Izraıldiń Iranǵa jasaǵan áýe soqqysyna álem kóshbasshylary qalaı ún qatty

ASTANA. KAZINFORM – Izraıl 13 maýsymǵa qaraǵan túni Iranǵa áýeden soqqy jasady. Tegeran, Isfahan aýdandarynda jáne Natanzadaǵy ıadrlyq nysan mańynda kóptegen jarylys tirkeldi. Dál osy jaıtqa oraı álem qandaı ún qatqanyn Kazinform agenttigi sholýynan oqyńyzdar.

AQSh Memlekettik hatshysy Marko Rýbıo

– Búgin túnde Izraıl Iranǵa qarsy birjaqty shabýyl jasady. Bul soqqyǵa qatysqanymyz joq... Izraıl bizdi aqparattandyrdy jáne bul is-áreketti óziniń qorǵanysy úshin qajetti dep sanaıdy. Prezıdent Tramp jáne ákimshilik kúshterimizdi qorǵaý jáne óńirdegi seriktesterimizben tyǵyz ózara is-qımyldy jalǵastyrý úshin qajetti barlyq is-sharany qabyldady. Atap ótkim keledi, Iran amerıkalyq múddege nemese qyzmetkerlerge shabýyl jasamaýy tıis, - delingen saıtynda jarııalanǵan Aq úı Rýbıo málimdemesinde.

Ulybrıtanııa Premer-mınıstri Kır Starmer

– Atalǵan shabýyl jaıyndaǵy aqparat alańdaýshylyq týdyrady jáne biz barlyq tarapty sheginýge ári shıelenisti shuǵyl tómendetýge shaqyramyz. Eksalatsııa óńirdegi eshkimge de abyroı ákelmeıdi. Taıaý Shyǵystaǵy turaqtylyq basymdyq bolýy tıis jáne biz seriktesterimizben jaǵdaıdy ýshyqtarmaý úshin jumys istep jatyrmyz. Qazirgi ýaqytta buryn-sońdy bolmaǵan ustamdylyq tanytý, sabyrlyq saqtaý jáne dıplomatııaǵa oralý mańyzdy, - dep málimdedi ol H áleýmettik jelisinde.

Japonııa syrtqy ister mınıstri Takesı Ivaıa

– Ol Japonııa Izraıldiń Irannyń ıadrolyq jáne áskerı nysandaryna soqqy jasap, «jaǵdaıdy ýshyqtyrǵany úshin» batyl aıyptaıtynyn málimdedi jáne jaǵdaıdyń odan ári nasharlaýyna jol bermeý úshin qajetti dıplomatııalyq kúsh-jiger jumsaýǵa ýáde berdi, - dep habarlaıdy Kyodo News.

Sonymen qatar japon mınıstri Vashıngton men Tegeran arasyndaǵy beıbit kelissózder jalǵasyp jatqanyna qaramastan, Izraıldiń áskerı áreketke barǵany «óte ókinishti» ekenin aıtyp, barlyq tarapty «barynsha ustamdylyq tanytýǵa» shaqyrdy.

NATO bas hatshysy Mark Rıýtte

NATO Izraıldiń Iranǵa jasaǵan soqqysynan keıin álem ıadrolyq soǵysqa taıap qaldy dep sanamaıdy. Bul týraly NATO Bas hatshysy Mark Rıýtte Stokgolmde ótken baspasóz konferentsııasynda málimdedi. Ol bul qalaǵa Bılderberg klýbynyń kezdesýi aıasynda kelgen bolatyn. Bul týraly TASS jazdy. 

– Joq, joq, biz ondaı jaǵdaıda emespiz. NATO-ǵa múshe barlyq el deeskalatsııa úshin jumys istep jatyr. Bul – Izraıl tarapynan jasalǵan birjaqty áreket. NATO odaqtastary, ásirese AQSh, jaǵdaıdy báseńdetýge kómektesýi kerek – men olardyń bul baǵytta jumys istep jatqanyn bilemin, - dedi Rıýtte Izraıldiń Iranǵa jasaǵan soqqysynan keıin ıadrolyq soǵys qaýpi artty ma degen suraqqa jaýap bere otyryp.

Sondaı-aq Rıýtte bul Izraıl tarabynyń birjaqty aktsııasy ekenin aıtty.

– NATO-daǵy odaqtastar, birinshi kezekte AQSh jaǵdaıdy ýshyqtyrmaýǵa kómektesýi tıis. Meniń biýimshe, olar solaı jasap ta jatyr, - degen ol bul jaǵdaıdyń óte jyldam damyp jatqanyn jáne aldaǵy 24–48 saǵat ishinde ne bolatynyn boljaý qıyn ekenin moıyndady.

BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrısh

– Bas hatshy Taıaý Shyǵystaǵy kez kelgen jaǵdaıdyń áskerı ýshyǵýyn aıyptaıdy. Ol Iran men AQSh arasynda Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasynyń mártebesi týraly jalǵasyp jatqan kelissózder aıasynda Izraıldiń Irandaǵy ıadrolyq nysandarǵa soqqy jasaýyna erekshe alańdaýshylyǵyn bildiredi. Bas hatshy BUU-ǵa múshe memleketter BUU Jarǵysy men halyqaralyq zańdarǵa sáıkes áreket etýge mindetti ekenin eske salady. Ol eki tarapty da tereńirek qaqtyǵysqa aparyp soqtyrmaý úshin barynsha ustamdylyq tanytýǵa shaqyrady, - delingen BUU saıtyndaǵy málimdemede.

Saýd Arabııasy

– Saýd Arabııasy baýyrlas Iran Islam Respýblıkasyna qarsy Izraıldiń ashyq basqynshylyǵyn qatań aıyptaıdy. Izraıl shabýyly – Irannyń egemendigi men qaýipsizdigine nuqsan keltiredi jáne halyqaralyq zańdar men normalardy ashyq túrde buzý. Osynaý jıirkenishti shabýyldardy aıyptaı otyryp, Koroldik halyqaralyq qaýymdastyq pen Qaýipsizdik Keńesi bul basqynshylyqty dereý toqtatýda úlken jaýapkershilik arqalaıtynyn atap ótedi, - dep habarlaıdy SPA.

Túrkııa

– Ankara Izraıldiń Iran terrıtorııasyna jasaǵan áýe shabýylyn qatań aıyptaıdy, - dep habarlaıdy Anadolu Túrkııa Syrtqy ister mınıstrliginiń málimdemesine silteme jasap.

Vedomstvo Tel-Avıvtiń áreketi halyqaralyq quqyqty ashyq buzý jáne Izraıldiń aımaqty turaqsyzdandyrý strategııalyq saıasatyn júzege asyrýǵa qyzmet etetin arandatýshylyq ekenin atap ótti.

Túrkııa Syrtqy ister mınıstrligi bul shabýyldardyń Irannyń ıadrolyq baǵdarlamasy boıynsha kelissózderdi jandandyrýmen bir mezgilde jasalǵanyn atap ótti.

– Bul Netanıahý úkimetiniń qandaı da bir máseleni dıplomatııalyq jolmen sheshkisi kelmeıtinin jáne óz múddesi úshin aımaqtyq turaqtylyq pen jahandyq beıbitshilikke qaýip tóndirýden tartynbaıtynyn kórsetedi, - delingen habarlamada.

Málimdemede Izraıl keń aýqymdy qaqtyǵystardy týdyrýy múmkin basqynshylyq áreketterin dereý toqtatýy kerektigi aıtylǵan. 

– Biz Taıaý Shyǵysta qantógis pen qıraýdyń munan ary da tereńdeı túskenin kórgimiz kelmeıtinin taǵy da málimdeımiz. Biz halyqaralyq qaýymdastyqty soǵystyń órshýine jol bermeý úshin shuǵyl sharalar qabyldaýǵa shaqyramyz, - dep atap ótti Túrkııa Syrtqy ister mınıstrligi.

Qytaı

Qytaı Izraıldiń Iranǵa jasaǵan soqqylaryna barynsha alańdaýshylyq tanytady jáne bul is-áreketterdiń yqtımal aýyr zardaptaryna qatty alańdaıdy. Bul jaıynda Qytaı Syrtqy ister mınıstrliginiń resmı ókili Lın Tszıan brıfıng barysynda málim etti, dep jazdy Global Times.

– Qytaı Irannyń egemendigin, qaýipsizdigi men aýmaqtyq tutastyǵyn kez kelgen buzýǵa, sondaı-aq shıelenistiń artýyna jáne qaqtyǵystyń keńeıýine ákeletin qadamdarǵa qarsy. Aımaqtaǵy jaǵdaıdyń jańadan kúrt shıelenisýi eki taraptyń da múddelerine sáıkes kelmeıdi. Qytaı barlyq múddeli tarapty aımaqtaǵy beıbitshilik pen turaqtylyqty nyǵaıtýǵa jáne odan ári shıelenisti boldyrmaýǵa barynsha kúsh salýǵa shaqyrady. Qytaı jaǵdaıdy ýshyqtyrmaýda syndarly ról atqarýǵa daıyn, - dedi ol.

Úndistan

– Biz Iran men Izraıl arasyndaǵy qarym-qatynastaǵy keıingi ózgeristerge qatty alańdaýshylyq tanytamyz. Biz jaǵdaıdyń, onyń ishinde ıadrolyq nysandarǵa soqqy jasaý týraly habarlardy muqııat qadaǵalap otyrmyz.

Úndistan eki tarapty da jaǵdaıdy ýshyqtyratyn qadamnan bas tartýǵa shaqyrady. Jaǵdaıdy ýshyqtyrmaý jáne negizgi máselelerdi sheshý úshin dıalog pen dıplomatııanyń qoldanystaǵy arnalaryn paıdalanylý qajet. Úndistan eki elmen de tyǵyz jáne dostyq qarym-qatynasta ári jan-jaqty qoldaý kórsetýge daıyn. 

Aımaqtaǵy Úndistannyń barlyq azamatyna saqtyq sharalaryn saqtaýǵa jáne jergilikti bıliktiń nusqaýlaryn oryndaýǵa keńes beriledi, - delingen Úndistan Syrtqy ister mınıstrliginiń málimdemesinde.

Reseı

– Taıaý Shyǵystaǵy shıelenistiń qaýipti ýshyǵýyna asa alańdaýshylyq tanytamyz. Izraıl memleketiniń 13 maýsymǵa qaraǵan túni Birikken Ulttar Uıymynyń Jarǵysy men halyqaralyq quqyq normalaryn buzatyn áskerı áreketin úzildi-kesildi aıyptaımyz, - delingen Reseı Syrtqy ister mınıstrligi málimdemesinde.

Beıbitshilikti buzyp, aımaqtyq jáne halyqaralyq qaýipsizdikke nuqsan keltiretin mundaı jaýyzdyqqa halyqaralyq qaýymdastyq beıjaı qaraı almaıdy. Málimdemege sáıkes, oryn alyp jatqan jaıttyń eń arsyzdyq faktisi – Izraıl shabýyldarynyń MAGATE Basqarýshylary keńesiniń sessııasynyń qyzyp jatqan kezinde jáne Iran men AQSh ókilderi arasyndaǵy janama baılanystardyń kezekti raýndy qarsańynda jasalýy.

– Ierýsalım shıelenisti odan ári ýshyqtyrýǵa sanaly túrde tańdaý jasaǵany anyq. Aımaqtaǵy turaqtylyq pen qaýipsizdikke qater tóndiretin áskerı avantıýranyń zııandylyǵy týraly birneshe ret eskertý jasaldy. Bul arandatýshylyqtyń barlyq saldary úshin jaýapkershilik Izraıl basshylyǵyna júkteledi, - dep málimdedi Syrtqy ister mınıstrligi.