Kardıolog jastardy júrek aýrýyna shaldyqtyratyn úsh keseldi atady

AQTÓBE. KAZINFORM – Júrek, qan tamyrlary aýrýlary jas talǵamaıdy. Buryn aýrýhanada eresekter jatsa, búginde 20-dan astam jigitter de kardıologtardyń kómegine júginedi. Damylsyz jumys, únemi tutynatyn energetıkalyq sýsyndardyń keri áseri nege aparady? Kazinform tilshisi júrek aýrýyna qatysty birneshe suraqtyń jaýabyn Aqtóbe oblystyq kópsalaly aýrýhanasy kardıologııa bóliminiń meńgerýshisi Janargúl Bekjanovadan surap bildi. 

– Keıingi kezde júregi syr bergen, qan qysymy turaqsyz adamdar sany ósip keledi dep jıi estimiz. Muny «basyna qan quıylypty, ınsýlt alypty, ınfarkt bolypty» dep aıtady kóbine. Shyn máninde solaı ma?

– Qazir Qazaqstanda ǵana emes, álemde qan aınalymy júıesi aýrýy kóbeıip tur. Ólim-jitim kórsetkishi boıynsha ózge aýrýǵa qaraǵanda birinshi orynǵa shyqqan. Buryn jasy kelgen adamdar aýyrsa, keıingi kezde jasaryp barady. Bul ınfarkt, qan qysymynyń joǵary bolýy, bas-mı qan aınalymy, júrektiń ıshemııalyq aýrýynyń birneshe túri. Ata-ájelerimiz emes, 40-50 jastaǵy adamdar da aýyrady. Demek jumysqa qabiletti adamdar dáriger kómegine jıi júginedi degen sóz. Sebebi olar dárigerge qaralmaıdy, demek dıagnoz da kesh qoıylady. Insýlt, ınfarkt alyp, múgedekter arbasyna tańylyp jatady. 

– Jastaıynan osy dertke shaldyǵyp jatsa, oǵan ne sebep? 

– Adam jyl saıyn dárigerge qaralýy kerek. Dert alǵashqy belgilerinen-aq anyqtalsa, em qonady. Keıbir adamdar joǵary qan qysymy bar ekenin bilse de jyldar boıy kardıologqa qaralmaıdy, kók shaı iship, sportpen shuǵyldanyp júre beredi. Bul jaqsy. Eger adamnyń qan qysymy joǵary bolsa tolyqqandy tekserýden ótip, onyń negizgi sebebin anyqtap, dári-dármekti ýaqytyly iship júrýi kerek.

Naýqastardyń taǵy bir legi bar. Olar tekseriledi, biraq dárigerdiń aıtqanyn qulaqqa ilmeı, dári-dármekti ýaqytyly ishpeıdi, tamaqtaný rejımin saqtamaıdy. Jastar «dári ishkim kelmeıdi, jaspyn, ómir boıy táýeldi bolyp júremin be» dep aıtady. Al keıbir adamdar táýir bolǵan soń dáriden bas tartady. Jastar, sonyń ishinde eńbekkerler tynymsyz jumys istep júr. Tipti 2-3 jumystyń júktemesin alady. Kúndiz jumysta júrip, túngi aýysymǵa qalady. Durys demalmaıdy, uıqysy buzylǵan. Sóıtip júrgende kóbi sergek bolýy úshin energetıkalyq sýsyndardy ishedi. Onyń quramynda kofeın, taýrın bar. Bári qan qysymyn kóteredi, júrek qaǵysyn jıiletedi. Rýlde qalǵyp ketpeýi, jumysta uıyqtap qalmaýy úshin mine osy sýsyndy tutynyp, densaýlyǵyna keri áserin tıgizedi. Máselen 28, 35, 38 jastaǵy er azamattar tahıkardııaǵa shaldyǵyp keledi. Energetıkti nege ishetinin suraǵanda kúzdiz de, túnde jumys isteıtinin, bárine úlgerý úshin tutynatynyn aıtady. Densaýlyqqa, júrekke kúsh bul. Júrektiń ıshemııalyq aýrýyn, tahıkardııaǵa dýshar etip, ınfart alýy múmkin.

Qazirgi kezde barlyq emhanada kardıolog jumys isteıdi. Medıtsınadaǵy júıe boıynsha aldymen terapevtke, keıin kardıologqa barady. Patsıentterdiń kóbi uzaq kútip qalatynyn aıtyp, shaǵymdanady. Eki arada aýrýhanaǵa túsetin naýqastar da bar. Bul suraq oń sheshimin tabady dep oılaımyn. 

– Erler kóp pe, álde áıelder jıi júgine me? 

– Kóbine er adamdardyń júregi syr berip jatyr. Kúızeliske túsedi, temeki shegedi, ishimdik ishedi. Munyń bári keri áserin tıgizedi. Arasynda birde-bir ret tekserilmegen, dárigerge qaralmaǵan adamdar bar. Keýdesi qysqanymen, keıin umytylyp ketip, oqys qulap qalady. Sonymen birge jyl saıyn medtsınalyq tekserýden ótip, óz-ózin kútetin adamdar kezdesedi. Mundaı adam sırek. Dárigerge qaralmasa da salaýatty ómir saltyn saqtap, sportpen shuǵyldansa degen tilek bar. Tamaq quramyna asa mán berip, qajet bolsa dıeta ustaǵan jón. Maıly, qýyrylǵan taǵamdar zııan.

Naýqastar oblystyq kópsalalyq aýrýhanasynda, №1 qalalyq aýrýhanada, M.Ospanov atyndaǵy ýnıversıtet klınıkasyndaǵy kardıohırýrgııa ortalyǵynda emdeledi. Máselen 29 jastaǵy jigittiń mıyna qan quıylyp, ınsýlt bólimine tústi. Dál osy naýqastyń anasynyń da, ákesiniń de qan qysymy joǵary bolǵan eken. Demek tuqym qýalaıtynyn da umytpaǵan jón. 

– Júregi syr bergen, qan qysymy kóterilgen adam sol aýrýdy qalypty ustap turý jolyn úırenýi kerek pe? 

– Iá, dárigerge qaralý joly men dári qabyldaý tártibin ómirlik daǵdyǵa kirgizý kerek. Ómir deıin jáne keıin dep bólinedi. Qaıtalanbaýy, asqynyp ketpeýi úshin ózgeredi, ózgerýge týra keledi. Keıde adamdar nemquraılylyq tanytady. Aýrýhanada em qabyldaıdy, keıin ózin jaqsy sezinedi. Dári-dármekti ýaqytyly ishpeıdi, tamaqtaný tártibin saqtamaıdy. Arada 2-3 kún ótkende qaıta aýrýhanaǵa túsedi. Júrektiń oń jaq qarynshasyn emdep ketken adam, sol jaq qarynshasy syr berip qaıta túskende burynǵy ádetine basqanyn bildik. Ekinshi ret tússe, emdeý de uzaqqa sozylady. 

– Aılap jatyp, em qabyldaıtyndar bola ma? 

– Insýlt alǵan adamdar aılap jatyp, em qabyldaıdy. Ol bar. Al kardıologııa bóliminde júrek jetispeýshiligi aýrýyna shaldyqqan naýqas uzaq emdeledi. Taǵy bir aıta keterligi, dáriger taǵaıyndaǵan dári-dármekti ýaqytyly ishý mańyzdy. Keıbir adamdar halyq emine júginip, súlik te saldyryp júredi. Sonymen birge esepte tursa da dári-dármek almaıdy, jeke klınıkalarǵa barady. Emhanaǵa baryp, qaralyp, bergen dári-dármegin alatyn adamdar keıde ony ishpeıdi, shetelden tapsyrys berip alady, balalary berip jiberedi. Tipti BAD ishedi.

Taıaýda ǵana ınfarkt alǵan áıel tústi. Ol jelilik bıznesten BAD alyp ishken eken. Sońǵy kezderi men jalǵyz turatyn adamdardyń aýrýhanaǵa kóp túsetinin baıqap júrmin. Sebebin túsinbedim. Keıde olardy kórshileri bilip, kómek surap jatady. 

– Aqtóbeniń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyna toqtalsaq... Oblys ortaǵyndaǵy, aýdandardaǵy jaǵdaı qandaı? 

– Oblystyq kópsalalyq aýrýhanasynda, №1 qalalyq aýrýhanada, M.Ospanov atyndaǵy ýnıversıtet klınıkasyndaǵy kardıohırýrgııa ortalyǵy. Úsh emdeý orny osy. Oblystyq kópsalalyq aýrýhanasynda kardıologııa bólimi bar. Bólimde arıtmologııa salasy damyp keledi.

Tek júrek qaǵysy ózgergen naýqastarǵa járdem beredi. Sebebi budan adam lezde kóz jumýy múmkin. Munda apparat ta qoıylady. Áskerılerdi de, júkti áıelderdi de qarap, kómek kórsetemiz. Al M.Ospanov atyndaǵy ýnıversıtet klınıkasyndaǵy kardıohırýrgııa ortalyǵynda júrekke ashyq ota jasalady. №1 qalalyq aýrýhanada da kardıologııa bólimi jumys istep tur.

Úsheýi de kezekshilikpen shuǵyl kómek kórsetedi. Al aýdanda kardıologtar bar, angıograf apparaty joq. Bárin ortalyqqa tasymaldaıdy. 

– Bul dertke shaldyqqandarǵa aýa raıy da, tipti aýrýhana da keıde keri áser etedi dep jatady. Ras pa? 

– Júrek-qan tamyrlary aýrýyna shaldyqqan adamdarǵa aýa raıy rasymen de áser eteti. Bultty kúni qan qysymy kóteriledi nemese túsedi, keýdesi qysady. Sonymen birge «aq halat» sındromy bar naýqastar kezdesedi. «Dáriger kórsem qaltyryp-dirildep, mazam ketedi» deıtin naýqastarymyzǵa psıhologtar kómektesedi. 

– Júrek aýrýynyń, qan qysymy dertiniń alǵashqy belgilerin aıtyp berseńiz... 

– Keýdesi qysqan, ýdaı ashyǵan kezde birden jedel járdem shaqyrý kerek. Negizi adam tez sharshap qalsa, baspaldaqtan kóterilgende entikse, tersheń bolsa, dárigerge qaralyńyz. Bir kún aýyryp, ekinshi kúni mazalamasa da dárigerge qaralý mindet. Eger jumys isteseńiz, medıtsınalyq tekserýden ótińiz. Al eger jeke kásipker bolsa, qan analızin tapsyryp, kardıogrammaǵa túsedi, ÝZD jasatady. Ózine nemquraıly qaraıtyn keı adam rentgenge de túspeıdi. Bul durys emes. Jarty jylda oblystyq kópsalaly aýrýhanasyna 780-den astam naýqas túsip, emdeldi.

Sozylmaly dertke shaldyqqandar jıi keledi. Bizde álde de aqparattyq jumysty jalǵastyrý kerek. Ujymǵa baryp ta aıtsa, artyq emes. Qalada qazir sport alańdary kóbeıip keledi. Keıde bos tursa, kóńilge alyp qalamyz. Adamdar sol múmkindikti paıdalanyp, sportpen shuǵyldansa deımiz. Sonymen birge júrýge, júrýge aınalǵan alańdar kerek-aq. Qazir 10 myń qadam degen trend shyqty. Jas ta, kári de sony ustanady. Infraqurylymnyń da suranysqa saı ózgerip otyrǵanyn qalaımyz.