Ipoteka paıyzy arzandamaıdy, baspana baǵasy túspeıdi – sarapshy pikiri

ASTANA. KAZINFORM — Sońǵy aılarda elimizde ıpotekaǵa suranys kúrt ósken. Máselen, tamyz aıynda ıpotekalyq nesıelerdiń jalpy somasy 321 mıllıard teńgege jetip, shildemen salystyrǵanda 30 paıyzdan asypty.

Ipotekalyq baǵdarlamalardyń tıimdisi qaısy? Úıli bolý úshin qarajatty qalaı jınaǵan jón? Sarapshy mamandar jaýap beredi.

– Tamyz aıyndaǵy ıpotekalyq ósimniń basty sebebi jan-jaqtan jumys isteýge, oqýǵa kóp adamdardyń kelýi. Tendentsııa boıynsha jazda bári demalady da, tamyz-qyrkúıek aılarynda osylaı ıpoteka alý deńgeıi kóteriledi. Bul jeltoqsan aıyna deıin turaqty jalǵasady, – deıdi ıpoteka sarapshysy Perızat Baýyrjan.

Qazir memlekettik baǵdarlamalar ýaqytsha toqtap tur. Sarapshy soǵan qaramastan bankter men qurylys kompanııalary usynǵan ıpotekalardy rásimdeýshiler kóp ekenin aıtady.

— Qazir eń tıimdi baǵdarlama – 7-20-25. Sonymen qatar «Jasyl ıpoteka» jáne qurylys kompanııalarynyń 4-5 paıyzdyq jeńildetilgen usynystary bar. Al aımaqtyq «Almaty jastary», «Elorda jastary», «Áýlıeata jastary» baǵdarlamalary ázirge iske qosylǵan joq, – deıdi ol.

Maman birneshe ıpoteka rásimdeýge de múmkindik bar ekenin jetkizdi.

– Bir adamnyń atynda ıpoteka bolsa da, taǵy 2-3 úı alýǵa bolady. Keı bankter nesıe júktemesine qaramaıdy. Erli-zaıyptylar da árqaısysy óz atyna rásimdeı alady. Biraq alynǵan baspana ortaq múlik bolyp sanalady, – deıdi Perızat Baýyrjan.

Al ıpoteka alǵan erli-zaıyptylar ekige ketse, úı kimde qalýy tıis? Sarapshy bul suraqqa da jaýap berdi.

– Eger erli-zaıyptylardyń bireýi ıpotekanyń qalǵan somasyn óz moınyna alsa, úı soǵan aýdarylady. Nemese qaryz teńdeı bólinedi. Mundaı jaǵdaıda zańgerdiń kómegi qajet, – deıdi sarapshy.

Qazir ıpotekaǵa nesıe beretin bankterdiń talaptary da qatańdaı túsken.

– Qazir keıbir bankter jańa ereje engizdi. Eger qaryz alýshy 3 aı boıy tólem jasamasa, bank úıdi sotsyz tartyp ala alady. Bul talapqa kelisip, úı alyp jatqandar qanshama jáne komıssııasy az bankterdi tańdap, eń bastysy jyldyq tıimdi syıaqy mólsherlemesine nazar aýdarý kerek. Sebebi 17 paıyz kórsetilse de, komıssııalarmen birge ol 47 paıyzǵa deıin jetýi múmkin. Osyǵan muqııat bolyńyzdar, – deıdi Perızat Baýyrjan.

Al qarjyger Aıgúl Jumanova ıpoteka alý úshin eń aldymen maqsat qoıý kerek deıdi.

– Aldymen qajetti somany naqtylap alý kerek. Mysaly, 20 mln teńgelik úı úshin 4-5 mln teńge bastapqy jarna qajet. Bul somany aılarǵa bólip, depozıt ashyp jınaı alasyz. Jalaqynyń keminde 20 paıyzyn bólý kerek. Máselen aıyna 100 myń tg jınap otyrdyńyz delik. Osylaısha úsh jylda 5 mln teńge jınalady. Jalpy aqsha jınaǵanda qarajattyń 50% depozıtte, 30% memlekettik oblıgatsııada, 20% jyljymaıtyn múlikke salǵan tıimdi, – deıdi ol.

Bastapqy jarna jınaı almaıtyndar úshin de balama bar.

– Keıbir qurylys kompanııalary 5 jylǵa bólip tóleýdi usynady. Tabysy joǵary adamdar aıyna 400-500 myń teńgeden tólep, 2-3 jylda úıdi jaýyp tastaı alady. Nemese bastapqy jarna úshin nesıe alsa bolady. Máselen 5 mln teńgeni nesıege alyp, qalǵan 20 mıllıondy ıpotekaǵa rásimdeseńiz, alǵashqy kezderi 500 myńnan kóp nesıe tóleýge týra keledi. Bastapqy jarna úshin alǵan kredıtińiz aıaqtalǵan soń aı saıynǵy tólem sommasy azaıady, – deıdi Perızat Baýyrjan.

Alaıda keı azamattarǵa saqtyq qajet.

– Bul ádis bárine birdeı tıimdi emes. Jalaqysy 300-400 myń teńge, biraq úı alǵysy keletin adamdar da bar. Mundaı jaǵdaıda búkil aqshany ıpotekaǵa quıyp jiberse, qandaı aqshaǵa kún kóredi?! Sondyqtan ár adamnyń jaǵdaıyna qaraı sheshim qabyldaý tıis, – deıdi Aıgúl Jumanova.

Sońǵy statıstıkalarǵa súıensek, qazaqstandyq jastardyń kóbi nesıe tarıhyn buzyp alǵan. Al úı alarda bunyń tıgizer áseri zor.

– Qazir «Otbasy bank» nesıe tarıhynyń sońǵy 6 aıyn ǵana qarap jatyr. Al basqa bankterde keshe ǵana ózgerister boldy. Buryn lombard, mıkrozaım, mıkrokredıt alǵan azamattar 1 jyldan keıin ıpoteka rásimdeı beretin. Al jańa ózgeris boıynsha tólem 1 kún keshiktiriletin bolsa, eshqandaı ıpoteka ala almaıdy. Bul Azamattyq kodekstiń 725-1-babynyń 6-7-tarmaǵynda jazylyp tur, – deıdi ıpoteka sarapshysy.

Sarapshylardyń pikirinshe, ıpotekany alǵan soń qarjylyq tártip kúsheıtilýi kerek.

– Kiris-shyǵysty jazyp otyrý qajet. Artyq shyǵyndy qysqartyp, iri qarjyny aı saıynǵy tólemdi azaıtýǵa emes, merzimin qysqartýǵa baǵyttaý kerek. Bul bank paıyzyn aıtarlyqtaı azaıtady. Sondaı-aq nesıe tarıhyn buzbaý mańyzdy. Qazir bir kún keshiktirseńiz de, ıpoteka alý múmkindigi bolmaıdy, – deıdi Aıgúl Jumanova.

Mamandar ıpoteka alýdyń qolaıly ýaqytyna da toqtaldy.

– Eń tıimdi aılar – mamyr men maýsym. Bul kezde bankter men qurylys kompanııalary jeńildik jasaıdy, ekinshi naryqtaǵy úılerdiń baǵasy tómendeıdi. Osy aralyqta úı alyp qalýǵa barynsha tyrysqandaryńyz jaqsy, – deıdi Perızat Baýyrjan.

Turǵyn úı sarapshysy sońǵy 3 aıda úı baǵasy 7 paıyzǵa qymbattaǵanyn jetkizdi.

– Qazir kóp adam kelesi jyldan bastap qosymsha qun salyǵy qosylady dep ıpoteka alýǵa barynsha tyrysyp jatyr. Bul óte durys. Iá, 3 bólmeli páter alǵyńyz kelip turǵan bolar. Biraq aqshańyz 1-2 bólmeli úıge jetip tursa, sony ala berińiz dep aıtqym keledi. Óıtkeni, keshe ǵana 2 bank paıyzdyq mólsherlemesin 17 paıyzdan 22 paıyzǵa deıin kóterip jiberdi. Odan bólek jyl saıynǵy jasyryn paıyzdar da ájeptáýir kóterilip jatyr. Tipti bankter rásimdeıtin saqtandyrý komıssııalary da qatty qymbattap ketti. Bolashaqta ne bolaryn naqty aıtý qıyn. Oǵan qosa ıpoteka únemi aktýaldy taqyryp, ol eshqashan toqtamaıdy. Aldaǵy ýaqytta úıdiń baǵasy eshqashan túspeıdi, paıyzdar arzandap ketpeıdi. Sondyqtan qolyńyz jetetin baspanany erterek alý kerek, – deıdi maman.

Ipoteka salasynda kóp jyldar boıy qyzmet etip júrgen Perızat Baýyrjan nesıege úı alýdyń zańnamalyq talaptaryn tizip berdi.

– Zań boıynsha ıpotekaǵa alynǵan úıdi jalǵa berýge bolmaıdy. Úıdiń ishin qaıta jobalaýǵa, balkonyn alyp tastap, as úı sekildi ylǵaldy aýmaqtardy aýystyrýǵa tyıym salynǵan. Al eger jeke kásipkerlik ashyp, salyqty tóleseńiz, jalǵa berýge ruqsat etiledi. Biraq bul týraly bank habardar bolýy kerek, – deıdi ol.

Aıta keteıik, bıyl Qazaqstanda 176 myńnan astam páter salynady.