«Qara altyn» kimniń baǵy, kimniń sory?» - baspasózge sholý
***
Keshe Aqordada Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń tóraǵalyǵymen ekonomıkalyq saıasattyń aldaǵy sharalary jónindegi keńes ótti. Oǵan Premer-Mınıstr jáne ózge de Úkimet músheleri sondaı-aq, eldiń iri eksporttaýshylary, «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasy men Qazaqstannyń isker toptarynyń ókilderi qatysty. Osy alqaly jıyn arqalý bolǵan maqala «Egemen Qazaqstan» gazetiniń búgingi sanynda «Jańa ekonomıkalyq saıasat jańa múmkindikter» degen taqyryppen berilgen. Basylymnyń jazýynsha, Memleket basshysy keńeste sóılegen sózinde álemdik ekonomıkadaǵy kúrdeli ahýalǵa nazar aýdardy. Elbasy jıyn basynda áldeqalaı qıyndyq týar kezeń bolsa halyqqa ózi týra aıtýǵa ýáde bergenin eske alyp, soǵan oraı qazirgi qalyptasqan jaǵdaıdy túsindirmek ekenin aıtqan. «Sońǵy jyly álemdik ekonomıkadaǵy ahýal edáýir tómendedi. Ekonomıkanyń búkil dúnıede nasharlaǵany bárimizge kórinip otyr. Daǵdarys barlyq baǵytta, ıaǵnı shıkizat taýarlaryna, valıýta, qarjy naryqtaryna áser etýde. Bul damýshy jáne damyǵan memleketterde oryn alyp otyrǵan jaǵdaı. Shıkizat taýarlaryna baǵa barsha álemde tómendedi, sondyqtan bizdiń bıýdjetke túsetin qarjynyń aýqymy edáýir tómen boldy. Biz buryn mundaı jaǵdaılardyń talaıynan óttik. Keńes Odaǵy qulaǵannan keıingi kezdegi jylyna eki myń paıyz ınflıatsııadan ótkenimiz esterińizde bolar. Barlyq zaýyttar men fabrıkalardyń toqtap, eki mıllıon adamnyń jumyssyz qalǵany, zeınetaqy men jalaqy tóleı almaı qalǵanymyz belgili. Ol memlekettiń eshqandaı qory bolmaǵan kez edi. Odan keıin ótken ǵasyrdyń aıaǵyndaǵy Shyǵys Azııadaǵy uly daǵdarysqa tústik. Reseıdiń rýbli 6-dan 24-ke deıin kóterilip, tórt ese qulaǵan kezde Qazaqstannyń jaǵdaıy múshkil bolatyn. Odan keıingi 2007-2009 jyldardaǵy Amerıkadan bastalǵan daǵdarystyń eń qıyn kezeńinen ótip, eldi alyp shyqtyq», - dep ótti Prezıdent. Sonymen qatar, maqala avtory jıynda Elbasymyzdyń qıyndyqtan shyǵý joldaryn da jan-jaqty kórsetkenin atap ótken.
***
Sońǵy aptadaǵy munaı baǵasynyń kúrt quldılaýyn Irannan kóretinder kóp. Óıtkeni, álemdegi munaı naryǵyna jańa bir oıynshynyń qosylýy, osy salada úlken tóńkerister jasaýy bek múmkin. Tipti «Iranǵa baılanysty sanktsııa alynyp tastalýy múmkin» degen habardy estı sala, qara altynnan qarjy taýyp otyrǵan elderdiń unjyrǵasy túsip ketkeni belgili. Osy rette ırandyq munaı tóńiregindegi túıtkilderge qatysty maqala «Aıqyn» gazetiniń búgingi sanynda «Qara altyn» kimniń baǵy, kimniń sory?» degen taqyryppen berilip otyr. «Sanktsııa alynyp tastalsa, tabıǵı baılyqqa asa baı eldiń órleýi tez bolmaq. Qazirdiń ózinde Iran jaǵy sanktsııa joıylǵannyń kúnniń ertesinde-aq álemdik naryqqa kúnine 1 mıllıon barrelden artyq qara altyn shyǵarýǵa múmkindigi bar ekenin jarııalady. Eger jaǵdaı solaı beleń alatyn bolsa, onsyz da munaıǵa shyp tolyp turǵan naryqta qara altynnyń baǵasy syrǵanap tómen ketpek. Tipti, Iran jaǵy tankerlerde saqtaýly turǵan 30 mıllıon barrel munaıdy álemdik naryqqa birden laqtyra alady. Munaı baǵasy sol kezde 20 dollarǵa deıin qulaıdy. Óıtkeni Iranda bir barrel qara altynnyń ózindik quny nebári 5 dollar», - dep jazady basylym.
«Aıqyn» gazetiniń búgingi sanynda L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń professory, geografııa ǵylymdarynyń doktory Adaı Sekenulymen aradaǵy suhbat «Týrızmdi damytýda túıtkil bolmaýy tıis» degen taqyryppen berildi. Basylym tilshisiniń barlyq saýalyna tuşymdy jaýap bergen ol: «Úkimettiń týrızmge bólgen qarajat úlesin arttyrý, ony arnaýly túrde ınfra-qurylymǵa, úgit-nasıhatqa, maman tárbıeleýge, áleýmettik qyzmet óteý baǵyttary boıynsha paıdalaný da mańyzdy. Qarjylyq qoldaý kórsetetin bankterdi jumyspen qamtamasyz etý jáne óńirlik týrızm úshin damý múmkinshiligi bar nysandarǵa belgili jeńildikpen nesıe berilýin de umytpaý kerek. Jergilikti qonaqúı, týrıstik bazalar, týrıstik fırmalarǵa qatysty sý, elektr qýatyn tutynýda olardy zańdy tulǵalarmen teń quqyqqa ıe bolýyn rettestirý kerek. Jergilikti ákimshilik tarapynan jeńildik jasalýy týrızmniń qarqyndy damýyna yqpalyn tıgizeri anyq», - deıdi.
***
Aýyl turǵyndarynyń «uıqy basýymen» belgili Kalachıde taǵy da dúrbeleń týyp tur. Bul jaıynda «Ekspress-K» gazetiniń juma kúngi nómirindegi « Kalachamı ne zamanısh» degen taqyryptaǵy maqalada baıandalǵan. Basylymnyń jazýynsha, jergilikti bılik tosynnan eldi mekendegi mektepti tek bastaýysh synybyn ǵana qaldyryp, qalǵanyn jaýyp tastaý sheshimin shyǵarypty. Al qalǵan synyp oqýshylaryna Kalachıden 40 shaqyrym jerdegi Esil ınterneatynda oqýǵa usynys jasalýda. Oqýshylardy mektepke deıin avtobýspen jetkizýge de ýáde berip otyr. Degenmen, «qystyń qamyn jaz oılaǵan» ata-analar borandy kúni jol jabylsa, oqýshylarynyń oqýdan qalatyndyǵyna alańdaýly.
