazaq ulttyq agrarlyq zertteý ýnıversıteti men Shyǵys Fınlıandııa ýnıversıteti seriktestik ornatty. Qazaqstan agrarlyq mamandardyń jańa býynyn daıarlaýǵa jáne aýyl sharýashylyǵynyń ınnovatsııalyq, ornyqty ádisterin engizý salasynda birlesken zertteýlerdi damytýǵa múddeli, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent jasandy ıntellekt salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń mańyzyna toqtalyp, bıznes forým qatysýshylaryna Qazaqstan aldaǵy úsh jyl ishinde tolyq tsıfrlyq el bolýdy maqsat etkenin málimdedi.
– Fınlıandııa jasandy ıntellekt jáne LUMI sýperkompıýteri arqyly ónimdiligi joǵary esepteýler salasynda kósh bastap tur. Sondyqtan JI boıynsha zertteý júrgizý, málimetterdi ozyq taldaý, tehnıkalyq bilim berý jáne ınnovatsııalyq ekojúıe baǵyttarynda seriktestikti jolǵa qoıa alamyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy Fınlıandııa iskerlik toptaryn «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵymen baılanys ornatýǵa shaqyrdy. Sonymen qatar qorshaǵan ortany qorǵaý jáne tabıǵı resýrstardy tıimdi paıdalaný salalaryndaǵy birlesken bastamalardy keńeıtýde mol áleýet bar ekenin atap ótti.
– Elimizde aýa sapasyn boljaýdyń ozyq modelin paıdalanatyn SILAM júıesi tabysty jumys istep tur. Orman sharýashylyǵynda da aıtarlyqtaı perspektıva bar. Biz aǵash kesýdiń ekologııalyq turǵydan qaýipsiz tásilderin ilgeriletýge, kásibı daıarlaý baǵdarlamalaryn ázirleýge jáne aǵash óńdeýde zamanaýı tehnologııalardy engizýge basa mán beremiz. Fınlıandııanyń osy salalardaǵy ozyq tájirıbesi «Taza Qazaqstan» jalpyulttyq ekologııalyq bastamasyn iske asyrýǵa aıtarlyqtaı úles qosa alady. Budan bólek, birlesken zertteýler men ınvestıtsııaǵa jol ashady, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev elimizdiń fın kompanııalaryna senimdi ári uzaqmerzimdi seriktes bolýǵa umtylatynyn aıtty.
– Búgingi kezdesý – ekonomıkalyq baılanystarymyzdy nyǵaıtý jolyndaǵy mańyzdy qadamdardyń biri. Bul forýmda jaı ǵana kelisimder jasalmaıdy. Kásipkerler, ınjenerler jáne ozyq oıly azamattar arasynda baılanys ornatylyp, senim nyǵaıady, – dedi Memleket basshysy.
Fınlıandııa Prezıdenti qazaqstandyq kásipkerler jumysynyń tıimdiligin, sondaı-aq eki el bıznes qurylymdarynyń arasynda ózara senim bar ekenin atap ótti.
– Biz qubylmaly, bolashaqty boljaý qıynǵa soǵatyn, kúrdeli geoekonomıkalyq álemde ómir súrip jatyrmyz. Mundaı kezde bıznes shyn máninde turaqtylyqty qajet etedi. Búgin Qazaqstan men Fınlıandııa arasynda saıası deńgeıde kelisimder jasaldy. Al osyndaı ýaǵdalastyqtar turaqtylyqty qamtamasyz etedi. Budan bólek, ózara túsinistik jónindegi memorandýmdarǵa qol qoıyp, qujattar almastyq, – dedi Aleksandr Stýbb.
Aıta keteıik, Aleksandr Stýbbtyń elimizge resmı sapary aıasynda 15 qujatqa qol qoıyldy.