Qarbyzdan ýlanyp qalmaý úshin ne isteý kerek
Eger quramynda osy zattekter kóp qarbyzdy jese, onyń belgileri 4-6 saǵattan keıin biline bastaıdy. Eger nıtrattarmen ýlanǵan kezde eshqandaı shara qoldanylmasa, densaýlyqqa aıtarlyqtaı zııan keltirý qaýpi bar. Nıtratpen ýlaný belgileri: júrek aıný, dıareıa, ishtiń aýyrýy, dene qyzýynyń kóterilýi, býyndardyń álsireýi jáne aýyrǵanynan ajyratýǵa bolady.
Alǵashqy belgileri bilinisimen dárigerge júginý qajet!
Dárigerler kelgenge deıin naýqas enterosorbentterdi (mysaly, belsendirilgen kómir) qabyldap, kóp mólsherde sý ishýi kerek, sonymen qatar tynyshtyqty qamtamasyz etip, onyń jaǵdaıyn baqylaý kerek.
Eger ýlaný belgileri júkti áıelderde, qarttarda nemese 12 jasqa deıingi balalarda baıqalsa, birden jedel járdem shaqyrý kerek.
Ózińdi qarbyzdan ýlanýdan qalaı qorǵaýǵa bolady?
- Ózińdi jáne jaqyndaryńdy qarbyzdan ýlanýdan qorǵaý úshin kelesi saqtyq sharalaryn usynamyz:
- - Qoldanar aldynda qarbyzdy jaqsylap jýý;
- - Sýyq sýǵa jarty saǵatqa salyp qoıý;
- - Qarbyzdyń qabyǵynyń janyndaǵy máıegin jeýge bolmaıdy, óıtkeni onda nıtrattar eń kóp mólsherde jınalady;
- - Satyp alyp jatqan kezde kesý ýlanýǵa qaýip týdyrady. Qarbyz jerde ósedi, satylatyn jerge durys tasymaldanbaıdy. Damýshy mıkroaǵzalar kesilgen jerge túsedi. Satýshylar men satyp alýshylardyń qoldarynyń jýylmaýy ýlaný qaýpin arttyrady.
- - Qarbyzdyń quramynda nıtrat bar-joǵyn tekserý kerek. Ol úshin ony jeýdiń aldynda máıeginen kesip alyp, bir staqan sýǵa salyp qoıý kerek. Eger sý laılanýdyń ornyna qyzǵylt túske aınalsa, onda onyń quramynda nıtrattardyń kóp ekenin bildiredi.
- - Jemis satyp alǵanda, qabyǵynyń bútindigine nazar aýdarýdy usynamyz.
- Qarbyzdy qaıdan jáne qashan satyp almaǵan jón?
- Ózińdi ishek ınfektsııalarynan qorǵaý úshin qarapaıym sanıtarlyq-gıgıenalyq erejelerdi saqtaý kerek:
- - ashyq bazarlardan satyp alýdyń qajeti joq;
- baqsha daqyldaryn satý úshin bólingen oryn qorshalyp, kún men jańbyrdan senimdi qorǵalýy tıis. Satý núktesi shatyr astynda bolýy kerek, onda qarbyz men qaýyn bıiktigi keminde 20 santımetr bolatyn arnaıy túpqoımalarda saqtalýy kerek.
- - jol boıynda jıdekter satyp almaǵan jón, óıtkeni jınalǵannan keıin qarbyz «dem alýdy» jalǵastyrady, sondyqtan ol avtomobıl shyǵaratyn gazdarda kezdesetin aýyr metaldardy boıyna tez jınaıdy.
Qarbyzdan ýlanýdyń belgileri?
Qarbyzdan ýlaný ádettegi tamaqtan ýlanýdan ereksheligi az. Eger ýlaný hımııalyq zattardyń bolýyna baılanysty bolyp, ónim nıtratty bolyp shyqsa, belgiler 2-3 saǵattan keıin biline bastaıdy. Іshtiń aýyrýy jıileıdi. Infektsııa tez taralyp, az ýaqyttan keıin ish ótip, adam qusa bastaıdy. Naýqastyń jaǵdaıy nasharlaıdy. Álsizdik paıda bolyp, qaltyrap, (ádette balalarda) dene qyzýy kóteriledi. Vırýstyq ishek ınfektsııasy kezinde belgiler 5-6 saǵattan keıin paıda bolady. Jaǵdaı nıtrattarmen ýlanǵandaǵydaı qaýipti bolmaıdy. Balalar bulaı ýlanýdy eresekterge qaraǵanda aýyr qabyldaıdy.
Qalaı ýlanýdyń aldyn alýǵa bolady?
Qarapaıym tamaqtan ýlaný yqtımaldyǵyn boldyrmaý úshin kez kelgen jemis-jıdek satyp alǵan kezde kelesi negizgi erejelerdi saqtaý kerek:
- - qarbyz nemese qaýyn satyp alǵanda, qabyǵynyń jaryqsyz, syzatsyz jáne maıyspaı bútin bolýyna nazar aýdarý kerek. Jemisterdi tasymaldaý kezinde jıi laqtyrady, qabyǵynyń jaryǵy arqyly bakterııalar ishine kirip ketýi múmkin, al maıysqan jerleri kóbinese qarbyzdyń máıeginiń qyshqyldanýyna ákeledi;
- - kesilgen jıdekterdi satyp alýǵa bolmaıdy, qarbyzdyń syrtyndaǵy las pyshaqpen kesken kezde máıegine ońaı túsedi;
- - satyp alǵan jerlerde jýylmaǵan jemisterdi tutynbańyz jáne jıdekterdiń piskenin tekserý úshin eshqashan kesip almańyz, óıtkeni kóp jaǵdaıda las pyshaqtar qoldanylyp, jıdek máıegine ishek ınfektsııalarynyń qozdyrǵyshtary túsip bakterııa juqtyrýyna ákelýi múmkin;
- - jemisti keser aldynda jıdektiń syrtyndaǵy kirdiń máıekke túsip ketpeýi úshin şetkamen aǵyp turǵan sýdyń astynda jaqsylap jýý kerek;
- jıdekti kelesi kúnge qaldyrmaı birden jep qoıǵan jón, óıtkeni shyryndy máıegindegi qanttyń kóp bolýy ony bakterııalar úshin qunarly ortaǵa aınaldyrady. Eger qarbyz nemese qaýyn jelinbeı qalsa, kesilgen jerdi taǵamǵa arnalǵan úldirmen jaýyp, tońazytqyshqa shıki azyq-túlikten (jumyrtqa jáne shıki etten) bólek qoıý kerek;
- jemistiń máıegin qabyǵyna deıin jemegen durys, qarbyzdaǵy nıtrattar birkelki bólinbeıdi, olar qabyǵy men jemissabaǵany kóbirek jaqyn bolady, sondyqtan balalarǵa jemistiń ortasyndaǵy máıegin bergen durys.