Izraılge qoldaý kórsetpeı, aıyptaý kerek — Irannyń BUU-daǵy elshisi Eýropaǵa ún qatty
ASTANA. KAZINFORM — Euronews arnasyna bergen suhbatynda Alı Bahreını eger Izraıl áýe shabýyldaryn toqtatsa, dıplomatııaǵa áli de úmit bar ekenin aıtty. Sondaı-aq, Iran tarapy eger AQSh qaqtyǵysqa aralasatyn bolsa, oǵan qarsy qarý qoldanatynyn eskertti, dep jazdy Euronews.
— Eýropalyqtar isteı alatyn eń az áreket — Izraıldi aıqyn aıyptap, oǵan qoldaý kórsetýdi toqtatý, — dedi BUU-daǵy Irannyń turaqty ókili Alı Bahreını Euronews arnasyna bergen suhbatynda.
Onyń aıtýynsha, Eýropanyń Izraıldiń agressııasyn aıyptaýǵa nıet tanytpaýy jáne Irannyń ıadrolyq kelisimin (JCPOA) saqtap qalýǵa qaýqarsyzdyǵy qazirgi áskerı shıelenistiń kúsheıýine sebep boldy. Bul qaqtyǵystar jetinshi kún qatarynan jalǵasyp jatyr.
— Izraıldiń eshqandaı jazaǵa tartylmaýy oǵan jańa qylmys jasaýǵa jol ashyp otyr. Bul jazasyzdyq — Eýropa, AQSh jáne BUU Qaýipsizdik Keńesiniń áreketsizdiginiń nátıjesi, — dep túsindirdi Bahreını.
«Biz Eýropadan Izraılge qysym kórsetip, onyń agressııasyn toqtatýdy talap etemiz. Eýropa óz mindetin atqaryp, Izraıldiń jazasyz áreketterine núkte qoıýy kerek. Eýropa Izraılge qarjylaı, áskerı jáne barlaý salasyndaǵy kómekti doǵarýy tıis. Eýropa batyl ustanym tanytyp, AQSh pen Izraılge Irannyń ıadrolyq tehnologııasyn joıa almaıtynyn túsindirýi qajet», — dep qosty ol.
Bahreını Eýropanyń bul «sátsizdikteri» juma kúni Jenevada ótetin kelissózderde Frantsııa, Germanııa jáne Ulybrıtanııa syrtqy ister mınıstrlerine — ıaǵnı «úshtikke» — jetkiziletinin aıtty.
Taraptar Shveıtsarııada Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasyn talqylaý úshin kezdespek. Bul baǵdarlama qazirgi Iran men Izraıl arasyndaǵy shıelenistiń negizgi sebebi bolyp otyr.
Buǵan deıin Iran halyqaralyq ıadrolyq kelisim — Birlesken jan-jaqty is-qımyl josparynyń (JCPOA) qatysýshysy bolǵan. Bul kelisimge sáıkes, eldiń ıadrolyq qyzmeti qatań shektelip, oǵan qarsy sanktsııalar jeńildetilgen bolatyn.
2018 jyly Donald Tramp bul kelisimdi AQSh atynan buzyp, ony «tarıhtaǵy eń nashar kelisim» dep atap, Iranǵa jańa sanktsııalar engizgennen keıin, kelisimniń ózge qatysýshylary Irandy qujatta kórsetilgen shekterde ustaýǵa tyrysty.
Alaıda Tegeran bul kelisimdi jaramsyz dep esepteıdi jáne ýrandy baıytýdy jalǵastyryp otyr. Sarapshylardyń pikirinshe, qazirgi tańda baıytý deńgeıi 60%-dy qurap otyr. Bul tehnıkalyq turǵydan alǵanda áskerı maqsattaǵy 90%-dan tómen bolǵanymen, JCPOA ruqsat etken 3,67%-dan áldeqaıda joǵary.
Iran óz ıadrolyq baǵdarlamasynyń beıbit maqsatty ekenin jáne tek azamattyq qajettilikterge arnalǵanyn málimdeıdi. Al Izraıl, kerisinshe, Tegeran ıadrolyq qarý jasap jatyr jáne ony Izraılge qarsy qoldanýy múmkin dep esepteıdi.
Bahreını Euronews arnasyna bergen suhbatynda dıplomatııa arqyly jańa ıadrolyq kelisimge qol jetkizýge áli de múmkindik bar ekenin aıtty. Biraq ol úshin aldymen Izraıl tarapynan áskerı qımyldardy toqtatý qajet ekenin atap ótti.
«Bizdiń halqymyz ben elimiz úshin basty mindet — agressııany toqtatý» — Bahreını Euronews arnasyna.
— Bizdiń halqymyz ben elimiz úshin qazirgi tańda eń mańyzdy mindet — agressııany, shabýyldardy toqtatý, — dedi Alı Bahreını Euronews arnasyna bergen suhbatynda. — «Qazirgi jaǵdaıda qandaı da bir dıplomatııalyq ıdeıa nemese bastama bolýy múmkin degendi elestete almaımyn, óıtkeni biz úshin dál qazir agressorlardy toqtatýdan basqa eshteńe týraly oılaý da, aıtý da orynsyz.
Ótken juma kúninen bastap kúndelikti zymyran jáne dron shabýyldary almasýymen qatar, bul qaqtyǵys sóz soǵysynyń da ýshyǵýyna ákeldi — ásirese Donald Tramp pen Irannyń joǵary laýazymdy tulǵalary arasynda.
— Izraıl qylmys jasaýdy ádetke aınaldyrdy. Biz ony toqtatýymyz kerek. Izraılge «qyzyl syzyq» bar ekenin kórsetýimiz qajet, — dedi Alı Bahreını, Irannyń BUU-daǵy elshisi.
AQSh-qa qarsy soqqylar bolýy múmkin be?
Alı Bahreını eger AQSh «qyzyl syzyqty» kesip ótse, Iran óte qatań jaýap qaıtaratynyn aıtty jáne bul elge soqqy berý múmkindigin joqqa shyǵarmaıtynyn jetkizdi:
«Bizdiń qarýly kúshter jaǵdaıdy baqylap otyr. Qandaı áreket jasaý kerektigin sheshý — olardyń quzyrynda», — dedi ol.
— Sizge naqty aıta alamyn: bizdiń qarýly kúshter jaǵdaıdy tolyq baqylaýda ustap otyr. Olar AQSh-tyń qozǵalysy týraly naqty baǵalaýǵa ıe jáne AQSh-qa qaı jerde soqqy berý qajet ekenin biledi, — dep eskertti Bahreını.
Iran halyqaralyq qoldaýǵa júginbeıdi
Irannyń BUU-daǵy elshisi eliniń eshqandaı halyqaralyq qoldaýǵa júginbegenin jáne ózin ózi qorǵaýǵa qabiletti ekenin málimdedi. Iran aımaqtaǵy birneshe áskerı toptardy qarjylandyrady: olardyń qataryna Gaza sektoryndaǵy HAMAS, Lıvandaǵy «Hezbolla» jáne Iemendegi hýsıtter jatady. Bul uıymdardyń maqsattary ártúrli bolǵanymen, olardy biriktiretin ortaq ıdeologııa — Izraılge qarsy baǵyttalǵan ustanym.
Buǵan deıin habarlanǵandaı, Lıvandyq sheıit qozǵalysy men «Hezbolla» toby jáne Iraktyń uly aıatollasy Álı Sıstanı Irannyń joǵary kóshbasshysy aıatolla Álı Hameneıge qastandyq jasalatyn bolsa, onyń sońy qıyn bolatyny týraly eskertý jasady.