Itbalyq óleksesin taýyp alǵanda ne isteý keregin kórsetetin algorıtm jasaý kerek - ekologter
AQTAÝ. KAZINFORM — Mańǵystaýda jyl basynan beri 500-ge jýyq ıtbalyq qyrylǵan. Kazinform tilshisi teńiz janýarlarynyń jappaı ólimine qatysty ekologtar men tabıǵat janashyrlarynyń usynys-pikirin bildi.
3 qarashada Túpqaraǵan aýdanynyń teńiz jaǵalaýynan 112 ıtbalyqtyń óleksesi tabylǵan bolatyn. Araǵa bes kún salyp 8 qarashada Qulaly aralyndaǵy jaǵalaýdan taǵy 71 ólgen ıtbalyq tabyldy.
Oblystyq balyq ınspektsııasy basqarmasynyń málimetine súıensek, 2022 jyldan beri Mańǵystaýda 3,5 myńnan astam ıtbalyq ólgen.
Jappaı qyrylý byltyr tirkeldi. Ol kezde jaǵalaýdan bas-aıaǵy 2 212 ólekse tabyldy.
Bıyl jyl basynan beri ólgen ıtbalyqtardyń sany 470-ke jýyqtaǵan. Onymen qosa, túrli qustar men bekire tuqymdas balyqtar da óli tabylyp jatyr.
Ekologııa departamentiniń ókilderi, balyq ınspektsııasy men Gıdrobıologııa jáne ekologııa ınstıtýtynyń mamandary oqıǵa ornynda janýarlardan jáne teńiz sýynan synama alǵan.
— Itbalyqtar tabylǵan aýmaqtaǵy sýdy tekserdik. Teńiz sýy taza, munaı nemese ózge de hımııalyq zattarmen lastanbaǵan, — deıdi oblystyq ekologııa departamentiniń bólim basshysy Qaısar Nádirbek.
Balyq sharýashylyǵy komıtetiniń mamandary ıtbalyqtardyń jappaı qyrylýyna ımmýnıtettiń álsireýi men vırýs sebep bolýy múmkin degen boljam aıtty.
Alaıda, kúni búginge deıin mamandar teńiz janýarlarynyń neden qyrylyp jatqanyn naqty aıta almaı keledi.
ECOJER qaýymdastyǵy aımaqtyq eko-keńesiniń tóraǵasy Ádilbek Qozybaqov byltyr 2 myńnan astam ıtbalyq qyrylǵan soń máseleni jan-jaqty zerdelep, 10 usynys ázirlep, jergilikti quzyrly organdarǵa tapsyrǵan.
Onyń ishinde ıtbalyq ólekselerin ǵana emes, tiri ıtbalyqtardy da júıeli zertteý, iri kompanııalar men ǵylymı uıymdardyń teńizde júrgizgen monıtorıng jumystaryna jergilikti táýelsiz sarapshylardy tartý, brakonerlerden óndirip alynatyn zalal somasynyń 30 paıyzyn brakonerlerdi ustaýshylarǵa bólý sııaqty mańyzdy usynystar bar.
— Aqpan aıynyń 24-de oblys ákiminiń apparattyq jıynynda zerdelenip, ECOJER qaýymdastyǵy Mańǵystaý oblysy boıynsha aımaqtyq eko-keńesi men «Qazaq Balyk» qaýymdastyǵy oblystyq fılıalynyń atynan usynylyp, hattamamen qabyldanǵan on usynystyń bireýi — teńizden tys jerde tiri nemese óli ıtbalyq tabylǵan jaǵdaıda áreket etý algorıtmin ázirleý bolǵan. «Ekolıder» eriktiler klýby osy algorıtmdi týrıster kóp jınalatyn oryndarǵa ilip qoıý jáne BAQ pen áleýmettik jeliler arqyly halyqqa jarııalaýdy usyndy. Biraq bul usynysymyz áli kúnge deıin oryndalǵan joq, — deıdi táýelsiz ekolog.
Kaspıı ıtbalyǵy 2020 jyly Qyzyl kitapqa engizilgen. Alaıda, tabıǵat janashyrlary ıtbalyqty qorǵaý úshin naqty is-sharalar atqarylmaǵanyn aıtady.
— «Kaspıı ıtbalyǵy» memlekettik tabıǵı rezervatyn qurý týraly Qazaqstan Úkimetiniń 2024 jylǵy 24 qazandaǵy № 884 qaýlysy shyqty, áli kúnge deıin is júzinde rezervat joq, — deıdi ECOJER qaýymdastyǵy aımaqtyq eko-keńesiniń tóraǵasy Ádilbek Qozybaqov.
«Ekolıder» eriktiler klýbynyń jetekshisi Baqytgúl Ómirhanqyzynyń aıtýynsha, táýelsiz ekologtar zertteý jumysyna qatystyrylmaıdy.
— Bizdi zertteý jumystaryna aralastyrmaıdy. Sońǵy eki jylda ıtbalyq máselesin kóterip, 10 usynys berdik. Biraq olar tolyq oryndalǵan joq. Kúni keshe ǵana 180-nen astam óli ıtbalyq tabyldy. Tabylmaǵany qanshama? Bul úlken másele. Sol jerge zertteý jumystaryna bizdi shaqyrsa, kómektesýge daıynbyz. Kózben kórip, qolmen ustaıtyn eshteńe joq. Biraq ıtbalyq jylda qyrylyp jatyr. Kaspıı ınstıtýty ashyldy, biraq jumysy ázirge kórinip jatqan joq. Halyq ıtbalyqty tapqanda ne isteý keregin bilmeıdi. Algorıtmdi halyq bilmeıdi. Itbalyq qyrylmas úshin aldyn alatyn profılaktıkalyq jumys jasalyp jatqan joq, — deıdi Baqytgúl Ómirhanqyzy.
«Ekolıder» eriktiler klýby Aqtaýdaǵy Nazarbaev zııatkerlik mektebiniń janynan qurylǵan. Quramynda 300 shamasynda múshe bar.
Olar Kaspıı teńizi endemıginiń kúrt azaıýynyń sebepterin birge zerdeleýge, ólekselerdi jınaý úshin volonter retinde tartylýǵa jáne zertteý saýalnamasyn júrgizýge daıyn ekenin jetkizdi.
Qazaq Balyk respýblıkalyq balyq sharýashylyǵy jáne akvamádenıet qaýymdastyǵynyń Mańǵystaý oblysy boıynsha fılıalynyń dırektory Danııar Ákimjanovtyń aıtýynsha, Kaspıı teńizine quıylatyn sýdyń kólemin arttyrý qajet.
Sebebi sý janýarlary men qustarǵa teńizdiń tartylýy da tikeleı áser etedi.
— Itbalyqtardyń qyrylýy sońǵy 5 jylda toqtaýsyz jalǵasyp keledi. Jylyna eki ret kóktemde jáne kúzde óledi. Biraq ne sebepten ólip jatqanyn aıta almaı otyr. Ǵylymı zertteý ınstıtýttarynyń nemquraılyǵy ma nemese mamandardyń jetispeýshiligi me? Naqty eshkim aıta almaıdy. Maman retinde usynysym, Kaspıı mańynda ornalasqan 5 memleket Kaspııdiń florasy men faýnasyn, sýda tirshilik etetin janýarlardyń bárin qorǵaý jáne Kaspıı teńizin tartylýy boıynsha naqty sheshimder qabyldaýy kerek. Munaı kompanııalaryna talapty jáne baqylaýdy kúsheıtý kerek. Túrikmenstan betindegi Qarabuǵaz kóline bóget salyp, Kaspııdiń sýyn toqtatý kerek. Kaspııge Edil men Jaıyqtan keletin sýdyń mólsherin arttyrǵan jón. Sebebi, Kaspııdiń tartylýy sý janýarlaryna tikeleı áser etip otyr. Sebebi tek ıtbalyq qana emes, bekire tuqymdas balyqtar, usaq balyqtar, sý qustary da qyrylyp jatyr, — deıdi Danııar Ákimjanov.
Buǵan deıin Mańǵystaýda taǵy da ıtbalyqtar qyrylǵanyn jazǵan edik.
