Qamsyzdaný quqyǵy: áleýmettik qorǵaý máselesine túzetý engizý 400 myń azamattyń quqyǵyn jaqsartady
NAQTY DEREKTER
Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń derekterine sáıkes, búginde elimizde 702,2 myń múmkindigi shekteýli adam turady. Onyń ishinde 424,5 myńy (60,5%,) eńbekke qabiletti jasta, 180,8 myńy (25,7%) zeınet jasyndaǵy adam, 96,9 myńy (13,8%) 18 jasqa deıingi bala. Elimizde múgedekterdi áleýmettik qamsyzdandyrýdyń kóp deńgeıli júıesi jumys isteıdi. Bul áleýmettik tólemder, ótemaqylar, járdemaqylar túrindegi memlekettik kómekter.
«Buǵan múgedektik boıynsha memlekettik arnaýly járdemaqy, múgedek balany tárbıelep otyrǵan ata-ananyń birine beriletin áleýmettik járdemaqy, sondaı-aq bala kezinen І toptaǵy múgedekti baǵyp otyrǵan adamǵa beriletin járdemaqy kiredi. Qazirgi ýaqytta memlekettik áleýmettik qamsyzdandyrýmen múgedekter arasynan 528 myńnan astam memlekettik áleýmettik járdemaqy alýshylar qamtylǵan», - deıdi Halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Áleýmettik qyzmetter saıasatyn damytý departamenti dırektorynyń orynbasary Syrym Násı.
Onyń aıtýynsha, jyl saıyn 300 myńnan astam múgedek jeke ońaltý baǵdarlamasy boıynsha tehnıkalyq quraldarmen jáne ońaltý qyzmetterimen qamtylady.
Sonymen qatar kedergisiz ortany qalyptastyrý jumystary jalǵasyp jatyr. Áleýmettik jáne kóliktik ınfraqurylym nysandary múmkindigi shekteýli jandarǵa beıimdelýde.
2021 jylǵy 1 qazandaǵy jaǵdaı boıynsha pasporttalǵan áleýmettik ınfraqurylym nysandarynyń 99,9 protsenti nemese 25 777 nysannyń 25 757-si paıdalanýǵa berildi.
ÁLEÝMETTІK TÓLEMDER MEN JÁRDEMAQYLAR TÝRALY
Azamattardyń jekelegen sanattaryn áleýmettik qorǵaý máseleleri boıynsha túzetýler 2025 jylǵa deıin múgedekterdiń quqyqtaryn qamtamasyz etý jáne ómir súrý sapasyn arttyrý jónindegi Ult josparyn júzege asyrý maqsatynda daıyndalǵan. Kútim járdemaqysy turaqty qamqorlyqqa muqtaj taǵy da 24 myń adamdy qamtıdy. Járdemaqyǵa qujattardy qabyldaý 4 qarashadan bastaldy.
«Járdemaqyny taǵaıyndaý úshin I toptaǵy múgedekke qamqorshylar qujattaryn jınap, «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» memlekettik korporatsııasynyń fılıaldaryna ótinish bere alady. Qajet qujattar: jeke kýálik, I toptaǵy múgedektiń qamqorshysy ekenin rastaıtyn anyqtama, kútimdegi adamnyń múgedektigi týraly anyqtama, járdemaqylar berý jónindegi ýákiletti uıymdaǵy bank shotynyń nómiri týraly aqparatty rastaıtyn qujat, psıhıkalyq densaýlyq ortalyǵynda tirkeýde joqtyǵyn rastaıtyn anyqtama», - dep túsindirdi Syrym Nası.
«Shyraq» múgedek áıelder qaýymdastyǵynyń tóraǵasy, TenQogam múgedekterdi áleýmettik qoldaý ortalyǵynyń jetekshisi Lázzat Qaltaeva qabyldanǵan zańnyń myńdaǵan qazaqstandyq otbasynyń ómirin jaqsartatynyna senimdi.
«Zańdy barlyǵy kútti. Jańa zańnyń eń mańyzdy tusy - І toptaǵy múgedekterdiń qamqorshysyna járdemaqy engizý. Osy túzetý bir adamnyń ǵana emes, tutas bir otbasynyń máselesin sheshti. Memlekettiń qamqorlyǵyn sezinip, laıyqty ómir súrý quqyǵyna ıe boldy», - deıdi ol.
Sonymen qatar qujatta 7 jastan 16 jasqa deıingi balalardy densaýlyǵy men múmkindiginiń shektelýi dárejesin eskere otyryp, múgedektik toptaryna bólý qarastyrylǵan.
Syrym Násı bul jumystardyń ońaltý sharalary men áleýmettik kómekti, onyń ishinde balalardyń aýrýynyń aýyrlyǵyna qaraı taǵaıyndalatyn járdemaqy mólsherin saralaýǵa múmkindik beretinin aıtady.
Barlyq toptaǵy múgedek balalarǵa beriletin járdemaqy mólsheri 16,7%-dan 37%-ǵa deıin ulǵaıtylyp, 30 myńnan astam múgedek balany qamtıdy.
«TenQogam múmkindigi shekteýli jandardy áleýmettik qoldaý ortalyǵyna balalardyń ata-analary jıi habarlasyp, aýrý aýyrlyǵy ártúrli bolýyna qaramastan memleket tarapynan birdeı áleýmettik qoldaý alatynyna shaǵymdanatyn. Endi balalardy múgedektik toptaryna bólý arqyly aýrýdyń aýyrlyǵyna qaraı ońaltý sharalaryna jumsalatyn shyǵyndardy óteý ádil bolady», - deıdi Lázzat Qaltaeva.
2021 jyldyń 24 qazanynda 7-16 jas aralyǵyndaǵy balalardy múgedektik toptaryna bólý týraly zańnamalyq norma kúshine endi.
«Zań kúshine engen kúnnen bastap 7 jasqa tolǵan balalardyń ata-analaryna nemese zańdy ókilderine múgedektik tobyn qurý úshin medıtsınalyq-áleýmettik saraptama bólimderine barýdyń qajeti joq», - dep atap ótti sarapshy.
Sondaı-aq Zań boıynsha múgedektik jáne asyraýshysynan aıyrylý boıynsha járdemaqylardy qatar alý quqyǵyn berýdi de qarastyrylady. Bul asyraýshysynan aıyrylǵan jáne múgedek balalary bar otbasylardyń tabys deńgeıin arttyrady.
Qazirgi ýaqytta múgedek balalar ata-anasy ajyrasqan jaǵdaıda alıment pen múgedektik boıynsha járdemaqyny qatar alýǵa quqyǵy bar. Ata-anasynyń bireýi nemese ekeýi de qaıtys bolǵan jaǵdaıda múgedektigi boıynsha járdemaqyny nemese asyraýshysynan aıyrylǵan jaǵdaıda taǵaıyndalatyn járdemaqyny ǵana ala alady. Bul norma engizilgende múgedektik boıynsha járdemaqy alatyn 2 myń balaǵa 41 163 teńgeden 48 023 teńgege deıin nemese asyraýshysynan aıyrylǵan jaǵdaıda 12 063 teńgeden 29 500 teńgege deıin beriledi.
TEHNIKALYQ QURALDAR MEN TURǴYN ÚI TÝRALY
Zańda áleýmettik tólemder jáne járdemaqylarmen qatar, óndiriste jaraqat alǵan múgedekterdi tehnıkalyq quraldarmen jáne ońaltý qyzmetterimen qamtamasyz etýge qatysty jańa túzetýler qarastyrylǵan. Bul qyzmetti jumys berýshi barlyq mindettemeni oryndaı almaǵan jaǵdaıda paıdalanýǵa bolady.
Qazirgi ýaqytta jumys berýshi – jeke kásipkerdiń qyzmeti toqtatylǵan nemese zańdy tulǵanyń kúshi joıylǵan jaǵdaıda bul mindettemeler memleketke ótedi. Sonymen qatar múgedekter kásiporynnyń toqtatylýy nemese 1,5 jylǵa deıin sozylatyn bankrottyq rásimder kezeńinde tehnıkalyq quraldardy alý múmkindiginen aıyrylady. Bul shara 2 myńǵa deıin adamdy tehnıkalyq quraldarmen jáne ońaltý qyzmetterimen ýaqtyly qamtýǵa múmkindik beredi.
Sonymen qatar qujatta múgedek balalardy tárbıelep otyrǵan otbasylardyń balasy kámeletke tolǵannan keıin de turǵyn úı kezeginde qalý quqyǵyn saqtaý kózdelgen.
«Іs júzinde mundaı otbasylar 10 jylǵa deıin baspana kezeginde turady. Balanyń 18 jasqa tolǵanǵa deıin baspana alý múmkindigi bolmasa, qaıtadan kezekke turýy kerek. Bul norma 20 myńnan astam otbasynyń baspana alý múmkindigin saqtamaq», - dedi sarapshy.
Budan bólek, zańda múgedek balaǵa qamqorshylyq merzimin 18 jasqa deıin uzartý kózdelgen, bul ereje zeınetkerlik járdemaqy men bazalyq zeınetaqyny taǵaıyndaýǵa oń áser etedi.
Sonymen qatar Áleýmettik qyzmetter portalyna az qamtylǵan otbasylardyń balalaryna arnalǵan kepildendirilgen áleýmettik paketti kóshirý qarastyrylǵan. Múgedekterdi tehnıkalyq quraldarmen qamtamasyz etýdi jaqsartatyn Áleýmettik qyzmetter portaly bıyl tolyqtaı iske qosyldy. Muqtaj jandar qajetti quraldar men ońaltý qyzmetterin, sondaı-aq qyzmet usynýshylardy ózderi tańdaı alady.
2021 jyly múmkindigi shekteýli jandarǵa Áleýmettik qyzmetter portaly arqyly 300 myńnan astam qyzmet kórsetildi.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine azamattardyń jekelegen sanattaryn áleýmettik qorǵaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zań halyqty áleýmettik qorǵaý júıesine oń áserin tıgizip, 400 myńǵa jýyq qazaqstandyqtyń quqyǵyn jaqsartýǵa múmkindik beredi.
«Qabyldanǵan zańdaǵy barlyq ózgerister múgedekter máselelerine kózqarasty túbegeıli ózgertip, osy sanattaǵy azamattardy áleýmettik qoldaý jáne qorǵaý júıesin jetildiredi», - dep sózin túıindeıdi Lázzat Qaltaeva.
Materıaldaǵy pikirler avtorlarǵa tıesili jáne Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi men ıÝNISEF-tiń Qazaqstandaǵy ókildiginiń resmı kózqarasyn bildirmeıdi.
