Qarttar kúni: Qazaqstanda qandaı áleýmettik qoldaý kórsetiledi

ASTANA. KAZINFORM — Búgin álem Qarttar kúni merekesin atap ótip jatyr. Bul kún 1990 jyly 14 jeltoqsanda BUU Bas assambleıasynda resmı bekitilgen. Jyl saıyn 1 qazan kúni dúnıe júzinde Qarttar quqyǵyn qorǵaý qaýymdastyqtary túrli festıvalder, olardyń quqyqtary men qoǵamdaǵy róli týraly konferentsııalar men jınalystar uıymdastyrady. Qazaqstanda da qarttardy áleýmettik qoldaý sharalary qarastyrylǵan.

Qaı óńirde qarııalar kóp

2025 jylǵy 1 qyrkúıektegi jaǵdaı boıynsha, Qazaqstanda 2 mln 370 myń zeınetker bar. Onyń ishinde áıelder sany eki ese basym: 883 106 er jáne 1 626 433 áıel bar.
2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha elimizde 65-ten asqan egde jastaǵy halyq úlesi 9,2%-ke jetken. Ásirese Soltústik Qazaqstan oblysynda egde jastaǵy halyqtyń úlesi — 15,7%, Shyǵys Qazaqstan oblysynda — 16,3%, Qostanaı oblysynda — 14,1% bolyp otyr. Soltústik óńirlerde halyqtyń qartaıýynyń negizgi faktory — jastardyń kóshi-qony.

Al 100 jáne odan da úlkenirek jastaǵy 448 azamat bar. Eń jasy úlken qazaqstandyq Ulytaý oblysynda turady, ol 115 jasqa tolǵan týǵan kúnin atap ótti. 

Júz jasqa tolǵandardyń eń kóp sany elimizdiń eń iri qalasy Almatyda turady, onda 100 jáne odan joǵary jastaǵy 58 adam bar. Uzaq ómir súrýshiler sany boıynsha ekinshi orynda — Túrkistan oblysy. Onda 100 jastan asqan 53 adam turady. Al úshinshi orynda — Almaty oblysy, onda 100 jasaǵan 37 adam bar. 

QR 45 statsıonarlyq úlgidegi memlekettik ortalyqtarda (qarttar úılerinde) 3 547 zeınetker tirkelgen. Onyń ishinde 2058 (58%) er jáne 1489 (42%) áıel turyp jatyr.

Sondaı-aq, QR Áleýmettik kodeksine sáıkes, tabysy kúnkóris deńgeıinen tómen turatyn azamattarǵa ataýly áleýmettik kómek kórsetý qarastyrylǵan. 2025 jyldyń 1 qyrkúıeginde 270,6 myń adamǵa AÁK kórsetildi, onyń ishinde zeınetkerler sany — 632 adam.

Zeınetaqy qalaı taǵaıyndalady

Jyl basynan beri respýblıkalyq bıýdjetten 2 trln 804,4 mlrd teńge somasyna zeınetaqy tólendi, onyń ishinde bazalyq zeınetaqy tóleýge — 907,4 mlrd teńge, yntymaqty zeınetaqy tóleýge — 1 trln 897 mlrd teńge qarastyryldy.

Respýblıkalyq bıýdjetten tólenetin jıyntyq zeınetaqynyń ortasha mólsheri 142 894 teńgeni qurady, onyń ishinde yntymaqty zeınetaqy mólsheri — 95 326 teńge, bazalyq zeınetaqy — 47 568 teńge.

2025 jylǵy 1 qańtarda bazalyq zeınetaqy tóleminiń mólsheri QR Ulttyq banki aıqyndaıtyn ınflıatsııanyń boljamdy deńgeıine sáıkes 6,5%-ǵa, yntymaqty zeınetaqy 8,5%-ǵa, ıaǵnı ınflıatsııa deńgeıinen 2% — ǵa oza otyryp ulǵaıtyldy.

Budan basqa Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha 2023 jyldan bastap bes jylda eń tómen bazalyq zeınetaqyny eń tómen kúnkóris deńgeıiniń 70%-na deıin, eń joǵary — 120%-ǵa deıin jyl saıyn kezeń-kezeńimen arttyrý júzege asyrylady.

Máselen, 2025 jylǵy 1 qańtardan bastap bazalyq zeınetaqynyń eń tómen mólsheri eń tómen kúnkóris deńgeıiniń 65%-nan 70%-ǵa deıin ulǵaıtyldy, bul 32 360 teńgeni qurap, onyń eń joǵary mólsheri eń tómen kúnkóris deńgeıinen 105-ten 110%-ǵa deıin arttyrylyp, 50 851 teńgeni quraıdy.

Eger azamattyń zeınetaqy júıesindegi ótili 10 jyl nemese odan az bolsa, sondaı-aq múlde joq bolsa, bazalyq zeınetaqy eń tómengi kúnkóris deńgeıiniń 70%-na teń bolsa, sodan keıin 10 jyldan asqan ár jyl úshin onyń mólsheri 2%-ǵa artady. Al eger sizdiń ótilińiz 20 jyl bolsa, bazalyq zeınetaqy tómengi kúnkóris deńgeıiniń 90%-yn quraıdy. Eńbek ótili 30 jyl nemese odan kóp bolsa, kúnkóris deńgeıiniń eń joǵarǵy mólsherinde ıaǵnı 110% belgilenedi.

Áleýmettik kómek kimge kórsetiledi

Qartaıý tabıǵı protses bolǵanymen, halyqtyń jalpy sanyna shaqqanda qarttar sanynyń saqtalýyn densaýlyq saqtaý, medıtsınalyq jetistikter men ekonomıkalyq-áleýmettik damý nátıjesi dep te qaraýymyz qajet. QR Áleýmettik Kodeksine sáıkes, qarııalarǵa arnaýly áleýmettik qyzmetterdiń kepildik berilgen kólemi usynylady. Bul qyzmetter statsıonar, jartylaı statsıonar, ýaqytsha bolý jáne úı jaǵdaıynda kórsetiledi. Negizgi maqsat — ómirlik qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan azamattardy áleýmettik beıimdeý jáne ıntegratsııalaý jáne arnaýly áleýmettik qyzmetterge muqtaj dep tanylǵan adamdarǵa (otbasylarǵa) bıýdjet qarajaty esebinen júrgiziledi.

Bul rette arnaýly áleýmettik qyzmetter zeınet jasyna tolǵan, ózine-ózi qyzmet kórsetýge qabiletsiz jáne densaýlyq jaǵdaıy boıynsha áleýmettik qyzmetke muqtaj jáne eńbekke qabiletti kámeletke tolǵan balalary, jubaıy (zaıyby) joq adamdarǵa kórsetiledi.

«Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵy» AQ málimetinshe, búgingi kúni arnaýly áleýmettik qyzmetter kórsetetin uıymdarda (statsıonar, jartylaı statsıonar, úıde jáne ýaqytsha bolý nysandarynda) 36 myńnan astam zeınetker qyzmet alǵan. Munda da áıelder sany (27 460) erlerge qaraǵanda (8 684) kóbirek.

Áleýmettik jumyskerler 8 qyzmet túrin kórsetedi: áleýmettik-turmystyq, áleýmettik-psıhologııalyq, áleýmettik-pedagogıkalyq, áleýmettik-quqyqtyq, áleýmettik-ekonomıkalyq, áleýmettik-mádenı, áleýmettik-eńbek jáne áleýmettik-medıtsınalyq. Olardy taǵaıyndaýda qyzmet alýshylardyń jasy men densaýlyǵy, jeke ońaltý baǵdarlamasy jáne qozǵalys belsendiliginiń tómendeýi men turmys jaǵdaıy mindetti túrde eskeriledi.

Úı jaǵdaıynda ózine-ózi qyzmet kórsetýge kómek; úıden tys jerde súıemeldeý (medıtsınalyq uıymdar, mádenı is-sharalar, bos ýaqytty uıymdastyrý); áleýmettik qamsyzdandyrý boıynsha keńes berý; qujattardy, járdemaqylardy, jeńildikterdi, shaǵymdardy rásimdeýge kómek kórsetý; tegin zańgerlik kómek alýǵa járdemdesý sekildi qyzmetter usynylady.

2025 jylǵy 1 qańtardan bastap Qazaqstanda arnaýly áleýmettik qyzmetter kórsetetin uıymdardy lıtsenzııalaý engizildi. Búginge deıin 94 305 adamǵa qyzmet kórsetetin 587 uıymǵa lıtsenzııa berildi.

Belsendi uzaq ómir súrý ortalyqtary

Qart býynǵa qamqorlyq jasaý, olardyń ómir súrý sapasyn jaqsartý, áleýmettendirý jáne bos ýaqytyn uıymdastyrý — memlekettik saıasattyń basym baǵyttarynyń biri bolyp qala beredi. Azamattardy belsendi uzaq ómir súrýge tartý maqsatynda Eńbek mınıstrligi barlyq óńirde Belsendi uzaq ómir súrý ortalyqtaryn ashty.

Bul ortalyqtar «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha úsh baǵytta jumys isteıdi: belsendi uzaq ómir súrý, densaýlyq mádenıeti jáne qoǵammen baılanys. Búginde elimiz boıynsha 127 ortalyq jumys isteıdi. Qalalarda — 64, aýyldyq jerlerde — 63 ortalyq zeınetkerlerge tegin qyzmet kórsetedi.

Jergilikti atqarýshy organdardyń málimetinshe, bıylǵy jyldyń 2 toqsanynda 116 354 qyzmet alýshyǵa shamamen 649 245 túrli qyzmet kórsetilip, 2 915 is-shara ótkizilken. Atqarylǵan jumystardyń nátıjesinde egde jastaǵy belsendi azamattardyń sany artyp, olardyń densaýlyǵy men psıhoemotsıonaldyq mártebesiniń jaqsarǵany baıqaldy. Bul baǵyttaǵy jumys jalǵasady.