Qaraǵandydaǵy ferroqorytpa zaýytynda buǵan deıin de adam kúıip, is sotqa jetken
ASTANA. KAZINFORM – Qaraǵandydaǵy ferroqorytpa zaýytyndaǵy apattan zardap shekken 8 adamnyń tórteýi qaıtys bolyp, ekeýi jansaqtaý bóliminde jatyr. Bul oblysta óndiristik apat boldy dese, oıǵa birden sovet zamanynan beri ıgerilip jatqan shahtalar oralatyn ádeti bar. Olarmen salystyrǵanda ferroqorytpa zaýyty múlde jańa deýge bolady. Kazinform memlekettiń ashyq derek kózderindegi osy zaýytqa ıelik etetin «YDD Corporation» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi týraly málimetterge sholý jasady.
Qudandaly bıznes jáne Kıprmen baılanys
20 shildeniń tańynda bolǵan órtten keıin áleýmettik jeli men BAQ-ta bul zaýyttyń ıesi Májilistiń burynǵy tóraǵasy Nurlan Nyǵmatýlınniń syńary Erlan Nyǵmatýlın ekeni týraly derek qaptady.
Shynymen de shoıyn, bolat jáne ferroqorytpa óndirýmen aınalysatyn «YDD Corporation» JShS alǵash 2016 jyldyń 11 qarashasynda tirkelgen kezde quryltaıshysy Erlan Zaırýllauly Nyǵmatýlın ekeni kórsetilgen.
Keıin quryltaıshylar quramy keńeıip, birneshe ret ózgergen. Quryltaı qujattaryna engizilgen sońǵy tolyqtyrýlar men ózgeristerge sensek, qazir bul kásiporynǵa úsh tulǵa ıelik etedi. Olar: Imperiyumcy Holdings Limited, Nıgmatýlın Erlan Zaırýllaevıch jáne Appaz Jarmýhamed Dınmýhametýly (qujattaǵy orfografııa saqtaldy - red.).
Erlan Nyǵmatýlınniń atynda bul kásiporynnan basqa taǵy úsh kompanııa tirkelgen:
- «Asia FerroAlloys» JShS (burynǵy ataýy Qaz Carbon – red.);
- «EkibastuzFerroAlloys» JShS;
- «QAZ ENRICHMENT» JShS.
Ekinshi quryltaıshy Jarmuhamed Appazdyń atynda «YDD Corporation» JShS-nen bólek, «Qazaqstan kommýnaldyq júıeleri», «Ordabasy Group», «Jarkent Frýkt» JShS-lary bar.
Bul quryltaıshynyń esimi byltyr kúzde BAQ-ta kóp tarady. 2022 jyldyń 28 jeltoqsanynda Almatydaǵy Little Brazil meıramhanasynda bolǵan tóbeleste osy Jarmuhamed Appaz zardap shegýshilerdiń biri retinde tanylyp, 7 adam 6 jáne 6,5 jylǵa sottalǵan edi. Solardyń arasynda tanymal akter Asqar Jumabek te bolǵan. Sol kezde Jarmuhamed Appazdyń mıllıarder Dinmuhamet Ydyrysovtyń uly ekeni málim bolǵan. BAQ bul adamnyń Nurlan Nyǵmatýlınniń qudasy ekenin talaı ret jazdy.
Al úshinshi quryltaıshy Imperiyumcy Holdings Limited 2019 jyldyń 2 qazanynda Kıprde tirkelgen. Sondyqtan Qazaqstannyń memlekettik ashyq derekkózderinde bul kásiporyn týraly resmı málimet joq.
Ekeýdiń soty
Sot degennen shyǵady, ashyq derekkózderden «YDD Corporation» JShS-niń qatysýymen 18 sot isi qaralǵanyn kórýge bolady. Onyń ishinde 3 is «adam densaýlyǵyna keltirilgen zııandy óteý» talabymen baılanysty.
Úsh istiń ekeýinde qarsy tarap – bir tulǵa. Zaýyt aýmaǵyndaǵy oqıǵanyń kesirinen ekinshi toptaǵy múgedektikke dýshar bolǵan júk tıeýshi «YDD Corporation» JShS-nen moraldik shyǵynnyń óteýi retinde 10 mln teńge talap etip, sot sheshimi boıynsha 1,5 mln teńge óndirip alǵan. Sot materıaldarynan jumys berýshi kompanııanyń arnaıy komıssııasy múgedektikke dýshar etken oqys oqıǵada júk tıeýshiniń kinási 90 paıyz, jumys berýshiniń kinási 10 paıyz dep qorytyndy shyǵarǵanyn kórýge bolady. Qaraǵandy qalasy Á. Bókeıhan aýdanynyń azamattyq soty komıssııany qorytyndysyn teriske shyǵaryp, jumys berýshiniń kinásin 100 paıyz dep belgilegen.
Úshinshi iske kelsek, «YDD Corporation» JShS-nen tapsyrys alǵan jeke kásipker boıaý jumystaryna syrttan adam jaldaıdy. Boıaýshyny zaýyt aýmaǵynda ken balqytatyn peshtiń jalyny sharpyp, beti men qulaǵy, eki qolynyń bilezigi, qos jaýyryny, eki bóksesi kúıgen. Іs materıalynda ken balqytý peshi jumys istep turǵan kezde onyń mańaıyna bógde adamdardy jiberý qaýipsizdik erejesine qaıshy ekeni aıtylǵan. Aryzdanýshy kompanııadan kúıik shalǵan qolyn qalpyna keltirý úshin Ońtústik Koreıada plastıkalyq ota jasatýǵa 19,2 mln teńge, moraldik shyǵyn óteýi retinde 100 mln teńge talap etedi. Sot Bátpenov atyndaǵy Ulttyq travmatologııa jáne ortopedııa ǵylymı ortalyǵynyń qorytyndysyn negizge alyp, mundaı plastıkalyq otany medıtsınalyq saqtandyrý aıasynda jasatýǵa bolatynyn alǵa tartyp, 19,2 mln teńge ótemaqy tóleý týraly talapty qanaǵattandyrýdan bas tartqan. Al óteýge jatatyn moraldik shyǵyn kólemin 100 mln teńge emes, 2 mln teńge dep belgilegen.
Budan shyǵatyn qorytyndy, «YDD Corporation» zaýytynda 20 shildedegi apatqa deıin de, naqty aıtsaq, 2022 jyldyń 12 mamyrynda óndiris kezinde adamdy kúıik shalý faktisi tirkelgen. Sol kezde sot sheshimine negiz bolǵan qorytyndyny jasaǵan Bátpenov atyndaǵy Ulttyq travmatologııa jáne ortopedııa ǵylymı ortalyǵynyń kombýstıolog dárigerleri osy jolǵy apatta zardap shekkenderdi emdeýge tartylyp otyr.
8 jylda 12 mlrd teńge salyq
Zaýyttyń resmı saıtyndaǵy málimet boıynsha, ónimderin álemniń 50 eli tutynady. Arasynda Japonııa, Ońtústik Koreıa, Eýropa men Amerıka elderi de bar. Kásiporyn negizinen ystyqqa tózimdi bolat, konstrýktsııalyq bolat, ressor men serippeler jasaýǵa arnalǵan bolat, elektr-tehnıkalyq bolat sııaqty shıkizat túrlerin óndiredi. Sonyń ishinde eń kóp eksporttalatyn ónim – bolat, shoıyn qorytpalaryn mújilý men tot basýǵa tózimdi etetin ferrosılıtsıı (FeSi75). Ol konstrýktsııalyq qurylystarda, keme, áýe kólikterin qurastyrýda, avtomobıl jasaýda keń qoldanylady. Jyl saıyn osy ferrosılıtsıdiń 240 myń tonnasyn óndiredi. Buǵan qosa jyl saıyn 10 myń tonna ferrosılıtsıı shlagyn (qoj), 18 myń tonna mıkrokremnıı (sılıkat tozańy) shyǵarady.
Zaýytta metall balqytyp, ferroqorytpa alatyn 4 pesh bar. Árqaısysynyń qýaty - 85,5 megavolt-amper.
Statsnet.co resýrsynyń málimeti boıynsha, «YDD Corporation» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi 2016 jyldan beri bıýdjetke 12 mlrd 388 mln 676,5 myń teńge salyq tólegen. Sonyń ishinde 2022 jyly barynsha kóp salyq aýdarǵan – 5,3 mlrd teńgege jýyq. Al byltyr tólegen salyǵynyń kólemi 1,9 mlrd teńge ǵana bolǵan.
Memlekettik satyp alýlar resýrsynda da, «Samuryq-Qazyna» qorynyń kvazımemlekettik satyp alýlar tizbesinde de «YDD Corporation» JShS-niń málimetteri tabylǵan joq.
Vlast.kz resýrsynda jarııalanǵan jýrnalıstik zertteýde Erlan Nyǵmatýlın úsh birdeı ferroqorytpa zaýytyn (YDD Corporation, Asia FerroAlloys, EkibastuzFerroAlloys) salýǵa memleketten 177 mlrd teńge tartqany aıtylady. Onyń ishinde «YDD Corporation» JShS salýǵa memleketten 36,6 mlrd teńge nesıe bólingen. Zertteýde bul zaýyttardyń sátti salynyp, naryqqa dendep kirýine «Qazaqstan damý banki» qarjylaı qoldaý kórsetkeni týraly derekter keltirilgen. Qańtar oqıǵasynan keıin Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev bul ınstıtýtty «tańdaýly ortanyń jeke bankine aınalǵanyn» synaǵan sátti de eske salady.
Munyń syrtynda Syrtqy ister mınıstrliginiń salalyq komıtetimen jasalǵan kelisimsharttyń arqasynda atalǵan úsh zaýyt keden bajynan, ımportqa qosylǵan qun salyǵynan bosatylyp, zattaı grant alǵan. Avtor zattaı grant retinde zaýyt qurylysyna qalanyń óndiris oshaǵyna qajet ınfraqurylym saqadaı saı aýmaǵynan 126 gektar jer berildi dep topshylaıdy.
Eske salsaq, Qaraǵandydaǵy ferroqorytpa zaýytynyń peshinen kenetten jalyn shyǵyp, kásiporynnyń 8 qyzmetkeri zardap shekti. Jazataıym oqıǵanyń sebebi men mán-jaıyn anyqtaý úshin eńbek zańnamasy sheńberinde arnaıy komıssııa quryldy, ony eńbek ınspektsııasy basqarmasynyń basshysy Murat Qaraqekilov basqarady. Aýrýhanada aýyr halde jatqan 31 jastaǵy qyzmetker qaıtys boldy. Marqumnyń denesiniń 80 paıyzdan astamyn kúıik shalǵan. YDD Corporation qaıtys bolǵan qyzmetkerdiń otbasyna qoldaý kórsetemiz dep ýáde berdi.
Qaraǵandydaǵy ferroqorytpa zaýytynda tótenshe jaǵdaı kezinde zardap shekken taǵy bir qyzmetker qaıtys boldy. 25 jastaǵy jumyskerdiń qaza bolǵanyn Densaýlyq saqtaý basqarmasy málimdedi.
Budan keıin Qaraǵandy aýrýhanasynda ferroqorytpa zaýytynda zardap shekken taǵy eki adam qaza tapty. Tórt naýqas áli de aýyr jaǵdaıda.
