Ystambul meriniń tutqyndalýy: saıası janjal álde ádil aıyptaý ma
ASTANA. KAZINFORM — Keshe Túrkııa sońǵy ýaqyttaǵy eń shýly saıası oqıǵaǵa kýá boldy. Ystambulda 100-den astam adam, onyń ishinde qala basshysy Ekrem Imamoglý tutqynǵa alyndy. Osyǵan oraı Kazinform agenttigi menshikti tilshisiniń eldegi ishki saıasatta ne bolyp jatqanyna qatysty materıalyn oqyńyzdar.
Túrkııanyń aqparat alańynda tarap jatqan málimetterge qaraǵanda, Imamoglýny tutqynǵa alý sharasy ǵalamtorda taraǵan vıdeo materıaldan bastalǵan. Atalǵan derekte qala basshysymen baılanysy bar adamdardyń zańsyz jolmen alynǵan mol aqshany sanap jatqany taspalanǵan.
Ystambul merine qarsy qozǵalǵan aıyptaý negizgi 2 aspektini qamtıdy: tenderdegi astyrtyn áreket jáne Túrkııada tyıym salynǵan Kúrdistan jumysshylar partııasymen baılanys. Onyń tutqynǵa alynýy eldegi aýqymdy saıası jáne ekonomıkalyq shıeleniske túrtki bolyp otyr. Túrkııa qoǵamy búginde ekige jarylǵan. Biri qala basshysynyń tutqynǵa alynýyn zańdy tergeý is-sharasy sanasa, endi biri saıası qysym jasaýǵa tyrysýmen baılanystyryp otyr.
Oppozıtsııa reaktsııasy:
Imamoglýdyń tutqynǵa alynýy oppozıtsııa tarapynan narazylyq týdyryp otyr. «Respýblıkalyq halyq partııasynyń» jetekshisi Ozgıýr Ozel bılik áreketin aıyptap, bolǵan jaıtty «tóńkeris» dep atady jáne mundaı áreketter toqtatylmasa, onda Túrkııada erkin saılaý bolmaıtynyn eskertti. Osynyń aıasynda partııa óz kúshin jumyldyryp, búkil eldi mıtıngiler men narazylyq aktsııalaryna shyǵýǵa shaqyrdy. Mıtıngiler demokratııa úshin jáne saıası qýǵyn-súrginge qarsy kúres urandarymen ótti.
Narazylyq aktsııalaryna jaýap retinde bılik Ystambulda qaýipsizdik sharalaryn kúsheıtip, jıyn ótkizýge tyıym saldy. Negizgi kólik toraptaryn jaýyp, áleýmettik jelilerdi shektedi. Qala gýbernatory mundaı qadamnyń arandatýshylyqtyń aldyn alý qajettiliginen týyndaǵanyn alǵa tartty.
Tutqyndaý sharasynyń ekonomıkalyq saldary: lıra quldyrap barady
Imamoglýdyń qamaýǵa alynǵany týraly habar qarjy naryǵyna birden áser etti. Túrik lırasy qunyn 11 paıyzǵa joǵaltyp, bir dollar úshin 40 lıra boldy. BIST 100 ındeksi 7 paıyzǵa tómendep, bul saýda-sattyqtyń toqtaýyna túrtki boldy. Túrkııanyń Qarjy mınıstrligi ekonomıkalyq jaǵdaıdy turaqtandyrý úshin qajetti sharalardy qabyldaıtynyn málimdep otyr.
Túrkııa Ortalyq banki dollar rezervterin satý arqyly túrik lırasy baǵamyn belsendi túrde qoldaýyn jalǵastyryp otyr. Bloomberg agenttiginiń habarlaýynsha, Túrkııa Respýblıkasynyń Ortalyq banki búginge deıin 8 mıllıard dollardan astam satqan, al Reuters baǵalaýy boıynsha shamamen 10 mlrd dollar. Bul sharalar ulttyq valıýta baǵamyn turaqtandyrýǵa baǵyttalǵan.
Tergeý zańdylyǵy: bıliktik resmı ustanymy
Úkimet jaqtastary Imamoglýǵa qarsy tergeý tek zańdy protsess ekenin alǵa tartady.
Túrkııa prezıdenti janyndaǵy qoǵammen baılanys dırektoratynyń basshysy Fahrettın Altýn el prezıdentiniń quqyǵy qorǵalatynyn aıtady.
— Biz tergeýdiń mazmuny men egjeı-tegjeıine mán bermeı, prezıdentimizge qarsy oıǵa kelmeıtin jala jabylǵanyna kýá bolyp otyrmyz. Biz prezıdentimizdiń quqyǵyn qorǵaımyz, — dedi Altýn.
Sonymen qatar «Ulttyq qozǵalys partııasynyń» tóraǵasy Devlet Bahchelı sot júıesiniń obektıvtiligine senim bildirse, Ádilet mınıstri Iylmaz Týnch isti saıasılandyrý áreketterin aıyptap, Túrkııa sottarynyń táýelsizdigin basa atap ótti.
Tarıhı uqsastyq: Erdoǵan men Imamoglý taǵdyry
Kóptegen saıasattanýshy Imamoglýdyń tutqyndalýyn 1990 jyldardaǵy oqıǵalarmen uqsas kóredi. Ol kezd Ystambul meri bolyp turǵan Rejep Taıyp Erdoǵan dinı óleń oqyǵany úshin qamaýǵa alynǵan-dy. Bul qamaýǵa alý, saıyp kelgende, onyń saıası mansabyna túrtki boldy, al Erdoǵannyń ózi keıinnen el basshysy bolyp saılandy. Sarapshylardyń aıtýynsha, Imamoglýdyń qamaýǵa alynýy onyń bılikke qarsy kúres sımvolyna aınalýyna jáne oǵan degen saıası qoldaýdyń artýyna alyp kelýi múmkin. Bul onyń aldaǵy prezıdenttik saılaýdaǵy ustanymyn odan ári nyǵaıta túsedi.
Ystambul men Túrkııa bolashaǵy: munan ary ne bolmaq?
Keıbir sarapshylar atap ótkendeı, bılik «kaııým» (túrikshe: kayyum), ıaǵnı Ystambul meri úshin syrtqy basqarýdy taǵaıyndaýy múmkin. Al bul Imamoglýdyń is júzinde qyzmetinen ketýine alyp keledi. Osyǵan uqsas sharalar Túrkııanyń ońtústik-shyǵysynda memleket baqylaýyna ótken mýnıtsıpalıtetter úshin buryn da qabyldanǵan bolatyn. Alaıda mundaı qadam halyqtyń jappaı narazylyǵyn týdyryp, eldegi saıası jaǵdaıdyń odan ári nasharlaýyna ákelýi múmkin.
Imamoglýdyń ózi advokaty arqyly jaqtastaryna jigerlendiretin mynadaı habarlama joldady: «biz bul synaqtan da ótip, tek myqty bola túsemiz. Halyqtyń erik-jigeri men aqyl-parasatynan joǵary eshteńe joq — halyq qashanda bir adamnan kúshti».
Oqıǵa nátıjesi jáne Túrkııanyń bolashaǵy úshin mańyzdy sát
Ekrem Imamoglýdyń tutqyndalýy sońǵy jyldary Túrkııada bolǵan eń úlken saıası oqıǵaǵa aınaldy. Bireýler muny sybaılas jemqorlyqpen zańdy kúres dep baǵalasa, endi bireýler bul eń mańyzdy saılaý aldynda Rejep Taıyp Erdoǵannyń basty qarsylasyn joıý áreketi dep esepteıdi.
Buǵan deıin Túrkııa prezıdenti Rejep Taıyp Erdoǵannyń basty saıası qarsylasy Ystambul qalasynyń meri Ekrem Imamoglý men onyń baspasóz keńesshisi Murat Ongýn arnaıy operatsııa kezinde tutqyndalyp, sotqa berilgenin jazǵan edik.
Keshe Ystambul, Ankara, Izmır jáne Rıze qalalarynda jappaı sherýler men narazylyq sherýleri ótti. Alaıda Túrkııanyń eń iri megapolısinde jınalystar men mıtıngilerge tyıym salyndy.