Izraıldegi Brıtan qarýy daýǵa aınaldy
LONDON. KAZINFORM - Ulybrıtanııadan Izraılge jóneltiletin qarý-jaraq eksporty toqtatylýy kerek. Júzdegen ıntellıgentsııa ókili bılikti halyqaralyq mindettemelerge sáıkes áreket etýge shaqyrdy. Konservatorlyq jáne oppozıtsııalyq partııanyń kóptegen músheleri de qarý-jaraq saýdasyna qarsy.
Izraıldikterdiń áýe soqqysy kezinde birneshe brıtanııalyq gýmanıtarlyq qyzmetker qaıtys bolǵannan keıin bul talap kúsheıe tústi, dep habarlaıdy Kazinform-nyń Ulybrıtanııadaǵy menshikti tilshisi Ǵalymjan Qaramanuly.
Izraıldiń áýe soqqysy kezinde jan tapsyrǵan jeti gýmanıtarlyq qyzmetkerdiń úsheýi Brıtan azamaty. Bul jańalyq qoǵamdy dúr silkindirdi. Budan keıin 600-den astam zańger men ǵalym Izraılge qarý-jaraq satý Ulybrıtanııa úkimetiniń halyqaralyq quqyq salasyndaǵy mindettemelerine aıtarlyqtaı qaıshy keledi dep eskertip, úkimetke ashyq hat jazdy.
«Genotsıdtiń yqtımaldyǵy artyp tur. Bul - Ulybrıtanııa sııaqty elderdiń Izraılge qarý satýdy toqtatýyna jetkilikti sebep bolýy kerek. Biz jappaı adam óltirýden aýlaq bolýymyz qajet. Men qorshaýǵa alynǵan Palestınada Izraıldiń genotsıd jasaıtynyna senimdimin. Bul iske aralaspaýymyz úshin Ulybrıtanııa úkimetiniń Izraılge qarý-jaraq satýyn toqtatýy óte mańyzdy», - deıdi Brıstol ýnıversıtetiniń saıası zertteýler mektebiniń aǵa oqytýshysy Eldın Fahmı.
Lıberal-demokrattar men Shotlandııa ulttyq partııasy qarý-jaraq eksportyn tolyǵymen buǵattap tastaýǵa shaqyrdy. Bul ustanymdy Leıborıstik jáne Konservatıvtik partııanyń keıbir depýtattary da qoldady. Oppozıtsııa Izraıl Gazadaǵy halyqaralyq quqyqty buzǵan bolsa, zań aldynda jaýap berýin úkimetten talap etti.
«Búkil Brıtan jurtshylyǵy Gazadaǵy balalardyń úıindiler astynda qalǵanyna kýá boldy. Bul bizdi qatty alańdatady. Sondyqtan ádil baǵasy berilýi kerek. Eger halyqaralyq quqyqtyń buzylǵandyǵy rastalsa, onda qarý-jaraqty jetkizýdi toqtata turǵanymyz abzal bolady», - deıdi Leıborıster partııasy syrtqy saıası qyzmetiniń basshysy Devıd Lemmı.
«Ulybrıtanııa Izraıldi qoldaýdy toqtatpaýy tıis. Áıtpese, jeńisti HAMASQA syılaı salǵandaı bolamyz».
Bul osy eldiń burynǵy premer-mınıstriniń pikiri. Borıs Djonson kisi ólimine kýá bolý qorqynyshty ekenin moıyndaıdy, biraq Izraıl óziniń shabýyldary týraly aldyn ala eskertkenin jáne joǵary dáldiktegi oq-dárilerdi qoldanýǵa tyrysqanyn ýáj retinde keltiredi.
«Bul shynymen de sizdiń tilegińiz be? Siz Izraılge qarý-jaraq embargosyn talap etetin zań mamany ma edińiz? Siz qylmyskerler men adam zorlaýshylarǵa jeńisti syılaı salǵyńyz kele me? Qarýdy satýǵa tyıym salý aqylsyzdyqpen para par. Úkimet bul bastamany resmı túrde neǵurlym tezirek aıyptasa, soǵurlym jaqsy bolady», - deıdi Ulybrıtanııanyń burynǵy premer-mınıstri Borıs Djonson.
Bılik ókilderi qarý-jaraq eksportyn qatań baqylaıtynyn aıtady. Sondaı-aq Izraıldiń halyqaralyq gýmanıtarlyq quqyqqa súıenýin qadaǵalap otyratynyn jasyrmaıdy. Eksporttyq lıtsenzııalar týraly sheshimder strategııalyq krıterııler negizinde qabyldanady. Úkimet qoldanystaǵy lıtsenzııalardy toqtata turý nemese keri qaıtaryp alý týraly kez-kelgen sheshimdi jarııa etýge ýáde berdi.
«Zańgerlik keńes degen bar. Syrtqy ister mınıstri túzetýler engizedi, sodan keıin ol Bıznes mınıstrimen keńesedi. Eger Izraıl Gazadaǵy áreketterimen halyqaralyq quqyqty buzǵany rastalsa, árıne, biz qarý bermeımiz. Tipti, Amerıka Qurama Shtattaryna nemese kez-kelgen basqa elge qatysty ustanymymyz ózgermeıdi», - deıdi Ulybrıtanııanyń premer-mınıstriniń orynbasary Olıv Daýden.
Zertteýlerge sáıkes, saılaýshylardyń kópshiligi, ıaǵnı Brıtan halqynyń elý alty paıyzy Izraılge qarý satýǵa tyıym salý kerek deıdi. Saýalnama gýmanıtarlyq qyzmetkerler qaza tapqanǵa deıin júrgizilgen. Kópshilik Izraıl Gazadaǵy adam quqyqtaryn buzyp otyr dep esepteıdi.
«Ulybrıtanııa qarý-jaraq saýdasynan kóp aqsha tabady, sondyqtan ol bul áreketin toqtatýǵa tyryspaıdy nemese qalamaıdy. Biraq Ulybrıtanııa úkimeti shynymen de bul qadamǵa barýy kerek. Olar qalaısha qarý satýdy jalǵastyra beredi ? Adamdardy bombalap, ashtyqtan ólip jatqanyna qalaı kóz juma qaraı alady ?», - deıdi Brıstol qalasynyń turǵyny.
«Satylyp jatqan qarý halyqaralyq quqyqty buzyp jatyr degen qaýip bolsa, saýdaǵa shyǵarylmaýy kerek. Ulybrıtanııa qarý-jaraq saýdasynan kóp aqsha tabady, sondyqtan bul áreketin toqtatýǵa tyryspaıdy nemese qalamaıdy», - deıdi London turǵyny.
«Bizdiń kóńilimiz qaldy. Olar qalaısha qarý satýdy jalǵastyra beredi? Adamdardy bombalap, ashtyqtan ólip jatqanyna qalaı kóz juma qaraıdy? Biz osyny toqtatqymyz keledi. Bul adamı qasıetterge jat áreket», - deıdi Ulybrıtanııa astanasynyń taǵy bir turǵyny.
Ulybrıtanııa úkimeti Izraılge qarýdy tikeleı ózi jetkizbeıdi - brıtanııalyq kompanııalarǵa eksporttyq lıtsenzııalar beredi. Sońǵy 16 jylda 570 mıllıon sterlıng fýntynan astam qarjyǵa qarý satylǵan. 10 jyl buryn Gazada bolǵan qaqtyǵys kezinde Ulybrıtanııa úkimeti soǵys qımyldary jalǵasa beretin bolsa, keıbir qarýlardyń eksportyn toqtata turamyz ýáde bergen bolatyn. Biraq olaı bolmady. Premer-mınıstr Rıshı Sýnak osy ýaqytqa deıin Izraılge qarý satýdy toqtatý týraly úndeýlerge qarsy bolyp keldi. Aldaǵy ýaqytta da raıynan qaıtpaýy ábden múmkin.